KPSS'de Hangi Tür Sorular Çıkıyor?

Sözcükte Anlam ünitesinden her yıl 1-3 arası soru geldiğini bilmek önemli. Bu soruların tiplerini önceden bilirsen hazırlığın çok daha etkili olur!

İlk tip altı çizili söz öbeğinin anlamını soran sorular. İkinci tip boşluk doldurma soruları. Üçüncüsü ise son yıllarda sık karşılaştığın paragraftaki üçlü sorularda altı çizili söz veya söz öbeğinin anlamını bulma soruları.

💡 Hatırla: Sözcüklerin anlamını her zaman cümle içinde düşün, tek başlarına değil!

Sözcüğün Anlamı Temelleri

Dil olmadan düşüncelerimizi aktaramayız - bu yüzden dil insanı insan yapan bir özellik! Sözcükler birer kavram karşılığı olsa da tek başına düşünce aktarmaya yetmez.

"Ağabey, Antarktika, gel" gibi sözcükler tek başlarına anlam taşır ama cümle içinde gerçek güçlerini gösterir: "Ağabeyim Antarktika'dan geldi." Yapım ve çekim ekleriyle birleşince tam bir düşünce oluşur.

En kritik nokta: Sözcüğün tek başına düşündürdüğü kavram ile cümlede karşıladığı kavram farklı olabilir. "Göz" sözcüğünü düşün - "gözüm ağrıyor", "çekmecenin gözü", "dükkân gözümde tütüyor" cümlelerinde üç farklı anlama geliyor.

🔍 Püf Nokta: KPSS sorularında anlam soruları çözerken önce sözcüğün cümledeki bağlamını yakala!

Tek Anlamlılık ve Çok Anlamlılık

Tek anlamlı sözcükler sadece bir kavramı karşılar: ağaç, termometre, kiremit gibi. Bunlar başka anlamlar kazanmaz, net ve belirgindir.

Çok anlamlılık çok daha ilginç! Bir sözcüğün temel anlamının yanında yeni kavramları da karşılaması. "At" fiiliyle bakalım: "elbisesini attı" (fırlatmak), "mahkemeyi attı" (ertelemek), "kapüşonları attık" (kaldırmak), "soruları attım" (göndermek).

Dikkat et: Çok anlamlılıkla sesteşlik karışmasın! Çok anlamlı sözcüklerde anlam ilgisi devam eder ama sesteş sözcüklerde tamamen farklı anlamlar var. "Yüz" örneğinde "çehre" ve "sayı" anlamları sesteştir çünkü ikisi de temel anlam.

⚡ Hatırla: Sesteş olabilmesi için iki anlamının da temel olması gerek!

Sözcüğün Anlam Özellikleri

Temel anlam bir sözcüğün akla gelen ilk anlamı. "Boğazındaki ağrı iyileşiyor" cümlesinde boğaz temel anlamıyla kullanılmış. Diğer anlam türlerine geçişin temeli burası.

Yan anlam çok pratik bir konu! Sözcük temel anlamından kopmadan şekil veya işlev benzerliği göstererek yeni anlam kazanır. "Elbisenin boğazı beni darlamıştı" - burada boğazla giysi yakası arasında şekil benzerliği var.

Mecaz anlam tam tersine temel anlamdan sıyrılıp yeni anlam kazanma. Genelde somuttan soyuta geçiş olur. "Boğazına çok düşkün" derken yemek sevgisinden bahsediyoruz.

🎯 Test Taktiği: Mecaz anlam için şunu dene - o sözcüğü çıkar, yerine başka sözcükleri kolayca koyabiliyorsan mecazdır!

Anlam Bakımından Sözcük Türleri

Genel anlam aynı türdeki bütün varlıkları anlatan sözcükler. "Şiir insanları başka dünyaya götürür" derken bütün şiirlerden bahsediyoruz. Özel anlam ise sadece birini: "Ahmed Arif'in bu şiiri..."

Nicel anlam sayılabilen, ölçülebilen şeyleri ifade eder: "Irmağın dibi çok derin." Nitel anlam ise sayılamayan durumları: "Akım derin izler bıraktı."

Eş anlam yazılışları farklı, anlamları aynı sözcükler. Türkçede az bulunur: müstakil-bağımsız, menfi-kötü. Yakın anlam birbirine benzer ama aynı olmayan: doğru-dürüst, ev-bark.

⚠️ Dikkat: Eş anlamlı sözcükleri birlikte kullanmak anlatım bozukluğu yapar!

Zıt Anlam ve Eş Seslilik

Zıt anlam birbirinin tam karşıtı kavramları çağrıştırır: genç-yaşlı, uzak-yakın. Ama dikkat - olumsuzluk ekleri zıt anlam yapmaz! "gel-gelme" zıt değil, olumsuz.

Bazen kavram zıtlığı da olur sözcük zıtlığı olmadan: "içimde yanardağlar varken şimdi yeller esiyor" - yanardağ ve yel zıt değil ama sıcak-soğuk çağrışımı yapıyor.

Eş seslilik (sesteşlik) yazılışları aynı, anlamları farklı sözcükler: çay, gül, yüz, iç. Ortak kök ise aynı kökten gelen farklı türdeki sözcükler: sancı (isim) - sancımak (fiil).

📝 KPSS İpucu: "Kökü farklıdır" sorularında sesteş ve ortak kök sözcükleri akla getir!

Somut-Soyut Anlam ve Dönüşümler

Somut anlam beş duyumuzla algıladığımız: rüzgar, masa, elma. Soyut anlam algılayamadığımız: sevgi, mutluluk, ruh.

Somutlama soyut kavramları anlaşılır kılmak için somut sözcüklerden yararlanma. "Güzel benim olmayınca" derken güzellik kavramını güzel insanla somutlaştırıyoruz. Kişileştirme ve benzetme aramalısın!

Soyutlama tam tersi - somut sözcüğü soyut durumu anlatmak için kullanma. "Her şeyi içine atarsan" - burada "atmak" dert anlamında kullanılmış.

🔎 Araştırma Taktiği: Soyutlaştırma için önce deyimlere dikkat et!

Yansıma Sözcükler ve Dolaylama

Yansıma sözcükler doğadaki sesleri taklit ederek oluşan kelimeler. İnsandan (hapşırmak, horlamak), hayvanlardan (miyavlamak, havlamak), doğadan (hışırdamak, patlamak) olabilir.

Yansıma sözcükler mecaz anlamda kullanılabilir ama o zaman yansıma anlamları kalkar: "Konuyu çatır çatır anlattı." İkileme olarak da kullanılabilir: "Şarıl şarıl akan dereler."

Dolaylama tek sözcükle anlatılacak kavramı birden fazla sözcükle anlatma. "File bekçisi" (kaleci), "beyaz altın" (pamuk), "kara kıta" (Afrika) gibi.

🎭 Hatırla: Yansıma sözcüklerin hepsi isim kök kabul edilir ve cümlede isim, sıfat, zarf, fiil olabilir!

İkilemeler ve Türleri

İkilemeler anlamına, türüne ve yapısına göre üçe ayrılır. Anlamına göre en çok çeşitliliği var: aynı sözcük tekrarı (ağır ağır), eş anlamlı (ses seda), yakın anlamlı (doğru dürüst), zıt anlamlı (ileri geri).

Özel türler de var: biri anlamlı biri anlamsız (çoluk çocuk), ikisi de anlamsız (ıvır zıvır), "-e" alan türleri (başa baş, doya doya), "-m" alan (okul mokul).

Türüne göre cümledeki görevi önemli: "Yalan yanlış sözler" (sıfat), "Yalan yanlış konuştu" (zarf). Yapısına göre basit, türemiş veya birleşik olabilir.

📌 Soru Çözüm İpucu: İkilemelerde önce anlamına bak, farklılık varsa türüne $isim/sıfat/zarf$ bak!

Deyimler ve Atasözleri

Deyimler bir durumu etkileyici anlatmak için en az iki sözcüğün kendine özgü anlam kazanması. Genellikle mecaz anlamlı ama bazen gerçek anlamla da kullanılabilir. Kalıplaşmış olduklarından yer değiştirilemez.

Atasözleri uzun deneyimlerle oluşmuş, öğüt-nasihat-uyarı veren söz öbekleri. Deyimlerden farkı bu öğreticilik amacı. Genellikle gerçek anlamlarıyla kullanılır: "Dost ile ye, iç; alışveriş etme."

Özdeyişler (Vecizeler) bir düşünceyi kısa ve özlü anlatan, söyleyeni belli sözler. İmam Gazali, Hz. Muhammed gibi ünlü kişilerin sözleri örnek.

🎯 Ayırt Etme İpucu: Deyimde öğüt yok sadece anlatım var, atasözünde mutlaka öğüt-nasihat var!