Ossa cranii (Kafa kemikleri)

Kafa iskeleti iki temel bölüme ayrılır: Beyin kutusunu oluşturan neurocranium ve yüz bölgesini oluşturan viscerocranium (splanchnocranium).

Neurocranium kendi içinde iki kısımda incelenir: Kafatasının kubbe kısmını oluşturan calvaria ve kafa tabanını oluşturan basis cranii.

Dikkat! Kafa kemikleri hem beyni koruyan sağlam bir kutu oluşturur, hem de sinirler, damarlar ve diğer önemli yapıların geçişi için çeşitli delikler ve kanallar içerir.

Neurocranium Kemikleri

Neurocranium, beyni koruyan 8 kemikten oluşur:

• Os frontale (alın kemiği) - 1 adet
• Os parietale (tepe kemiği) - 2 adet
• Os temporale (şakak kemiği) - 2 adet
• Os occipitale (arka kafa kemiği) - 1 adet
• Os sphenoidale (kama kemiği) - 1 adet
• Os ethmoidale (kalbur kemiği) - 1 adet

Bu kemikler suturaların (kemik dikişleri) yardımıyla birbirlerine sıkıca bağlanarak kafatasını oluşturur. Calvaria, yani kafatasının kubbe kısmı, os frontale, os parietale, os temporale ve os occipitale tarafından oluşturulur.

Hatırlatma: Bu kemiklerin şekil ve konumlarını iyi öğrenmek, kafa travmaları ve nöroşirürjik müdahalelerde önem taşır!

Basis Cranii (Kafa Tabanı)

Kafa tabanı (basis cranii), nörokraniumun alt kısmını oluşturur ve üç çukura ayrılır:

Fossa cranii anterior: Ön çukur, beynin frontal loblarının oturduğu bölgedir. Bu bölümü oluşturan yapılar:

• Os frontale'nin pars orbitalis'i
• Os ethmoidale'nin crista galli ve lamina cribrosa'sı
• Os sphenoidale'nin corpus ve ala minor'u

Fossa cranii media: Orta çukur, beynin temporal loblarının yerleştiği bölgedir. Sınırlarını:

• Önde os sphenoidale'nin küçük kanatları
• Arkada os temporale'nin pars petrosa'sı oluşturur
• Ortada sella turcica (Türk eyeri) hipofiz bezinin yerleştiği çukurdur

Fossa cranii posterior: En büyük ve en derin çukurdur. Cerebellum ve beyin sapı bu bölgede yer alır.

İpucu: Kafa tabanındaki foramenler (delikler) kraniyal sinirlerin, damarların geçişi için çok önemlidir. Örneğin, foramen magnum'dan medulla spinalis geçer!

Viscerocranium (Yüz İskeleti)

Yüz iskeleti (viscerocranium), kafatasının ön kısmını oluşturan kemiklerden meydana gelir:

• Os lacrimale (gözyaşı kemiği) - 2 adet
• Os nasale (burun kemiği) - 2 adet
• Maxilla (üst çene kemiği) - 2 adet
• Os zygomaticum (elmacık kemiği) - 2 adet
• Os palatinum (damak kemiği) - 2 adet
• Concha nasalis inferior (alt burun konkası) - 2 adet
• Mandibula (alt çene kemiği) - 1 adet
• Vomer (saban kemiği) - 1 adet

Maxilla, yüzün merkezi kemiğidir ve üst çeneyi oluşturur. Processus frontalis ile os frontale'ye, processus zygomaticus ile os zygomaticum'a bağlanır. Foramen infraorbitale maxilla üzerinde bulunur.

Mandibula yüzün alt kısmını oluşturur ve corpus (gövde) ve ramus (dal) kısımlarından oluşur. Foramen mentale, mandibula'nın ön yüzeyinde bulunur.

Unutma: Yüz kemikleri, konuşma, yeme, mimik gibi temel fonksiyonlarımızı gerçekleştirmemizi sağlar!

Orbita (Göz Çukuru)

Orbita, göz küresinin yerleştiği kemik çukurdur. Piramit şeklindedir ve dört duvarı vardır:

Paries superior (üst duvar):

• Os frontale'nin pars orbitalis'i
• Os sphenoidale'nin ala minor'u
• Canalis opticus (n.opticus ve a.ophthalmica geçer)

Paries inferior (alt duvar):

• Maxilla'nın facies orbitalis'i
• Os zygomaticum'un facies orbitalis'i
• Os palatinum'un processus orbitalis'i
• Sulcus ve canalis infraorbitalis bulunur

Paries medialis (iç duvar):

• Maxilla'nın processus frontalis'i
• Os lacrimale (fossa sacci lacrimalis bulunur)
• Os ethmoidale'nin lamina orbitalis'i
• Os sphenoidale'nin gövdesi

Paries lateralis (dış duvar):

• Os sphenoidale'nin ala major'u
• Os zygomaticum

Klinik Önemi: Orbita'daki fissura orbitalis superior'dan kranial sinirler (III, IV, VI ve V1) geçer. Travma sonrası bu bölgedeki hasarlar göz hareketlerini etkileyebilir!

Kafatasının Bakış Açıları (Norma)

Kafatası beş farklı bakış açısından (norma) incelenir:

Norma verticalis: Üstten bakıldığında görülen yapılar:

• Sutura sagittalis, sutura coronalis, sutura lambdoidea
• Bregma (sutura coronalis ve sutura sagittalis'in birleşimi)
• Lambda (sutura lambdoidea ve sutura sagittalis'in birleşimi)

Norma facialis: Önden bakıldığında:

• Os frontale (glabella, arcus superciliaris)
• Apertura piriformis (armut şeklindeki burun açıklığı)
• Maxilla, mandibula, os zygomaticum
• Orbita'lar

Norma lateralis: Yandan bakıldığında:

• Pterion (os frontale, os parietale, os sphenoidale ve os temporale'nin birleştiği nokta)
• Asterion (os parietale, os temporale ve os occipitale'nin birleştiği nokta)
• Fossa temporalis, arcus zygomaticus

Hatırlatma: Pterion bölgesi ince kemik yapısı nedeniyle travmalarda risk taşır ve a. meningea media'nın altında bulunur!

Norma Basilaris (Alttan Görünüm)

Kafatasına alttan bakıldığında (norma basilaris), basis cranii externa ve basis cranii interna olarak iki bölümde incelenir:

Basis cranii externa'da görülen önemli yapılar:

• Palatum durum (sert damak): Ön 3/4'ü maxilla'nın processus palatinus'u, arka 1/4'ü os palatinum'un lamina horizontalis'i tarafından oluşturulur
• Foramen incisivum: Burundan gelen n. nasopalatinus'lar geçer
• Foramen palatinum majus: N. palatinus major ve a. palatina descendens geçer
• Foramen ovale: N. mandibularis (V3) geçer
• Foramen spinosum: A. meningea media geçer
• Foramen lacerum: A. carotis interna ve plexus caroticus internus geçer
• Foramen jugulare: N. glossopharyngeus (IX), n. vagus (X), n. accessorius (XI) geçer
• Foramen magnum: Medulla oblongata, a. vertebralis ve n. accessorius'un spinal kökü geçer

Dikkat! Foramen jugulare'den geçen sinirler "9, 10, 11" şeklinde sıralanır ve önemli bir anatomi sorusudur!

Cavitas Nasalis Ossea (Kemik Burun Boşluğu)

Burun boşluğu önde apertura piriformis ile dış ortama, arkada choanae ile nazofarinkse açılır. Dört duvarı vardır:

Septum nasi (iç duvar):

• Vomer
• Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis
• Cartilago septi nasi'nin processus posterior'u

Paries lateralis (dış duvar):

• Maxilla'nın processus frontalis'i
• Os lacrimale
• Os ethmoidale (concha nasalis media ve superior)
• Concha nasalis inferior (ayrı bir kemik)
• Os palatinum'un lamina perpendicularis'i

Paries superior (üst duvar):

• Os nasale
• Os frontale
• Os ethmoidale'nin lamina cribrosa'sı (koku sinirleri buradan geçer)
• Os sphenoidale

Paries inferior (alt duvar):

• Maxilla'nın processus palatinus'u
• Os palatinum'un lamina horizontalis'i

Klinik Bilgi: Burun boşluğunda yer alan paranazal sinüsler (frontal, etmoidal, sfenoidal ve maksiller) enfeksiyonlara yatkındır ve sinüzit olarak bilinen durumlara yol açabilir.