Dünyanın Katmanları ve Tektonik Yapısı
Dünya'nın üç temel katmanı var ve her birinin kendine özgü özellikleri bulunuyor. Yerkabuğu (litosfer) en dış katman olup yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en az olan bölüm. Okyanusların altında ince, karaların altında daha kalın bir yapıya sahip.
Manto, yerkabuğu ile çekirdek arasında yer alan ve en fazla hacme sahip katman. Buradaki konveksiyonel lav akıntıları sayesinde yerkabuğunda tektonik hareketler oluşuyor. Çekirdek ise dış kısmı sıvı, iç kısmı katı halde olup demir ve nikelden oluşan en sıcak ve yoğun bölüm.
Yerkabuğu SIMA okyanusalkabuk−silisyumvemagnezyum ve SİAL karasalkabuk−silisyumvealu¨minyum olmak üzere iki farklı yapıdan meydana geliyor.
💡 Önemli Not: Manto'daki konveksiyonel akıntılar, günümüzde yaşadığımız depremlerin ve volkan patlamalarının temel sebebidir!
Alfred Wegener ve Kıtasal Kayma Kuramı
Alfred Wegener'in Kıtasal Kayma Kuramı'na göre geçmişte dünya Pangea adlı tek bir kitadan ve onu çevreleyen Panthalassa denizinden oluşuyordu. Zamanla Pangea kuzeyde Laurasia, güneyde Gondwana olarak ayrıldı.
Bu kuramın kanıtları oldukça ikna edici: kıta kenarlarının puzzle parçaları gibi birbirine uyması, benzer yaşlı kayaların farklı kıtalarda bulunması ve ayrı kıtalardaki benzer fosil kalıntıları.
Levha tektoniği teorisine göre yerkabuğu büyük parçalardan (levhalardan) oluşuyor. Bu levhalar tablama, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme hareketleri yaparak sürekli hareket halinde.
Jeolojik Zamanlar ve Önemli Dönemler
Prekambriyen dönemde sular, kayaçlar ve ilk canlılar oluştu. Atmosfer şekillenirken kıta çekirdekleri de bu dönemde meydana geldi.
Paleozoyik çağda Pangea oluştu, ilk ağaçlar ve sık ormanlar görüldü. Bu dönemde taş kömürü yatakları oluşurken Hersiniyen-Kaledoniyen dağ sıraları da şekillendi.
Mesozoyik dinozorların yaşadığı dönem olarak bilinir. Pangea ikiye ayrılıp Tetis Denizi oluştu, deniz tabanında büyük tortullaşmalar gerçekleşti.
Senozoyik'te ise Alp-Himalaya dağları oluştu, günümüz bitki ve hayvan toplulukları şekillendi. Atlas ve Hint Okyanusu bu dönemde oluşurken petrol, linyit, bor gibi önemli yer altı kaynakları meydana geldi.