Türklerin Kullandığı Takvimler

Tarih boyunca Türkler farklı takvim sistemleri kullanmıştır. 12 Hayvanlı Takvim ve Celali Takvim, Türklerin hazırladığı milli takvimlerdir. Bu takvimler genellikle güneş yılı esasına dayanır.

Hicri Takvim ay yılını esas alır ve Müslümanlar tarafından kullanılmıştır. Başlangıç tarihi 622'dir. Miladi Takvim ise güneş yılı esaslıdır ve Romalılar tarafından hazırlanmıştır. Bu takvim 1926'dan itibaren Türkiye'de kullanılmaya başlanmıştır.

Celali Takvim ve Rumi Takvim mali alanda kullanılmıştır. Hicri Takvim din değiştirmenin etkisiyle, Miladi Takvim ise batı etkisiyle kullanılmıştır.

Bunu bil: Bir toplumun takvim hazırlaması, o toplumda astronomi ve matematik bilimlerinin gelişmiş olduğunun göstergesidir!

Sözlü ve Görsel Tarih Kaynakları

Yazılı kaynaklar dışında, tarihçiler sözlü ve görsel kaynaklara da başvururlar. Bu kaynaklar, yazılı belgelerin yetersiz kaldığı dönemleri anlamada çok değerlidir.

Sözlü kaynaklar arasında efsaneler, destanlar ve halk hikâyeleri bulunur. Bu kaynaklar toplumların kültürel değerlerini, inançlarını ve tarihsel olayları nasıl algıladıklarını gösterir. Örneğin, Dede Korkut Hikayeleri Oğuz Türklerinin yaşamını anlamamızda önemli bir kaynaktır.

Görsel kaynaklar ise resimler, heykeller, mimari eserler ve filmlerdir. Mağara resimleri, tarih öncesi dönemlere ait en önemli görsel kaynaklardır. Antik dönem vazo resimleri de günlük hayat hakkında bilgi verir.

Sözlü ve görsel kaynakları değerlendirirken dikkatli olmak gerekir çünkü bunlar genellikle kişisel bakış açılarını veya dönemin sanatsal anlayışını yansıtır.

Dikkat: Destanlarda gerçek olaylar abartılı biçimde anlatılabilir, bu yüzden destanlardan tarih bilgisi çıkarırken dikkatli olmalıyız!

Epigrafi ve Etnografya

Tarihçilere yardımcı olan diğer önemli bilim dalları epigrafi ve etnografyadır. Bu alanlar, geçmiş toplumlar hakkında çok değerli bilgiler sunar.

Epigrafi, kitabeleri inceler. Taş, mermer veya metal üzerine yazılmış yazıtlar, tarih araştırmalarında çok önemlidir. Özellikle Göktürk Yazıtları gibi kitabeler, eski Türk tarihi için paha biçilmez kaynaklardır. Bu yazıtlar sayesinde Türklerin yaşam tarzı, inançları ve siyasi yapıları hakkında bilgi edinebiliriz.

Etnografya ise toplumları, örf ve adetleri inceler. Bu bilim dalı, toplumların kültürel özellikleri, gelenekleri ve günlük yaşamları hakkında bilgi verir. Etnografya sayesinde farklı kültürlerin benzerliklerini ve farklılıklarını anlayabiliriz.

Anadolu'daki farklı toplumların kültürel özellikleri, etnografya çalışmaları sayesinde kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmalar, kültürel mirasın korunmasında da önemli rol oynar.

Harika bilgi: Orhun Yazıtları, Türk dilinin ve tarihinin en eski yazılı belgeleridir ve epigrafi çalışmalarının en değerli örneklerindendir!

Tarihin Dönemlere Ayrılması

Tarih, olayları daha kolay anlamak için belirli dönemlere ayrılmıştır. Her dönem önemli olaylarla başlar ve biter. Ana dönemler şunlardır:

İlk Çağ yazının icadıyla (MÖ 3200) başlar ve Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılışıyla (MS 375) sona erer. Orta Çağ, MS 375'ten İstanbul'un fethine (1453) kadar sürer.

Yeni Çağ 1453'te başlar ve Fransız İhtilali'yle (1789) sona erer. Yakın Çağ ise 1789'dan günümüze kadar devam eden dönemi kapsar.

Bu dönemler dünya tarihini anlamak için önemli bir çerçeve sunar. Sınavlarda bu tarihler sıkça sorulur, bu yüzden ezberlemekte fayda var!

Unutma: Taş Çağı ve Maden Çağı gibi dönemler İlk Çağ'dan önceki prehistorik (tarih öncesi) dönemleri kapsar!

Tarihe Yardımcı Bilimler

Tarih bilimi, geçmişi doğru anlamak için birçok bilim dalından yardım alır. İşte bu bilim dallarından bazıları:

Arkeoloji, toprak ve su altında kalan eski uygarlıklara ait eserleri inceler. Kazılar sonucu bulunan eşyalar, tarihçilere yazılı belgelerin olmadığı dönemler hakkında bilgi verir.

Antropoloji insanı hem biyolojik ve fiziksel hem de toplumsal açıdan inceler. Sosyoloji toplumları ve toplumsal olayları araştırır. Bu iki bilim, toplumların gelişimini anlamada yardımcı olur.

Filoloji (dil bilim) eski dilleri ve yazıtları incelememize yardımcı olur. Kronoloji geçmişten günümüze olayları listeler. Paleografi ise eski yazıları inceler.

Bu yardımcı bilimler, tarihi daha derinlemesine anlamamızı sağlar. Her biri tarihin farklı bir yönünü aydınlatır.

Harika bir detay: Nümizmatik (para bilimi) eski paraları inceleyerek ekonomik yapı, ticaret ve hükümdarlar hakkında bilgiler verir!

Diplomasi ve Heraldik

Tarih araştırmalarında diplomatik ve heraldik gibi özel alanlar da önemli rol oynar. Bu alanlar belirli tarihsel kaynaklara odaklanarak derinlemesine bilgi sağlar.

Diplomatik, resmi belgeleri şekil ve içerik açısından inceleyen bilim dalıdır. Antlaşmalar, fermanlar, beratlar ve resmi yazışmalar bu alanın inceleme konusudur. Bu belgeler, devletlerarası ilişkiler ve yönetim sistemleri hakkında önemli bilgiler verir.

Heraldik ise arma bilimidir. Armaları, nişanları ve mühürleri inceler. Orta Çağ'da özellikle Avrupa'da kullanılan armalar, ailelerin ve devletlerin kimliğini gösterir. Bu semboller, toplumların soyluları ve hiyerarşik yapısı hakkında ipuçları verir.

Bu alanlar sayesinde tarihçiler, belgelerin gerçekliğini doğrulayabilir ve dönemin siyasi yapısı hakkında daha detaylı bilgi edinebilirler.

Bunu dene: Türk devletlerinin bayraklarını ve armalarını inceleyerek hangi sembollerin kullanıldığını ve bu sembollerin ne anlama geldiğini araştır!

Coğrafya ve Kimya'nın Tarihe Katkısı

Coğrafya ve kimya gibi farklı bilim dalları da tarih araştırmalarına önemli katkılar sağlar. Bu bilimler, tarihçilerin cevaplayamadığı soruları aydınlatır.

Coğrafya (kartoğrafi), yeryüzünü inceler ve haritaları oluşturur. Coğrafi koşullar, toplumların yerleşim yerlerini, yaşam tarzlarını ve uygarlıkların gelişimini doğrudan etkiler. Örneğin, nehir kenarlarının neden ilk uygarlıkların doğduğu yerler olduğunu anlamak için coğrafyaya ihtiyaç duyarız.

Kimya ise maddeyi inceleyen bilim dalıdır. Arkeolojik buluntuların yaşını belirleme, eski malzemelerin içeriğini analiz etme ve tarihi eserleri koruma konularında kimya biliminden yararlanılır. Karbon-14 yöntemi gibi teknikler, organik kalıntıların yaşını belirlemede kullanılır.

Bu bilimler, tarihsel olayların neden ve nasıl gerçekleştiğini anlamamıza yardımcı olur. Özellikle yazılı kaynakların olmadığı dönemler için vazgeçilmez bilgi kaynaklarıdır.

Düşün: İklim değişiklikleri tarihi nasıl etkilemiştir? Buzul çağlarının insan göçleri üzerindeki etkisi nedir?

Kronoloji ve Nümizmatik

Tarih incelemelerinde kronoloji ve nümizmatik gibi özel alanlar çok değerlidir. Bu bilim dalları, tarihsel olayları düzenlemek ve ekonomik yapıları anlamak için kullanılır.

Kronoloji, geçmişten günümüze olayları tarih sırasına göre listeleyen bilim dalıdır. Kronolojik sıralama, olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini görmemizi sağlar. Tarih şeritlerinin oluşturulması kronolojinin temel işlevidir. Sınavlarda tarih sorularını çözerken kronolojik düşünmek büyük avantaj sağlar.

Nümizmatik ise para bilimidir. Eski paralar, dönemin ekonomik yapısı, ticaret ilişkileri, siyasi otoritesi ve sanat anlayışı hakkında önemli bilgiler verir. Paraların üzerindeki yazılar ve semboller, tarihçilere dönemin hükümdarları ve kullanılan dil hakkında ipuçları sunar.

Bu iki alan, tarihsel bilgileri organize etmemize ve ekonomik sistemleri anlamamıza yardımcı olur. Özellikle yazılı belgelerin az olduğu dönemler için paralar, önemli tarih kaynaklarıdır.

Pratik ipucu: Tarih çalışırken kendi kronoloji şeridini oluşturarak olayları sıralamak, neden-sonuç ilişkilerini daha iyi anlamanı sağlar!

Tarih Araştırmalarında Kaynaklar

Tarihsel bilgiye ulaşmak için iki tür kaynak kullanılır: Birinci El Kaynaklar ve İkinci El Kaynaklar.

Birinci El Kaynaklar, olayların yaşandığı dönemde veya olaylara çok yakın bir zamanda oluşturulan kaynaklardır. Arkeolojik buluntular, kitabeler, tabletler ve dönemin yazılı belgeleri birinci el kaynaklara örnektir. Bu kaynaklar doğrudan tanıklığa dayandığı için daha güvenilirdir.

İkinci El Kaynaklar ise olayların yaşanmasından çok sonra, birinci el kaynaklara dayanılarak oluşturulan kaynaklardır. Tarih kitapları, makaleler ve belgeseller ikinci el kaynaktır. Bu kaynaklar tarihçilerin yorumlarını da içerir.

Güvenilir bir tarih araştırması için mümkün olduğunca birinci el kaynaklara başvurmak ve ikinci el kaynakları da dikkatle değerlendirmek önemlidir.

İyi bir araştırmacı ol: Tarih çalışırken her zaman farklı kaynaklardan bilgi topla ve karşılaştır!

Tarihçilerin Araştırma Yöntemleri

Tarihçiler geçmişi araştırırken bilimsel bir yöntem izler. Bu yöntem beş temel adımdan oluşur:

Tarama aşamasında araştırma soruları sorulur ve konular belirlenir. Ardından kaynaklardan bilgi toplanır. Sınıflandırma aşamasında toplanan bilgiler incelenir ve eleştirel gözle değerlendirilir.

Çözümleme aşamasında olgular belirlenir ve Eleştiri aşamasında olgular arasında ilişkiler kurulur. Son olarak Sentez aşamasında ulaşılan bilgiler sentezlenir ve tarihsel bir yorum oluşturulur.

Bu yöntem sayesinde tarihçiler, geçmişe dair doğru bilgilere ulaşabilir. Tarih dersinde proje çalışması yaparken bu adımları izlemek size yardımcı olacaktır.

İpucu: Tarihçiler tıpkı dedektif gibi çalışır - kanıtları toplar, değerlendirir ve bir sonuca ulaşırlar!