İlk Çağ Medeniyetleri

İlk Çağ'da dünya üzerinde birçok büyük medeniyet ortaya çıkmıştır. Bu medeniyetler, günümüz uygarlığının temel yapı taşlarını oluşturmuştur.

Bu dönemde kurulan medeniyetler; bilim, sanat, mimari, hukuk ve ticaret alanlarında önemli gelişmeler sağlamışlardır.

Hatırlatma: İlk Çağ medeniyetlerinin icatları ve keşifleri, modern dünyanın şekillenmesinde büyük rol oynamıştır.

Çin Medeniyeti

Çinliler, dünya tarihinde çok önemli buluşlara imza atmıştır. Barut, pusula, kâğıt ve matbaa gibi insanlık tarihini değiştiren icatlar Çinlilere aittir.

Bilimde de ileri olan Çinliler, Galileo'dan önce güneş lekeleri hakkında bilgi vermiştir. Tıp alanında da günümüzde hala kullanılan masaj ve akupunktur tedavi yöntemlerini geliştirmişlerdir.

Çin medeniyeti, Asya kıtasının doğusunda geniş bir coğrafyada etkili olmuştur. Bu medeniyet, günümüze kadar varlığını sürdürebilen nadir uygarlıklardan biridir.

Bunu biliyor muydun? Çinliler tarafından icat edilen kâğıt ve matbaa, bilginin yayılmasını kolaylaştırarak dünya tarihinin akışını değiştirmiştir.

İran ve Hint Medeniyetleri

İran (Pers) medeniyeti, geniş topraklara hükmetmek için etkin bir yönetim sistemi kurmuştur. Satraplık adı verilen eyalet sistemi sayesinde büyük imparatorluklarını yönetmişlerdir.

Persler, Kral Yolu olarak bilinen ve Sardes'ten başkentleri Sus'a kadar uzanan dev bir yol inşa etmiştir. Ayrıca gelişmiş bir posta teşkilatı kurarak haberleşmeyi kolaylaştırmışlardır.

Hint medeniyeti ise matematik alanında çığır açmıştır. Sıfırı ilk kullanan medeniyet olmaları, aritmetiğin gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Ancak sıfırı bir sayı olarak değil, bir kavram olarak kullanmışlardır.

Dikkat et! Sıfırın bulunması, matematik biliminde devrim yaratmış ve günümüzdeki karmaşık hesaplamaların temelini oluşturmuştur.

Kral Yolu

Kral Yolu, antik dünyanın en önemli ticaret ve haberleşme yollarından biriydi. Lidya'daki Sardes şehrinden başlayıp Pers İmparatorluğu'nun başkenti Sus'a kadar uzanıyordu.

Bu yol, yaklaşık 2500 km uzunluğundaydı ve Anadolu'nun içinden geçerek Mezopotamya'ya ulaşıyordu. Gordion, Ankara, Sivas gibi önemli merkezlerden geçen yol, doğu-batı ticaretinin kalbi konumundaydı.

Persler, bu yol üzerinde düzenli istasyonlar kurarak hem posta sisteminin işleyişini hem de yolcuların güvenliğini sağlamışlardır. Kral Yolu sayesinde imparatorluğun her köşesindeki haberler hızla merkeze ulaştırılabiliyordu.

Merak et: Günümüzün e-posta sistemi gibi, Kral Yolu da zamanının en hızlı haberleşme ağıydı. Bir mesaj, bu yol üzerindeki atlı ulaklar sayesinde bir uçtan diğerine 7-10 günde ulaşabiliyordu!

Anadolu Medeniyetleri: Hititler

Hititler, Anadolu'da kurulan güçlü bir medeniyetti. Panku adı verilen bir meclis kurarak yönetimde söz sahibi olan soyluların fikirlerini almışlardır.

Hitit toplumunda kadınların statüsü oldukça yüksekti. Tavananna adı verilen kraliçeler yönetimde söz sahibi olmuştur. Hitit Kanunları'nda evlenme, boşanma, nikâh gibi aileyle ilgili konulara yer verilmiş ve kadın hakları korunmuştur.

Hititler tarih yazıcılığına da önem vermiş, Anal adı verilen yıllıklar tutmuşlardır. En önemli başarılarından biri ise MÖ 1280'de Mısırlılarla imzaladıkları Kadeş Barış Antlaşması'dır. Bu antlaşma, tarihte bilinen ilk yazılı barış antlaşmasıdır.

Hayal et: Binlerce yıl önce iki güçlü devlet arasında imzalanan Kadeş Barış Antlaşması'nın bir kopyası günümüzde Birleşmiş Milletler binasında sergileniyor. Hititler olmasa belki de bugünkü uluslararası anlaşma geleneği bu kadar gelişmeyebilirdi!

Diğer Anadolu Medeniyetleri

Lidyalılar, insanlık tarihinde çok önemli bir buluşa imza atmışlardır. İlk kez madeni parayı (sikke) basmışlardır. Bu buluş, ticaretin gelişmesinde devrim yaratmıştır.

Frigler, tarım ve dokumacılıkta uzmanlaşmıştır. Özellikle Tapates adı verilen halı ve kilimleriyle tanınmışlardır. Bu dokumalar, Friglerin sanat anlayışını ve el becerilerini göstermektedir.

Urartular ise taş işçiliğinde ileri gitmişlerdir. Van Gölü kenarında kurdukları Van Kalesi yanında su kanalları, bentler ve mezar odaları inşa etmişlerdir. Ayrıca zengin maden yataklarına sahip olan Urartular, demir, gümüş ve bakır işlemeciliğinde büyük ustalık göstermişlerdir.

Unutma: Lidyalıların icat ettiği madeni para, takas sisteminden para ekonomisine geçişi sağlayarak ticaret hayatını tamamen değiştirmiştir. Bugün cebindeki paraların atası, Lidyalıların altın ve gümüş sikkeleridir!

İlk Çağ'da Mezopotamya Medeniyetleri

Mezopotamya, Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan verimli topraklarda birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu coğrafya, uygarlığın beşiği olarak kabul edilir.

Mezopotamya'da Sümerler, Babiller, Asurlular, Akadlar ve Elamlar gibi güçlü medeniyetler kurulmuştur. Bu medeniyetler bölgenin stratejik konumu sayesinde ticaret yollarını kontrol etmiş ve zenginleşmiştir.

Bölgede kurulan medeniyetler; Ninova, Babil, Agade, Uruk ve Nippur gibi önemli şehirlerde gelişmiş ve çevrelerini etkilemişlerdir. Bu şehirler, dönemin bilim ve kültür merkezleri olarak öne çıkmıştır.

Önemli not: Mezopotamya kelimesi "iki nehir arası" anlamına gelir. Bu coğrafya, tarımın, yazının ve şehir hayatının ilk geliştiği yerlerden biridir.

Mezopotamya Bilimi

Mezopotamya'da matematik ve astronomi çok gelişmişti. Burada yaşayan halklar çarpım tablosunu kullanmış ve dört işlem yapabilmişlerdir. Alan ölçümleri ve su kanalları açmak için geometriden yararlanmışlardır.

Bilim insanları, dairenin alanını ve silindirin hacmini hesaplamışlar, pi sayısı için 3,125 değerini belirlemişlerdir. Ayrıca çemberi 360 dereceye bölerek bugünkü açı ölçüm sisteminin temelini atmışlardır.

Astronomide de ilerleyen Mezopotamyalılar, Ay ve Güneş tutulmalarını hesaplamış ve takvim yapmışlardır. Bir saati 60 dakikaya, bir dakikayı 60 saniyeye bölmüşlerdir. Haftayı 7 gün olarak kabul etmişlerdir. Bu zaman ölçüleri günümüzde hala kullanılmaktadır.

İnanılmaz! Bugün kullandığımız saat sisteminin (60 dakika, 60 saniye) kökeni 4000 yıl öncesine, Mezopotamya'ya dayanıyor. Her saate baktığında, aslında binlerce yıllık bir mirası kullandığını hatırla!

Sümerler

Sümerler, insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olan yazıyı MÖ 3200'lerde icat etmişlerdir. Geliştirdikleri çivi yazısı kil tabletler üzerine yazılmıştır.

Ziggurat adını verdikleri basamaklı tapınaklar inşa eden Sümerler, bu yapıları hem dini amaçla hem de gözlemevi olarak kullanmışlardır. Buralarda yaptıkları gözlemlerle astronomi biliminde ilerlemişlerdir.

Sümerler, Ay ve Güneş tutulmalarını hesaplamış, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn gibi gezegenleri tespit etmişlerdir. Bir yılın uzunluğunu bugünkü hesaba göre sadece 4,5 dakikalık bir hatayla hesaplayabilmişlerdir. Ayrıca Sümer Kralı Urkagina, MÖ 2375'te tarihte bilinen ilk yazılı kanunları çıkarmıştır.

Şaşırtıcı gerçek: Sümerler'in icat ettiği çivi yazısı, insanlığın ilk yazı sistemidir ve yaklaşık 3000 yıl boyunca kullanılmıştır. Bu, tarihteki en uzun süre kullanılan yazı sistemlerinden biridir!

Babiller ve Asurlular

Babiller, mimari alandaki başarılarıyla tanınmışlardır. Babil Kulesi ve Babil'in Asma Bahçeleri gibi muhteşem yapılar inşa etmişlerdir. Bu yapılar, dönemin yedi harikasından sayılmıştır.

Babil Kralı Hammurabi, adıyla anılan kanunları hazırlayarak hukuk alanında önemli bir adım atmıştır. Hammurabi Kanunları, toplum düzenini sağlamak için detaylı kurallar içeriyordu.

Asurlular ise ticaret konusunda uzmandı. Kurdukları kara kolonileri ve ticaret yolları sayesinde Anadolu ile güçlü ticari bağlar kurmuşlardır. Anadolu'da özellikle Kaniş (Kültepe) olmak üzere birçok yerde pazarlar kurmuşlardır.

Asurlu tüccarlar, Sümerlerden öğrendikleri yazıyı Anadolu'ya getirerek burada tarih çağlarının başlamasını sağlamışlardır. Bu sayede Anadolu'da yazılı dönem başlamıştır.

Bunu bil: Asurlular, MÖ 2000'li yıllarda Anadolu'da kurdukları ticaret kolonileriyle, tarihte bilinen ilk organize uluslararası ticaret ağını oluşturmuşlardır. Bir nevi antik çağın "küresel şirketleri" gibiydiler!