Türkiye'nin Tahıl Ürünleri

Buğday, ülkemizin en temel tarım ürünüdür ve neredeyse tüm bölgelerimizde yetiştirilir. Özellikle İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri buğday üretiminde öne çıkar. Konya ili tek başına en fazla buğday üretimi yapan ilimizdir. Olgunlaşma döneminde kuraklık isteyen buğday, temel besin maddesi olması ve uzun süre saklanabilmesi nedeniyle stratejik bir üründür.

Arpa, buğdayla benzer alanlarda yetişmekle birlikte daha kısa sürede olgunlaşır ve ekstrem hava koşullarına daha dayanıklıdır. Hayvan yemi ve bira üretiminde kullanılan arpa, Konya, Ankara ve Şanlıurfa'da yoğun olarak üretilir.

Mısır, buğdayın aksine bol su isteyen bir bitkidir ve doğal olarak Karadeniz Bölgesi'nin nemli ikliminde yetişir. GAP ve KOP projeleriyle sulama imkânlarının artması sayesinde Güneydoğu ve İç Anadolu'da üretimi artmıştır. Konya, Adana ve Şanlıurfa önemli üretim alanlarıdır.

Dikkat! Çeltik (pirinç) üretimi sulak alanlarda yapılır ve sıtma hastalığına neden olan sivrisineklerin üremesini önlemek için devlet kontrolünde gerçekleştirilir. Edirne, Samsun ve Çorum çeltik üretiminde öne çıkan illerimizdir.

Endüstri Bitkileri (I)

Pamuk, tekstil sanayimizin temel ham maddesidir ve büyüme döneminde su, olgunlaşma döneminde kuraklık ve sıcaklık ister. GAP projesi sayesinde Güneydoğu Anadolu'da üretimi büyük artış göstermiştir. Şanlıurfa tek başına ülke üretiminin %40'ını sağlar. İç ve Doğu Anadolu'da düşük sıcaklıklardan, Karadeniz'de ise yaz yağışlarından dolayı yetiştirilemez.

Tütün, kaliteyi korumak için üretimi devlet kontrolünde olan önemli bir ihraç ürünüdür. Türkiye'de ilk tütün üretimi 1687'de Osmanlı döneminde Makedonya'da başlamıştır. En fazla Ege Bölgesi'nde (Manisa, Uşak, İzmir) ve Adıyaman'da yetiştirilir.

Zeytin, düşük kış sıcaklıklarına dayanamadığı için ağırlıklı olarak Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde yetiştirilir. En fazla üretim Ege Bölgesi'nde yapılır - Ege'de yağlık, Marmara'da ise sofralık zeytin yetiştirilir. Doğu Karadeniz'de ise mikroklima sayesinde zeytin yetiştirilebilir.

Biliyor muydun? Zeytin ağaçları bir yıl bol, bir yıl az ürün verir. Ancak modern tarım yöntemleriyle bu durum giderek azaltılmaktadır.

Endüstri Bitkileri (II)

Ayçiçeği, ülkemizde en fazla yağ üretiminde kullanılan bir bitkidir. Büyüme döneminde su, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve kuraklık isteyen ayçiçeği, en fazla Trakya bölgesinde üretilir. Son yıllarda Konya'da da ikinci ürün olarak ekimi yaygınlaşmıştır.

Çay, yüksek ve düzenli yağış isteyen bir bitkidir. Türkiye'de 1938 yılında Rize'de üretilmeye başlanmıştır. Çay asitli ve kireçsiz toprak ister ve toplandığında çabuk bozulduğu için hızla fabrikaya götürülüp işlenmelidir. Üretimi yıl içinde düzenli artış gösterir ve hasat dönemi 6 ay sürerken, işleme faaliyeti 12 ay devam eder.

Şeker pancarı ülkemizin hemen her yerinde yetiştirilebilir, ancak daha çok İç Anadolu'da üretilir. Kıyı bölgelerde daha yüksek getirisi olan ürünler tercih edilir. Çabuk bozulduğundan fabrikalar tarım alanlarına yakın kurulur. Konya, şeker pancarı üretiminde lider ilimizdir. İlk şeker fabrikası 1926 yılında Kırklareli'nin Alpullu beldesinde kurulmuştur.

Önemli not: Şeker pancarından arta kalan küspe, hayvan yemi olarak kullanıldığı için hayvancılığa da katkı sağlar. Üretimde her yıl devletin belirlediği kotalar vardır.

Endüstri Bitkileri (III)

Gül, kozmetik sektöründe büyük öneme sahip bir üründür. Türkiye'deki gül üretiminin %80'i Isparta'dan karşılanır. Dünya gül üretiminde Türkiye ve Bulgaristan başı çeker. Üretilen güller özellikle gül yağı olarak ihraç edilir.

Anason, rakı yapımında ve tıp alanında kullanılan, sıcak iklim ve kireçli toprak isteyen bir bitkidir. Burdur ve Denizli anason üretiminde önemli illerimizdir.

Haşhaş, uyuşturucu yapımında kullanılabileceği için devlet kontrolünde üretilir. Hamur işlerinde, yağ üretiminde kullanılır ve kalan kısım hayvan yemi olarak değerlendirilir. Afyonkarahisar, Denizli ve Konya üretimde öne çıkan illerdir.

Keten-kenevir, dokuma ve çuval-halat yapımında kullanılır. Keten üretiminde Afyonkarahisar, kenevir üretiminde ise Batı Karadeniz Bölgesi (Sakarya, Kastamonu, Sinop) önemlidir. Yer fıstığı ve soya fasulyesi ise Akdeniz Bölgesi'nde, özellikle Adana ve Osmaniye'de yoğun olarak üretilir.

İlginç bilgi: Soya fasulyesi protein açısından çok zengindir ve yağ, un, et, peynir ve süt yapımında kullanılır. Türkiye'de üretiminin %63'ü Adana'da gerçekleştirilmektedir.

Baklagiller ve Meyveler (I)

Nohut, kuraklığa dayanıklı bir baklagildir ve Türkiye'de en fazla üretilen baklagildir. Ülkemiz, dünya nohut üretiminin %4'ünü karşılar. En fazla İç Anadolu Bölgesi'nde (Ankara, Yozgat, Kırşehir) yetiştirilir.

Kuru fasulye, nohutun aksine su isteyen bir bitkidir. Yükseltisi fazla olmayan ve yazın sulanabilen ovalarda iyi yetişir. İç Anadolu ülke üretiminin %62'sini karşılar. Kırmızı mercimek kuraklığa dayanıklı olup, besin değeri yüksektir ve ağırlıklı olarak Güneydoğu Anadolu'da (Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin) yetiştirilir. Yeşil mercimek ise daha çok Yozgat, Konya ve Kırşehir'de üretilir.

Fındık, Türkiye'nin dünya üretiminde lider olduğu önemli bir meyvedir. Ülkemiz, dünya fındık üretiminin %62'sini tek başına karşılar. Nemli ve ılıman iklim seven fındık, bu yüzden Karadeniz Bölgesi'nde (Ordu, Samsun, Giresun) yetiştirilir. Fındık çerez olarak, pastacılıkta ve çikolata üretiminde kullanılır.

Başarı ipucu: Fındık üretiminde yıllar içinde dalgalanmalar görülür ve üretimin yaklaşık %80-85'i ihraç edilir. Bu da Türkiye'nin dünya fındık piyasasını kontrol eden ülke olduğunu gösterir!

Meyveler (II)

Üzüm, Türkiye'de en çok yetiştirilen meyvedir. -15°C'ye kadar dayanabildiği için ülkemizin birçok yerinde yetiştirilebilir. Bol güneş alan bölgelerde üzümün tatlılık oranı artar. Üretilen üzümlerin %40'ı kuru üzüm olarak değerlendirilir ve Türkiye dünya çekirdeksiz kuru üzüm ihracatında 1. sıradadır. Ege Bölgesi ve özellikle Manisa üzüm üretiminde lider konumdadır.

Turunçgiller (portakal, limon, mandalina, greyfurt), kış meyveleridir ve su oranları yüksek olduğundan don olaylarına karşı dayanıksızdırlar. Bu nedenle Akdeniz ikliminde (Mersin, Antalya, Hatay) yoğun olarak yetiştirilirler. Son yıllarda turunçgiller arasında en fazla üretilen meyve mandalinadır.

Antep fıstığı, yüksek sıcaklık ve yaz kuraklığı isteyen, kış soğuklarına karşı dayanıksız bir meyvedir. Şanlıurfa (%37), Gaziantep (%31) ve Siirt (%14) üretimde öne çıkan illerdir. Elma ise soğuk kış şartlarına dayanıklı olduğu için Türkiye'nin birçok yerinde yetiştirilebilir. Isparta, Karaman ve Niğde elma üretiminde lider illerimizdir.

Harika bir bilgi: Türkiye, ABD ve İran ile birlikte dünya Antep fıstığı üretiminde önemli bir paya sahiptir. Bu değerli ürün çerez olarak tüketildiği gibi, tatlılarda da yaygın olarak kullanılmaktadır.

Meyveler (III) ve Sebzecilik

Muz, tropikal iklim meyvesidir ve Türkiye'de Mersin (Anamur), Antalya, Adana ve Hatay'da yetiştirilir. Bol sıcaklık ve nem isteyen muz, don olaylarına karşı oldukça hassastır.

Kayısı üretim ve ihracatında Türkiye dünyada 1. sıradadır. Don olaylarına karşı hassas olan kayısının ülkemizdeki üretiminin %65'i tek başına Malatya ilinde gerçekleştirilir. İncir ise kış ılıklığı isteyen ve don olaylarına hassas bir meyvedir. Kuru incir üretiminde de ülkemiz dünyada liderdir. Aydın ili tek başına incir üretiminin yarıdan fazlasını karşılar.

Sebze üretiminde Türkiye dünyada 4. sırada yer alır. Ülkemizdeki iklim çeşitliliği, sebze türlerinin de çeşitli olmasını sağlamıştır. Sebzecilik faaliyetleri daha çok Akdeniz ve Ege bölgelerinde yaygındır. Modern sera yöntemleriyle her mevsim sebze üretimi mümkün hale gelmiştir. Domates en fazla yetiştirilen sebzedir ve Antalya bu üretimde lider ildir. Türkiye, dünya domates üretiminde 3., hıyar üretiminde ise 2. sıradadır.

Beslenme önerisi: Yulaf, glüten içermemesi ve vitamin, mineral, lif yönünden zengin olmasıyla son yıllarda popülerlik kazanan sağlıklı bir tahıldır. Özellikle sporcuların tercih ettiği yulaf, süt, su veya yoğurtla kolayca tüketilebilir.

Türkiye Tarım Haritası Çalışması

Bu sayfada Türkiye'nin tarım ürünlerini pekiştirmeniz için interaktif bir harita çalışması bulunmaktadır. Farklı renklerle gösterilen tarım ürünlerini (pamuk, çeltik, incir, kayısı, çay, tütün, üzüm, elma, fındık, nohut, mısır ve soya fasulyesi) haritada en fazla yetiştirildikleri illere göre yerleştirmeniz isteniyor.

Haritada aynı zamanda Türkiye'deki fay hatlarını kabaca çizmeniz ve isimlerini yazmanız beklenmektedir. Bu çalışma, Türkiye'nin tarımsal üretim desenini ve bu deseni etkileyen coğrafi faktörleri daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.

Her tarım ürününün belirli bir bölgede yoğunlaşması, o bölgenin iklim, toprak ve yükselti özellikleriyle doğrudan ilişkilidir. Örneğin çayı Rize'ye, pamuğu Şanlıurfa'ya, fındığı Ordu'ya, kayısıyı Malatya'ya yerleştirmelisiniz.

Püf noktası: Tarım ürünlerinin yetiştirildiği bölgeleri ezberlemek yerine, her bir ürünün iklim ve toprak isteklerini öğrenmeye odaklanın. Bu şekilde, hangi ürünün nerede yetişeceğini kolayca tahmin edebilirsiniz!