Halk Edebiyatı Şiir Türleri
Koşmalar, konularına göre dört farklı türe ayrılır. Taşlama, toplumun ve kişilerin yanlış yönlerini eleştirel bir dille yeren şiirlerdir. Divan edebiyatındaki hicviyenin, Batı edebiyatındaki satirik şiirlerin karşılığıdır. Günümüzde "yergi" olarak da bilinir.
Koçaklama, adını "yiğit" anlamına gelen koçak sözcüğünden alır. Yiğitlik, kahramanlık ve savaş temaları işlenir. Batı edebiyatındaki epik şiirlere benzer. En önemli temsilcileri Köroğlu ve Dadaloğlu'dur. Güzelleme ise sevgilinin ve doğanın güzelliklerini, aşkı konu alan koşmalardır. En güzel örneklerini Karacaoğlan vermiştir ve Batı'daki lirik şiirlere benzer.
Ağıt, sevilen birinin ölümünün ardından söylenen şiirlerdir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında "sagu", Divan edebiyatında ise "mersiye" olarak adlandırılır.
💡 Koşma türleri arasında sadece biçim değil, işlev farklılıkları da vardır. Örneğin ağıtlar yas tutma geleneğinin, koçaklamalar ise savaşçı ruhun edebi yansımalarıdır.
Semai, halk edebiyatında hem aruz hem de hece ölçüsüyle yazılabilen bir türdür. Hece ölçüsüyle yazılan semailer 8'li hece ölçüsüyle yazılırken, koşmalar 11'li hece ölçüsüyle yazılır. Sevgi, doğa ve aşk konularını işleyen semailerin koşmaya göre daha canlı bir üslubu vardır ve kendine özgü bir ezgiyle söylenir.
Varsağı ise Anadolu'nun güneyinde yaşayan Varsat Türklerinden gelmiş bir türdür. 8'li hece ölçüsüyle yazılır ve uyak düzeni semai ile benzerdir. Konuları ve üslubu koçaklamaya benzeyen varsağıların içinde "behey, bre, hey her, aman" gibi ünlemler sıkça kullanılır.