Dünya'nın Tektonik Oluşumu ve Gelişimi
Dünya, farklı katmanlardan oluşan karmaşık bir yapıya sahiptir. En dışta litosfer (taş küre) adı verilen yer kabuğu bulunur. Derinlere indikçe her 33 metrede sıcaklık 1°C artar ki buna jeotermal gradyan denir. Dünya'nın hacminin %84'ünü oluşturan manto, üst ve alt olmak üzere ikiye ayrılır. Çekirdeğe baktığımızda ise, iç ve dış olmak üzere iki kısımdan oluştuğunu görürüz.
Yerkabuğunu oluşturan parçalara levha adı verilir. 1915'te Alfred Wegener tarafından ortaya atılan Kıtaların Kayması Teorisi, 1950'de geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı'na dönüşmüştür. Çekirdekteki yoğunluk, manto içinde erimiş maddelerin yukarı doğru hareketlenmesine neden olur. Bu harekete Konveksiyonel Akımlar denir ve levhaların hareketinden sorumludur.
Levhalar yaklaşma, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme hareketleri yapar. İki kıtasal levha yaklaştığında kıvrım dağları (Himalayalar gibi), kıtasal-okyanusal levha yaklaşması sonucu kıta kenarı dağları (And, Kayalık Dağları), iki okyanusal levha yaklaşması ile derin deniz çukurları (Mariana Çukuru) oluşur. Levhaların uzaklaşması sonucunda ise rift vadileri (Kızıldeniz) veya okyanus ortası sırtları (Atlas Okyanusu Sırtı) meydana gelir.
Bunu biliyor muydun? Dünyanın en derin noktası olan Mariana Çukuru, Pasifik ve Filipinler levhalarının çarpışması sonucu oluşmuş ve yaklaşık 11 km derinliğe sahiptir!
Tektonik hareketler sonucu oluşan yanal yer değiştirmeler ise önemli fay hatlarını oluşturur. Türkiye'deki Kuzey Anadolu Fay Hattı bu tip bir harekete örnektir. Bu fay hatları, ülkemizdeki depremlerin ana kaynağıdır ve günlük hayatımızı doğrudan etkiler.