İç Kuvvetler ve Tektonik Hareketler
İç kuvvetler senin ayaklarının altındaki dünyayı sürekli şekillendiren güçlerdir. Bu kuvvetler enerjilerini magmadaki sıcak malzemelerin hareketiyle alır ve yeryüzünün bugünkü halini oluşmasını sağlar.
Bu güçlü hareketlere tektonik hareket denir ve dört ana gruba ayrılır. Bunlar epirojenez (kıta oluşumu), orojenez (dağ oluşumu), volkanizma ve depremdir.
Epirojenez, yer kabuğu parçalarının magma üzerinde yukarı-aşağı yavaşça hareket etmesi demektir. Bu hareket izostatik denge ile açıklanır - yer kabuğu levhaları ağırlıklarına göre magmaya gömülü durumda kalır.
💡 İpucu: Buzulların eridiği İskandinavya Yarımadası'nın günümüzde yükselmeye devam ettiğini biliyor muydun? Bu tam bir epirojenez örneği!
Transgresyon olayında deniz suları, karaların alçalması sonucu iç kesimlere doğru ilerler. Epirojenez sonucunda yükselen geniş alanlar jeoantiklinal, çanaklaşan yerler ise jeosenklinal olur.
Orojenez: Dağların Doğuşu
Orojenez dağ oluşumu sürecidir ve dünyamızdaki muhteşem dağ silsilelerinin nasıl oluştuğunu açıklar. Deniz tabanlarında biriken tortul tabakalar, levhaların yaklaşması sonucu sıkışır ve yükselmeye başlar.
Bu sıkışma sonucunda tabakalar ya kıvrılır ya da kırılır. Kıvrılma durumunda yükselen kısımlara antiklinal, çöken kısımlara senklinal denir.
Kırılma sonucunda ise yükselen bölgeler horst, çöken alanlar graben adını alır. Türkiye'deki Ege kıyılarındaki dağlar bu kırılma sürecinin sonucunda oluşmuştur.
💡 Örnek: Alp-Himalaya dağları orojenez sonucu oluşmuş harika örneklerdir ve bugün hala yükselmeye devam ediyorlar!