Hava Olayları

Dünya'mızı saran atmosfer tabakasında meydana gelen değişimlere hava olayları denir. Atmosfer yaklaşık 10.000 km kalınlığındadır ve içinde birçok farklı olay gerçekleşir.

Hava olayları belirli bir yerde kısa süre etkili olan hava şartlarıdır. Bu olayların ölçülmesinde nemölçer, barometre ve termometre gibi aletler kullanılır. Atmosfer gazlarının yaklaşık %78'i azot, %21'i oksijen, %1'i ise asal gazlardan oluşur.

Rüzgâr, yatay yönde gerçekleşen hava hareketidir ve her zaman yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru oluşur. Süratlerine göre farklı etkilere sahip rüzgârların hızını ölçmek için anemometre (yelölçer) kullanılır.

Bunu Biliyor Muydun? Hava olaylarını inceleyen bilim dalına meteoroloji, bu alanda çalışan uzmanlara ise meteorolog denir. Meteorologlar sayesinde yağmur, kar ya da güneşli bir gün bizi beklediğini önceden öğrenebiliyoruz!

Basınç ve Nem

Hava sıcaklığı ile basınç arasında önemli bir ilişki vardır. Sıcaklık arttığında moleküller daha hızlı hareket eder ve birbirinden uzaklaşır, böylece hava basıncı azalır. Bu düşük basınçlı bölgelere alçak basınç alanı denir.

Alçak basınç alanlarında yükseltici hava hareketleri görülür ve yağış olasılığı yüksektir. Bu alanlarda rüzgâr dışarıdan merkeze doğru eser. Soğuk havalarda ise yüksek basınç oluşur ve rüzgâr merkezden dışarı doğru hareket eder.

Nem, atmosferin içerdiği su buharı miktarıdır ve higrometre ile ölçülür. Yeryüzündeki su kaynaklarından buharlaşan su, atmosferde yoğunlaşarak yağmur, kar, dolu, çiy veya kırağı şeklinde tekrar yeryüzüne döner.

Dikkat Et! Kuzey ve Güney Yarım Küre'de alçak ve yüksek basınç alanlarındaki rüzgâr yönleri birbirine göre farklılık gösterir. Bu fark dünyanın dönüşünden kaynaklanır.

Yağış Türleri

Atmosferdeki su buharı farklı yollarla yeryüzüne geri döner. Bu yağışların her biri farklı koşullarda oluşur.

Yağmur, atmosferdeki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşan yağışın sıvı şeklinde yeryüzüne düşmesidir. Kar ise su buharının buz kristalleri şeklinde yoğunlaşıp yeryüzüne inmesidir.

Dolu, ısınan havanın yükselmesiyle içindeki su buharının aniden donması sonucu oluşur. Çiy, yeryüzüne yakın su buharının soğuk nesneler üzerinde su damlacıklarına dönüşmesidir. Kırağı ise sıcaklığın donma noktasının altına düşmesiyle su buharının direkt buz kristallerine dönüşmesi olayıdır.

Önemli Not: Meteoroloji uzmanları hava tahminleri yaparak insanların doğal afetlere karşı önceden önlem almalarını sağlar. Bu yüzden hava durumu tahminleri hayat kurtarabilir!

İklim Çeşitleri

İklim, bir bölgede uzun yıllar boyunca $en az 35-40 yıl$ gözlemlenen hava olaylarının ortalamasıdır. İklimleri araştıran bilim dalına klimatoloji, bu alanda çalışan bilim insanlarına ise klimatolog denir.

Türkiye'de üç büyük iklim çeşidi görülür:

Karadeniz İklimi her mevsim yağış alır ve mevsimler arasındaki sıcaklık farkı azdır. Bu bölgenin doğal bitki örtüsü ormanlardır. Yemyeşil ormanları ve bol yağışlarıyla Karadeniz Bölgesi bu iklimin etkisindedir.

Akdeniz İklimi, kışları yağışlı ve ılık, yazları ise sıcak ve kurak geçer. Doğal bitki örtüsü makilik denilen bodur ağaç ve çalılardır. Akdeniz ve Ege kıyılarında bu iklim görülür.

Karasal İklim Türkiye'nin geniş bir bölümünde etkilidir. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise sıcak ve kurak geçer. Bu bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırlardır.

Bunu Dene: Yaşadığın bölgenin iklimini düşün! Hangi iklim özelliklerini gösteriyor? Bulunduğun bölgenin bitki örtüsü nasıl ve bu durum iklimle nasıl ilişkili?

İklim ve Hava Olayları Arasındaki Farklar

İklim ve hava olayları birbirine benzese de aslında çok farklıdır. İklim geniş bölgelerde uzun yıllar boyunca görülen atmosfer olaylarının ortalamasıdır ve değişkenliği azdır. Hava durumu ise dar bir alanda kısa sürede görülen, çok değişken atmosfer olaylarıdır.

İklimden bahsederken "kurak", "yağışlı", "soğuk" gibi ifadeler kullanırız. Hava durumundan bahsederken ise "güneşli", "rüzgârlı", "yağmurlu" deriz. İklimi klimatoloji, hava durumunu ise meteoroloji bilimi inceler.

Küresel iklim değişikliği, dünya çapında iklimlerin değişmesidir. Atmosferde biriken ve Güneş ışınlarının yansımasını engelleyen gazlara sera gazları denir. Bu gazlar sera etkisi yaparak dünya sıcaklığını artırır ve küresel ısınmaya neden olur.

Küresel ısınma buzulların erimesine, deniz seviyelerinin yükselmesine, mevsim değişikliklerine ve sel, kasırga gibi doğal afetlerin artmasına yol açar. Metan ve karbondioksit en tehlikeli sera gazlarındandır.

Önemli! Sera gazları fosil yakıtların (kömür, petrol, doğal gaz) kullanımı sonucu artar ve bu da bir döngüye girerek küresel ısınmayı hızlandırır.

Küresel İklim Değişikliğini Önleme

Dünyamızın geleceği için küresel iklim değişikliğini önlemek hepimizin sorumluluğudur. İşte bu sorunu çözmek için yapabileceklerimiz:

Yenilenemez enerji kaynakları (kömür, petrol) yerine yenilenebilir enerji (güneş, rüzgâr) kullanmalıyız. Evlerimizde ve okullarımızda enerji tasarrufu yapmak da çok önemli. A sınıfı elektrikli aletleri tercih ederek daha az enerji tüketebiliriz.

Geri dönüşüm yaparak doğal kaynakların kullanımını azaltabilir, binalarımızda ısı yalıtımı yaparak daha az enerji harcayabiliriz. Ayrıca ormanları ve yeşil alanları korumalı, yeni ağaçlandırma çalışmaları yapmalıyız.

En önemlisi, çevremizdekileri küresel ısınma ve çevrenin korunması konusunda bilinçlendirmektir. Hepimiz birlikte hareket edersek dünyamızı daha yaşanabilir bir yer haline getirebiliriz!

Haydi Harekete Geç! Okulunda bir geri dönüşüm projesi başlatabilir veya aileni enerji tasarrufu konusunda bilgilendirebilirsin. Unutma, küçük değişiklikler bile büyük sonuçlar doğurabilir!