Asitler ve Bazlar: Temel Özellikler
Asitler hayatımızda ekşi tada sahip maddelerdir - limon, sirke gibi. Bu maddeler suda çözündüklerinde H+ iyonu vererek mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler. pH değerleri 0-7 arasında olup, aşındırıcı özellik gösterirler.
Bazlar ise acı tadı olan ve suda OH- iyonu oluşturan maddelerdir. Cilde dokunduğunda kaygan his verir ve kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler. pH değerleri 7'den büyüktür.
Moleküler düzeyde bakıldığında, Arrhenius'un tanımına göre asitler H+ verirken, bazlar OH- iyonu oluştururlar. Her ikisi de sulu çözeltilerde elektrik akımını iletir çünkü iyonlaşırlar.
Pratik Bilgi: Asitlere su eklersen pH artar (daha az asidik olur), bazlara su eklersen pH azalır (daha az bazik olur).
İndikatörler ve pH Ölçümü
İndikatörler bir maddenin asidik mi bazik mi olduğunu anlamamıza yardımcı olan renkli maddelerdir. Doğal indikatörlere mor lahana, portakal çiçeği ve kuşburnu örnek verilebilir. Yapay (sentetik) olanlar arasında ise fenolftalin bulunur.
pH kağıdı kullanarak çözeltilerin durumunu anlayabiliriz:
- Asidik çözeltiler: H+ > OH−
- Bazik çözeltiler: OH− > H+
- Nötr çözeltiler: H+ = OH−
Oksitler ve Asit-Baz Kuvveti
Oksitler oksijenin -2 değerlik aldığı bileşiklerdir. Bunlar asidik, bazik, nötr veya amfoter (hem asit hem baz gibi davranabilen) özellik gösterebilir.
Asit ve bazların kuvveti iyonlaşma derecelerine göre belirlenir. %100 iyonlaşan asit ve bazlara kuvvetli, kısmen iyonlaşanlara ise zayıf denir.
Kuvvetli asit ve bazlar tek yönlü ok (→) ile gösterilirken, zayıf olanlar çift yönlü ok (⇌) ile gösterilir. Bu fark, tepkimelerin hızını ve etkinliğini belirler.
Sınav İpucu: Amfoter maddeler (Al, Zn gibi) hem asit hem bazla tepkime verebilir - bu özellik sınavlarda sık sorulan bir konudur!