Fonksiyonlar ve Türleri
Bir fonksiyon, f(x)=y şeklinde gösterilir ve tanım kümesi (A), değer kümesi (B) ve görüntü kümesi f(A) olmak üzere üç temel bileşeni vardır. Fonksiyonları türlerine göre ayırt etmek önemlidir.
Birim fonksiyon I(x)=x şeklindedir ve her elemanı kendisiyle eşleştirir. Sabit fonksiyon ise f(x)=c şeklinde olup tüm elemanları sabit bir değerle eşleştirir. Doğrusal fonksiyon f(x)=ax+b formunda olup birinci dereceden fonksiyonlardır.
Fonksiyonlar eşleştirme biçimlerine göre de sınıflandırılır: Bire bir fonksiyonlarda tanım kümesindeki her farklı eleman değer kümesinde farklı bir elemanla eşleşir. İçine fonksiyonlarda değer kümesinde boşta kalan elemanlar vardır. Örten fonksiyonlarda ise değer kümesinde boşta eleman kalmaz.
💡 Pratik İpucu: Bir fonksiyonun grafiğini çizerken, o fonksiyonun hangi türe ait olduğunu belirle. Bu, grafiğin nasıl görüneceği hakkında sana ipucu verir.
Parçalı fonksiyonlar farklı aralıklarda farklı kurallarla tanımlanan fonksiyonlardır. Parçalı fonksiyon hesaplarken, önce x değerinin hangi aralıkta olduğunu kontrol edip sonra o aralığa ait kuralı uygularız. Grafik çizerken, her parçanın grafiğini ayrı ayrı çizmeli ve sadece tanımlı olduğu aralıktaki bölümünü almalıyız.
Bileşke ve ters fonksiyonlar konusu da önemlidir: Bileşke fonksiyon (f∘g)(x)=f(g(x)) olarak gösterilir. Ters fonksiyon ise f(x)=y ise f−1(y)=x şeklinde ifade edilir. Ters fonksiyonu bulmak için x ile y'nin yerlerini değiştirip y'yi yalnız bırakırız. Unutma, (f∘f−1)(x)=(f−1∘f)(x)=x eşitliği her zaman geçerlidir.