Yapısına Göre Cümleler - I
Cümleler yapı bakımından dört ana gruba ayrılır: basit, birleşik, sıralı ve bağlı cümleler. Her birinin kendine özgü özellikleri vardır.
Basit Cümle, bir yargıdan (yüklem) oluşan ve yan cümleciği bulunmayan cümledir. Tek bir yüklem bulunur. Örneğin: "Dere iki sıra söğüt ağacının arasından geçiyordu." Basit cümleler kısa ve anlaşılır olmasına rağmen, karmaşık düşünceleri ifade etmek için yetersiz kalabilir.
Birleşik Cümle, bir temel yargı ile ona bağlı en az bir yan yargının bulunduğu cümledir. Temel cümle asıl yargının bulunduğu kısımdır, yan cümle ise temel cümleyi tamamlayan bölümdür. Yan cümlecik genellikle fiilimsilerden oluşur.
Birleşik cümlenin dört türü vardır:
Girişik Birleşik Cümle, yan cümleciği fiilimsiden isim−fiil,sıfat−fiil,zarf−fiil oluşan cümledir. Örneğin: "Bu şiiri ezberlemeyi düşünüyorum." Burada "Bu şiiri ezberleme" yan cümleciktir ve temel cümlenin nesnesi durumundadır.
Her birleşik cümlede, yan cümlecik temel cümlenin bir ögesi konumundadır. Yan cümlecik; özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci veya sıfat tamlaması olabilir.
💡 Önemli Not: Girişik birleşik cümlede temel cümlenin yüklemi dışında kaç fiilimsi kullanılmışsa o kadar yan cümle vardır. Yan cümlecikleri belirlemek, cümle çözümlemesinde en önemli adımlardan biridir.