Tortul Kayaçlar ve Başkalaşım Kayaçları
Fiziksel tortul kayaçlar kayaçların ufalanmasıyla oluşan parçaların çukur yerlerde birikmesi ve doğal bir çimento ile yapışmasıyla oluşur. Kil taşı, kum taşı ve çakıl taşı bu grubun örnekleridir.
Kimyasal tortul kayaçlar suda çözünen maddelerin taşınıp başka yerlerde çökelmesiyle oluşur. Traverten, sarkıt, dikit, kaya tuzu, kireç taşı, dolomit ve çakmak taşı bu kayaçlara örnektir.
Organik tortul kayaçlar ise hayvan kalıntılarının belirli alanlarda birikip sertleşmesiyle oluşur. Mercan kalkeri, tebeşir ve kömür türleri (turba, linyit, taş kömürü ve antrasit) bu gruba girer.
Başkalaşım (metamorfik) kayaçlar, mevcut kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak yapılarının ve özelliklerinin tamamen değişmesiyle oluşur. Örneğin granit başkalaşım geçirince gnays, kum taşı ise kuvarsit haline gelir.
⚠️ Aşınmaya karşı dirençlilik: Başkalaşım ve püskürük kayaçlar, tortul kayaçlardan daha dirençlidir. Suda çözünebilen, gözenekli ve tabakalı yapıdaki kayaçlar ise aşınmaya karşı daha az dirençlidir.
Kayaçların geçirimliliği ve mineral içeriği de yeryüzü şekillerinin oluşumunda önemli rol oynar. Mineraller arttıkça kayacın direnci zayıflar ve bu da farklı yer şekillerinin oluşmasına katkıda bulunur.