Kayaçlar: Yeryüzünün Yapı Taşları
Çeşitli mineral ve organik maddelerden oluşan katı ve doğal maddelere kayaç denir. Kayaçları inceleyen bilim dalına petrografi adı verilir. Kayaçların sürekli bir dönüşüm içinde olması olayına ise kayaç döngüsü denir.
Kayaçlar üç ana gruba ayrılır. Magmatik kayaçlar, yer kabuğunun yaklaşık %65'ini oluşturur ve magmanın soğumasıyla oluşur. Magma yer kabuğunun iç kısımlarında soğursa derinlik kayaçları (granit, siyenit, diorit) oluşur. Magma yeryüzüne kadar yükselip orada soğursa yüzey kayaçları (bazalt, andezit, tüf, obsidyen) meydana gelir. Derinlik kayaçlarının kristalleri iri taneli ve sertken, yüzey kayaçlarının kristalleri küçük taneli ve bazıları camımsıdır.
Tortul kayaçlar, dış kuvvetlerin etkisiyle oluşur ve tabakalı, gözenekli yapıları vardır. İçlerinde fosil bulunur ve üç çeşittir: Dış kuvvetlerin aşındırıp taşıdığı malzemelerin çukur alanlarda birikmesiyle oluşan fiziksel tortul kayaçlar (kum taşı, kil taşı), kimyasal olaylar etkisiyle oluşan kimyasal tortul kayaçlar (kireç taşı, kaya tuzu) ve bitki-hayvan kalıntılarının birikmesiyle oluşan organik tortul kayaçlar (kömür, mercan, tebeşir).
İlginç Not: Elmaslar, kömürün yüksek basınç ve sıcaklık altında dönüşmesiyle oluşan değerli kayaçlardır. Yani, parmağınızdaki yüzük aslında milyonlarca yıllık bir dönüşümün sonucu olabilir!