I. Dünya Savaşı

I. Dünya Savaşı, 1914-1918 yılları arasında gerçekleşen ve dünya tarihini değiştiren büyük bir savaştı. Bu savaş, İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, Rusya) ile İttifak Devletleri $Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti, Bulgaristan$ arasında yaşandı.

Savaşın başlamasında sömürgecilik yarışı, silahlanma yarışı ve milliyetçilik akımları etkili oldu. Bu çatışma, dünyanın o zamana kadar gördüğü en büyük savaş olarak tarihe geçti.

Unutma! Bu savaşın sonuçları, Osmanlı Devleti'nin yıkılmasına ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına giden yolu açmıştır.

Osmanlı Devleti'nin Savaş Başındaki Durumu

I. Dünya Savaşı başladığında Osmanlı Devleti hemen taraf olmadı. Bunun yerine üç önemli adım attı:

Tarafsızlığını ilan etti. Bu, savaşa girmeyeceğinin bir işaretiydi. Osmanlı yönetimi başlangıçta savaşın dışında kalmayı düşünüyordu.

Boğazları kapattığını duyurdu. Böylece İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'ndan savaş gemilerinin geçişi engellendi.

Seferberlik ilan etti. Bu adım ise savaşa hazırlık yapıldığını gösteriyordu. Osmanlı ordusu her an savaşa girebilecek şekilde hazırlıklara başladı.

Bu üç adımdan ilk ikisi tarafsızlığın, üçüncüsü ise savaşa girilmesinin işaretleriydi. Osmanlı Devleti'nin bu kararsız durumu uzun sürmeyecekti.

Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girişi

Savaşın başında tarafsızlığını ilan eden Osmanlı Devleti'nin durumu, iki Alman gemisinin Osmanlı'ya sığınmasıyla değişti. İngiliz donanmasından kaçan Goben ve Breslau adlı Alman gemileri, boğazlardan geçerek Osmanlı Devleti'ne sığındı.

Osmanlı Devleti, Almanya ile yaptığı gizli anlaşmaya dayanarak bu gemileri satın aldığını açıkladı ve gemilere Türk bayrağı çektirdi. Goben'e Yavuz, Breslau'a ise Midilli adı verildi.

Bu gemiler daha sonra Karadeniz'e açılarak Rusya'nın Sivastopol ve Odessa limanlarını bombaladılar. Bu olay, Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesine neden oldu.

Dikkat! Gemilerin bombalama olayı, Almanya'nın isteği doğrultusunda gerçekleşmiştir ve Osmanlı'yı fiilen savaşa sokan olay olmuştur.

Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girişinin Etkileri

Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesi, savaşın gidişatını önemli ölçüde etkiledi. Bu durum şu sonuçları doğurdu:

Savaşta cephe sayısı arttı ve savaş alanı genişledi. Osmanlı'nın geniş toprakları üzerinde yeni cepheler açıldı.

Almanya'nın yükü hafifledi, çünkü İtilaf Devletleri'nin bir kısmı Osmanlı ile savaşmak zorunda kaldı.

Savaşın süresi uzadı, çünkü İtilaf Devletleri planladıkları gibi hızlı bir zafer elde edemediler.

Rusya, Osmanlı Devleti'ne karşı 1 Kasım 1914'te savaş açtı. İngiltere ve Fransa da Rusya'nın yanında yer alarak Osmanlı'ya savaş ilan ettiler. Osmanlı Devleti de 11 Kasım 1914'te resmen İtilaf Devletleri'ne savaş ilan ederek İttifak Devletleri'nin yanında savaşa girdi.

Osmanlı Devleti'nin Savaştığı Cepheler

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti birçok farklı cephede savaşmak zorunda kaldı. Bu cepheler üç ana grupta toplanabilir:

Savunma Cepheleri: Osmanlı topraklarını korumak için açılan cephelerdir. Çanakkale, Suriye-Filistin, Hicaz-Yemen ve Irak cepheleri bu gruptadır.

Taarruz (Saldırı) Cepheleri: Osmanlı Devleti'nin saldırı amacıyla açtığı cephelerdir. Kafkas Cephesi ve Kanal Cephesi buna örnektir.

Yardım Cepheleri: Müttefiklere destek olmak amacıyla açılan cephelerdir. Galiçya, Makedonya ve Romanya cepheleri bu gruba girer.

Osmanlı Devleti'nin birçok cephede aynı anda savaşmak zorunda kalması, insan gücünü ve kaynaklarını zorladı.

Osmanlı Devleti'nin Savaştığı Cephelerin Sınıflandırılması

Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı'nda üç farklı türde cephede savaştı:

Savunma Cepheleri:

• Çanakkale Cephesi
• Suriye-Filistin Cephesi
• Hicaz-Yemen Cephesi
• Irak Cephesi

Bu cephelerde Osmanlı topraklarını korumak için mücadele edildi.

Taarruz Cepheleri:

• Kafkas Cephesi
• Kanal Cephesi

Bu cephelerde Osmanlı ordusu saldırı amacıyla hareket etti.

Yardım Cepheleri:

• Makedonya Cephesi
• Galiçya Cephesi
• Romanya Cephesi

Bu cephelerde ise Osmanlı Devleti, müttefiki olan Almanya ve Avusturya-Macaristan'a yardım etmek amacıyla savaştı.

Taarruz Cepheleri - Kafkas Cephesi

Kafkas Cephesi, Osmanlı Devleti'nin doğuda Ruslara karşı açtığı bir saldırı cephesiydi. Bu cephe üç önemli amaçla açıldı:

1. Bakü petrollerinin kontrolünü sağlamak
2. Orta Asya'da yaşayan Türklerle birleşmek (Turancılık fikri)
3. 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi'nde (93 Harbi) kaybettiğimiz Kars, Ardahan ve Batum'u geri almak

Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu, 22 Aralık 1914'te Kafkaslar'da Rusya'ya karşı saldırıya geçti. Ancak bölgedeki ağır kış koşulları, ulaşım zorlukları ve salgın hastalıklar nedeniyle ordumuz büyük kayıplar verdi.

Biliyor musun? Bu cephede Türk ordusu başlangıçta başarısız olsa da, daha sonra Mustafa Kemal'in de katkılarıyla Muş ve Bitlis Rus işgalinden kurtarılmıştır.

Taarruz Cepheleri - Kafkas Cephesi (Devam)

Kafkas Cephesi'ndeki durum, Rusya'da meydana gelen gelişmelerle değişti. Ekonomik kriz içindeki Rusya'da Bolşevik İhtilali çıkınca Çarlık Rusyası yıkıldı ve yerine Sovyet Rusya kuruldu.

Yeni kurulan Sovyet Rusya, savaştan çekilmeye karar verdi ve Osmanlı Devleti ile 3 Mart 1918 tarihinde Brest-Litowsk Antlaşması'nı imzaladı.

Bu antlaşmaya göre:

1. Rusya, işgal ettiği Doğu Anadolu'dan çekildi
2. 1878 yılında kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum, Osmanlı Devleti'ne geri verildi

Böylece, başlangıçta başarısız olan bu cephede, Rusya'daki iç karışıklıklar sonucunda Osmanlı Devleti avantajlı duruma geçti ve kaybettiği toprakları geri aldı.

Taarruz Cepheleri - Kafkas Cephesi (Sonuçlar)

Rusya'daki Bolşevik İhtilali, Kafkas Cephesi'ndeki durumu tamamen değiştirdi. Bolşevikler, "Bu savaş bizim savaşımız değil" diyerek Osmanlı Devleti ile barış yapmak istediler.

3 Mart 1918'de imzalanan Brest-Litowsk Antlaşması ile Ruslar savaştan çekildiler ve Kars, Ardahan ve Batum (Elviyeyi Selase) Osmanlı Devleti'ne geri verildi.

Mustafa Kemal, Çanakkale'den sonra Diyarbakır 16. Ordu komutanlığına atanmış ve Kafkas Cephesi'nde görev alarak Muş ve Bitlis'in Rus işgalinden kurtarılmasını sağlamıştır.

Bu cephede ayrıca, seferberlik ilan edildiğinde askerlikten kaçan, Ruslarla işbirliği yapan ve sivil insanlarımızı öldüren Ermeniler, bölgedeki huzuru sağlamak amacıyla 1915 Tehcir Kanunu (Zorunlu Göç Yasası) ile bölgeden göç ettirilmişlerdir.

Taarruz Cepheleri - Kanal Cephesi

Kanal Cephesi, Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın isteği üzerine açtığı bir saldırı cephesiydi. Bu cephenin açılmasının iki önemli nedeni vardı:

1. İngiltere'nin sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek
2. Daha önce kaybettiğimiz Mısır'ı geri alarak bölgede tekrar söz sahibi olmak

Osmanlı ordusu, İngilizlerin kontrolündeki Süveyş Kanalı'na saldırı düzenledi. Ancak İngilizler bu saldırıyı durdurdular ve Osmanlı ordusunu yenilgiye uğrattılar.

Bu başarının ardından İngilizler, bölgedeki Arapların da desteğiyle Sina Yarımadası'nı ele geçirdiler ve Suriye'ye doğru ilerlemeye başladılar.

Kanal Cephesi, Osmanlı Devleti'nin başarısız olduğu bir taarruz cephesi oldu ve İngilizlerin karşı saldırılarına zemin hazırladı.