Başlık Sayfası

Bu sayfa ALES Türkçe fiiller konusunun kapak sayfasıdır. Ali ATASEVER, Cansel SUNGUR ve Pınar KIŞACIK tarafından hazırlanan bu materyalde fiillerle ilgili konu anlatımları, etkinlikler ve kazanım testleri bulunuyor.

Sınavlarda başarılı olmak için fiilleri iyi anlamak çok önemli. Bu konu hem ALES hem de diğer sınavlarda sıkça karşına çıkar.

Anlamlarına Göre Fiiller

Fiiller üç gruba ayrılır: İş fiilleri, durum fiilleri ve oluş fiilleri. Her birinin kendine özgü özellikleri var.

İş (kılış) fiilleri, öznenin kendi isteğiyle yaptığı ve bir nesneyi etkilediği eylemlerdir. Bu fiillere "neyi, kimi, ne?" sorularını sorabiliriz. Pratik bir yöntem: Fiilin önüne "onu" kelimesini getir - anlamlı oluyorsa iş fiilidir.

Durum fiilleri öznenin içinde bulunduğu durumu anlatır. İş fiiline benzer ama nesne almaz. "Neyi, kimi, ne?" sorularına cevap vermez.

Oluş fiilleri ise öznenin iradesi dışında, kendiliğinden olan değişiklikleri belirtir. Bu eylemler nesne almaz ve kişinin kontrolü dışındadır.

İpucu: "Onu" kelimesi testini kullanarak iş fiillerini kolayca ayırt edebilirsin!

Etkinlikler - Fiil Türlerini Ayırt Etme

Bu sayfada fiillerin anlam özelliklerini pekiştiren pratik etkinlikler var. Basketbol toplarını doğru potalara atma oyunu ve cümlelerdeki fiilleri analiz etme alıştırmaları bulunuyor.

Verilen örneklerde fiillerin mastar hallerini yazıp anlam özelliklerini işaretliyoruz. Bu tür çalışmalar sınavda hızlı karar vermeni sağlar.

Örnekler arasında "yağmaya başlayınca hava soğudu", "aradığım kitabı buldum", "kış gelince canlılar sıcak yuvalarına çekilir" gibi cümleler var. Her birinde farklı fiil türleri kullanılmış.

Dikkat: Fiil türlerini belirlerken eylemin kim tarafından, nasıl yapıldığına odaklan!

Çekimli Fiiller ve Haber Kipleri

Çekimli fiil = Fiil + Kip Eki + Kişi Eki formülüyle oluşur. Türkçede altı kişi vardır: üç tekil, üç çoğul.

Haber kipleri beş tanedir ve eylemin hangi zamanda yapıldığını belirtir:

• Bilinen geçmiş zaman $-dı, -di, -du, -dü$: Kişi eylemi görmüş, tanık olmuş
• Öğrenilen geçmiş zaman $-mış, -miş, -muş, -müş$: Eylemi başkasından duymuş
• Şimdiki zaman $-yor$: Eylem hâlâ devam ediyor
• Gelecek zaman $-ecek, -acak$: Eylem henüz gerçekleşmedi
• Geniş zaman $-r, -ar, -er$: Sürekli tekrar eden eylemler

Kişi ekleri de her kip için farklı şekillerde gelir. Ben: -m, Sen: -n, O: eki yok, Biz: -z, Siz: -nız, Onlar: -lar

Not: Bilinen geçmiş zamanda kişi eyleme tanık olmuş, öğrenilen geçmiş zamanda ise başkasından duymuştur.

Dilek Kipleri ve Olumsuzluk

Dilek kipleri fiillere dilek, şart, gereklilik, istek ve emir anlamları katar. Zaman anlamı taşımazlar:

• Gereklilik kipi $-meli, -malı$: Zorunluluk bildirir
• Dilek-şart kipi $-se, -sa$: Şarta bağlı durumları anlatır
• İstek kipi $-e, -a$: İstek ve dilek belirtir
• Emir kipi: Eki yoktur, doğrudan emir verir

Olumsuzluk kip ekinden önce "-me, -ma" ekleriyle yapılır. Geniş zamanda ise "-mez, -maz" kullanılır.

"-makta, -mekte" ekleri de şimdiki zaman anlamı verir. "Şehrimize yaklaşmakta" = "Şehrimize yaklaşıyor" demektir.

Fiillere soru anlamı "mı, mi, mu, mü" ekleriyle kazandırılır. Bu ekler kendilerinden önceki kelimelerden ayrı yazılır.

Önemli: Birinci tekil ve birinci çoğul kişilerin emir çekimi yoktur (ben, biz).

Kip Detayları ve Örnekler

Gereklilik kipi bazen ihtimal anlamı da katabilir: "Bu hediyeyi Şevki getirmiş olmalı" gibi.

Dilek-şart kipi hem şart hem dilek anlamı verebilir. "Biraz gayret etse başarılı olacak" (şart), "Keşke bugün akşam yemeğini dışarda yesek" (dilek).

Emir kipinde fiil kip eki almadan direkt kişi eki alır: "gidin, oturun, kalkınız" örneklerinde görüldüğü gibi.

Soru ekleri kendinden önceki sözcüklerden ayrı, sonraki eklerden bitişik yazılır: "Sen de bizimle gelir misin?" örneğinde olduğu gibi.

"-se, -sa" eki fiillere gelirse kip eki, isme gelirse kip eki olmaz. "Hava güzelse" (isim), "Keşke biraz anlayışlı olsan" (fiil) karşılaştırmasına dikkat et.

Pratik bilgi: Bir fiil kip almadan direkt kişi eki almışsa emir kipiyle çekimlenmiştir.

Etkinlik Sayfası - Çekimli Fiilleri Bulma

Bu sayfada çekimli fiilleri tanıma ve analiz etme alıştırmaları bulunuyor. 16 farklı cümlede çekimli fiillerin altını çizmek gerekiyor.

Çekimli fiillerle ilgili doğru ifadeler:

• Kip ve kişi eki alırlar
• Zaman ve dilek anlamı taşıyan ekler alırlar
• Önce kip eki, sonra kişi eki gelir
• Cümlenin temel yargısını oluştururlar

Yanlış ifadeler ise:

• Her zaman cümlenin sonunda yer almazlar
• Bir cümlede birden fazla çekimli fiil olabilir

Bu tür etkinlikler sınavda hızlı ve doğru cevap vermeni sağlar. Her cümlede hangi fiillerin çekimli olduğunu belirleyebilmek önemli bir beceri.

Strateji: Çekimli fiilleri bulurken kip ve kişi eklerini arayarak sistematik bir yaklaşım benimse.

Kip Eşleştirme ve Zaman Analizi

Kip eşleştirme etkinliğinde fiilleri doğru kiplerle eşleştiriyoruz. Örneğin "geliyor" şimdiki zaman, "okuyacaklar" gelecek zaman, "oturun" emir kipi şeklinde.

Zaman analizi tablosunda her cümledeki fiilin aldığı eki ve hangi zamanı ifade ettiğini belirliyoruz. "Atatürk, toprağı incelettiriyor" örneğinde "-yor" eki şimdiki zaman ifade eder.

Bu çalışmalar kip ve zaman kavramlarını pekiştirmenin en etkili yollarından biri. Her fiilde hangi ekin hangi zaman veya kip anlamı verdiğini öğrenmek gerekiyor.

12 farklı cümle örneğiyle çeşitli kip ve zamanları tanıma pratiği yapabiliyorsun. Bu tür sorular ALES'te sıkça karşına çıkar.

Hatırlatma: Kip eklerini ezberlemek yerine, cümle içindeki anlamlarını kavrayarak öğrenmeye odaklan.

Dilek Kipleri Uygulamaları

Dilek kiplerini tanıma ve uygulama sayfası. 15 cümlede hangi dilek kipinin kullanıldığını belirliyoruz: "Dersten sonra kütüphaneye gidelim" örneğinde istek kipi $-e, -a$ var.

Dilek kipi çekim tablosunda aynı fiili dört farklı dilek kipiyle çekimliyoruz. "Gül-" fiili örneğinde: gülsen (şart), gül (emir), gülmelisin (gereklilik), gülesin (istek).

Bu çalışma fiil çekimlerini otomatikleştirmene yardımcı olur. Her fiili farklı kiplerle çekimleyebilmek önemli bir beceri.

11 farklı fiille aynı çekimi yaparak pratik kazanıyorsun. Bu tür sistematik çalışmalar sınavda hız kazanmanı sağlar.

Teknik: Dilek kiplerinin eklerini ezberledikten sonra farklı fiillerle bol bol pratik yap.