Kafiye Türleri ve Şemaları
Cinaslı kafiye, dize sonlarında söylenişleri aynı ama anlamları farklı olan kelimelerin oluşturduğu uyaktır. Örneğin "Madem çoban değildin / Arkandaki sürü ne" dizelerinde "sürü ne" (soru anlamında) ile "sürüne sürüne" (sürünmek fiili) arasında cinaslı kafiye vardır.
Şiirlerde dizeler arasındaki uyak düzenini gösteren harflere kafiye şeması denir. Üç temel kafiye şeması vardır. Çapraz kafiye "abab" şeklinde gösterilir ve bir dörtlükte 1. dize ile 3. dize, 2. dize ile 4. dize kafiyelidir: "Gümüş bir dumanla kapandı her yer / Yer ve gök bu akşam yayla dumanı..."
Düz kafiyede uyaklar art arda gelir: "aaaa", "aaab", "aabb" şeklinde olabilir. Örneğin "Düşünüp baş yere eskitme kafa / Senin aklın ermez iğneli lafa..." Şiir beyitlerden oluşuyorsa ve her beyit kendi içinde kafiyeliyse "aa, bb, cc..." şeklinde gösterilir.
Örüşük kafiye ise üç dizeli bentlerden oluşur ve "aba, bcb, cdc" şeklindeki bir kafiye örgüsüne sahiptir. "Mavi bir gölge uçtu pencereden / Bahçemde avare bir küçük kelebek / Yaramaz geldi kim bilir nereden?"
💡 Hatırlatma: Kafiye şemasını belirlerken, dizelerin sonlarındaki benzer seslere dikkat edin ve bunları harflerle kodlayın. Bu, şiirin yapısını anlamanıza yardımcı olur.