Eylemsiler (Fiilimsiler) Nedir?
Eylemsiler, eylemden türeyen ama cümlede isim, sıfat veya zarf görevi yapan kelimelerdir. Normal fiillerin aksine, kip ve kişi eki almazlar. Yani tek başlarına yüklem olamazlar! Ama merak etme, ek eylem alarak yüklem olabilirler.
Eylemsiler, dilimizde yan cümlecik kurmamızı sağlayan özel yapılardır. Olumsuz şekillerini de yapabilirsin - bu da sana anlatımda esneklik kazandırır.
Eylemsiler üç ana gruba ayrılır: Zarf fiiller, isim fiiller ve sıfat fiiller. Her biri cümlede farklı görevler üstlenir.
💡 Dikkat! Eylemsilerin bazıları zamanla kalıplaşarak kalıcı ad haline gelebilir. Örneğin "kazma", "çakmak", "dondurma" gibi sözcükler artık eylemin özelliğini kaybedip sadece nesne adı olarak kullanılıyor.
Zarf Fiiller (Bağ Fiil)
Zarf fiiller, fiil kök veya gövdesine "-ken, -alı, -ince, -ip, -arak, -dıkça" gibi ekler getirilerek oluşturulur. Cümlede genellikle "nasıl?" ve "ne zaman?" sorularına cevap verir.
Örneğin: "Onu görür görmez tanıdı." veya "Olanları oturup anlattı." cümlelerinde zarf fiil kullanılmıştır.
İsim Fiiller (Ad Eylem)
İsim fiiller, fiillere "-ma/-me", "-ış/-iş/-uş/-üş" veya "-mak/-mek" ekleri getirilerek yapılır. Bunlar cümlede isim görevi üstlenirler.
Örnek olarak: "Beklemek ya da beklemekten hiç hoşlanmazdı." cümlesinde "beklemek" ve "beklemekten" isim fiildir.
Unutma: "-ma/-me" isim fiil ekini, olumsuzluk eki olan "-ma/-me" ile karıştırmamak önemlidir. "Bebeği öpmeye doyamadı" cümlesindeki "öpmeye" bir isim fiildir.
Sıfat Fiiller (Ortaç)
Sıfat fiiller, fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" gibi ekler getirilerek oluşturulur. Cümlede sıfat görevi yaparlar veya adlaşabilirler.
Örneğin: "Yeni evine alacağı eşyaları listeledi." (sıfat görevi) veya "Yeni evine alacaklarını listeledi." (adlaşmış sıfat)
Aman dikkat: "-maz/-mez", "-miş/-muş/-müş", "-acak/-ecek", "-ar/-er" ekleri hem sıfat fiil eki hem de kip eki olabilir. "Bugünün işini yarına bırakmaz" cümlesinde "-maz" kip ekidir.