1774-1914 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER

Osmanlı Devleti, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan sonra büyük güçlerin tehditleriyle karşı karşıya kalmaya başladı. Bu dönemde Rusya, Osmanlı topraklarını ele geçirmek için "Yunan (Grek) Projesi" adıyla bir plan hazırladı. Bu projenin amacı Osmanlı topraklarını paylaşmak ve eski Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmaktı.

Avrupa'daki siyasi dengeler sürekli değişirken, 1789 Fransız İhtilali ile başlayan milliyetçilik akımı Osmanlı Devleti'nin çok uluslu yapısını tehdit etmeye başladı. Bu dönemde Balkanlarda başlayan isyanlar (1804 Sırp İsyanı ve 1821 Rum İsyanı) Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünü tehlikeye soktu.

Rusya, sadece Osmanlı topraklarını ele geçirmeyi planlamıyor, aynı zamanda Avusturya ile birlikte "Dakya Projesi" adında başka bir proje daha hazırlıyordu. Bu projeye göre Dinyester ve Tuna Nehirleri arasında kendilerine bağımlı "Dakya" adında bir devlet kurulacaktı.

Not: Osmanlı Devleti, bu dönemde toprak bütünlüğünü korumak için "denge politikası" izlemeye başladı. Avrupa devletlerinin çıkar çatışmalarından faydalanarak Rusya'ya karşı İngiltere, Fransa'ya karşı Rusya ve diğer güçlere karşı Almanya'yı kullanma stratejisi izledi.

ŞARK MESELESİ (DOĞU SORUNU)

Şark Meselesi, Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti'ni parçalama, topraklarını paylaşma ve Türkleri Avrupa'dan atma planlarını ifade eden bir kavramdır. Bu tabir ilk defa 1815 Viyana Kongresi'nde Rus Çarı Alexander tarafından kullanıldı.

Şark Meselesi'nin ilk aşaması 1071 Malazgirt Savaşı ile başladı ve 1683 II. Viyana Kuşatması ile sona erdi. Bu dönemde Avrupa devletleri Türklerin Anadolu'da ilerleyişini durdurmak için Haçlı Seferleri düzenledi ancak başarılı olamadı.

İkinci aşamada ise Avrupalı devletler, Fransız İhtilali sonrası yayılan milliyetçilik fikrinden yararlanarak Balkanlardaki gayrimüslim unsurları Osmanlı Devleti'ne karşı kışkırttılar. Bu sayede Yunanistan, Sırbistan, Bulgaristan ve Romanya gibi devletlerin kurulmasını sağlayarak Osmanlı Devleti'nin parçalanmasını hızlandırdılar.

Fransa'nın 1798'de Mısır'ı işgal etmesi, Osmanlı Devleti'nin dış politikasında değişikliğe gitmesine neden oldu. Bu olay sonrasında "denge siyaseti" uygulanmaya başlandı ve büyük devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmaları Osmanlı lehine kullanıldı.

VİYANA KONGRESİ VE ULUSLARARASI SORUNLAR

Napolyon Savaşları sonrasında Avrupa'nın siyasi haritasını yeniden belirlemek için 1815 yılında Viyana Kongresi düzenlendi. Kongre, Avusturya başbakanı Metternich başkanlığında toplandı ve İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya gibi galip devletler etkin rol oynadı.

Kritik Bilgi: Kongrede milliyetçilik ve özgürlük akımlarını engellemek için tüm kralların bu akımlara karşı dayanışma ve yardımlaşmalarını öngören "Metternich sistemi" kuruldu.

MORA İSYANI VE YUNANİSTAN'IN KURULMASI

1814'te Rusya'nın Odesa şehrinde kurulan Filiki Eteria (Dostluk Cemiyeti) adlı gizli örgüt, Yunan bağımsızlığı için çalışmaya başladı. 1821'de önce Eflâk ve Boğdan'da, ardından Mora'da Yunan İsyanları patlak verdi.

II. Mahmud, isyanı bastırabilmek için Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan yardım istedi. Mehmet Ali Paşa, Girit ve Mora valiliklerinin kendisine verilmesi koşuluyla yardımı kabul etti. Ancak isyanın bastırılması sonrası İngiltere, Rusya ve Fransa'nın müdahalesiyle 1827'de Navarin'deki Osmanlı donanması bir baskınla imha edildi.

Osmanlı Devleti'nin tazminat istemesi üzerine Rusya savaş açtı. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Ruslar Edirne'ye kadar ilerledi ve barış isteyen Osmanlı Devleti ile 1829'da Edirne Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile bağımsız Yunan devleti kurulmuş oldu.

Not: Mora İsyanı'nın bağımsız Yunan devletinin kurulmasıyla sonuçlanması, Balkanlarda yaşayan diğer milletlerin ayaklanmalarına örnek oluşturdu.

KIRIM SAVAŞI (1853-1856) VE PARİS KONFERANSI (1856)

Kırım Savaşı'nın başlıca nedenleri arasında Rusya'nın sıcak denizlere inmek istemesi, Ortodoksların hamiliğini ele geçirme arzusu ve Kutsal Yerler Sorunu yer alıyordu. Savaşta İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti'nin yanında yer alarak Rusya'ya karşı savaştı.

Savaşın sonunda imzalanan 1856 Paris Antlaşması'nın önemli maddeleri şunlardı:

1. Osmanlı Devleti, Avrupa devletler hukukundan yararlanabilecek
2. Osmanlı ve Rusya, savaş sırasında aldıkları yerleri ve esirleri geri verecek
3. 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi geçerli olmaya devam edecek
4. Karadeniz tarafsız hâle getirilecek, tüm devletlerin ticaret gemilerine açık fakat savaş gemilerine kapalı olacak
5. Sırbistan, Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti'ne bağlı kalacak ancak ayrıcalıkları genişletilecek

Dikkat! Savaşı kazanmasına rağmen Osmanlı Devleti'nin Karadeniz'de donanma ve tersane bulunduramayacak olması, Paris Antlaşması'nın tam bir zafer olmadığını göstermektedir.

Not: Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı sırasında ilk kez yabancı bir devletten (İngiltere) borç para aldı.

Püf Nokta: Paris Antlaşması'yla Osmanlı Devleti ilk kez Avrupa devletler hukukuna dâhil edildi ve topraklarının bütünlüğü büyük devletlerin garantisi altına alındı.

1877-1878 OSMANLI-RUS SAVAŞI (93 HARBİ)

Rusya, Balkanlardaki Slav milletler üzerinde Panslavizm politikasını uyguluyor, Bosna-Hersek ve Bulgar isyanlarını destekliyor, Sırbistan ve Karadağ'ı Osmanlı Devleti'ne karşı savaşa teşvik ediyordu. Bu sorunları çözmek için büyük devletler tarafından İstanbul (Tersane) Konferansı düzenlendi.

Konferansta alınan kararları Osmanlı Devleti toprak bütünlüğüne aykırı olduğu gerekçesiyle reddedince, Rusya 1877'de Osmanlı Devleti'ne savaş açtı.

Not: Rûmî takvime göre 1293 yılına denk geldiği için bu savaşa "93 Harbi" denildi.

93 Harbi'nde Osmanlı Devleti iki cephede savaştı:

• Kafkasya Cephesi: Ahmed Muhtar Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Rus ordusu karşısında tutunamadı.
• Tuna Cephesi: Gazi Osman Paşa komutasındaki ordu, Plevne'de uzun süre dirense de sonunda Ruslara yenildi.

Savaşın sonunda 1878'de Ayastefanos Antlaşması imzalandı, ancak bu antlaşmanın Rusya'ya aşırı avantajlar sağladığını gören İngiltere, Fransa, Avusturya ve Almanya antlaşmaya itiraz etti. Bunun üzerine Berlin'de bir konferans toplandı ve Berlin Antlaşması imzalandı.

Berlin Antlaşması'nın önemli maddeleri:

• Bulgaristan üç bölgeye ayrıldı (Bulgaristan Prensliği, özerk bir eyalet ve Makedonya)
• Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecek
• Boğazların statüsü önceki antlaşmalardaki gibi devam edecek
• Osmanlı Devleti, Ermenilerin yaşadığı yerlerde ıslahat yapacak
• Girit'te ıslahat yapılacak
• Bosna-Hersek, Osmanlı Devleti'ne bağlı kalacak ancak Avusturya tarafından yönetilecek
• Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız olacak
• Kars, Ardahan ve Batum Rusya'ya bırakılacak
• Tuna Nehri savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacak

Dikkat! Berlin Antlaşması'yla Ermeniler lehine kazanımlar elde edilmesi, Ermeni Meselesi'nin uluslararası bir sorun olarak ortaya çıkmasına yol açtı.

SENED-İ İTTİFAK (1808)

Osmanlı Devleti'nde 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren devlet ile halk arasında bağlantıyı sağlayan âyan ve eşraf, zamanla bulundukları bölgelerde güçlerini artırdılar. Âyanların kendi aralarındaki ve devletle yaptıkları mücadeleler, sosyal yapıyı ve siyasi dengeleri bozdu.

Bu sorunu çözmek amacıyla Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa başkanlığında, devlet görevlileri ile İstanbul'a gelen âyanlar arasında bir toplantı yapıldı. 29 Eylül 1808'de yapılan görüşmeler sonucunda bir sözleşme imzalandı.

Sened-i İttifak'a göre âyanlar:

• Padişaha ve sadrazama itaat edecek
• Devletin asker toplamasına karşı çıkmayacak
• Kurallara uymayanlara birlikte müdahale edecek
• Devletin modern askerî birlikler kurmasını destekleyecek
• Vergilerin toplanmasında yolsuzluğa izin vermeyecek

Devlet de buna karşılık âyanların kazanımlarını meşru kabul edecekti.

Kritik Bilgi: Sened-i İttifak, padişahın yetkilerini sınırlayan ilk belge olarak kabul edilir. Her ne kadar uygulanamamış olsa da hukuki açıdan padişahın mutlak otoritesini sınırlandırmıştır.

Magna Carta ve Sened-i İttifak

Bu iki belge arasında bazı benzerliklerin olduğu söylenebilir, ancak sonuçları bakımından önemli farklılıklar vardır:

• Magna Carta, İngiltere'de soyluların haklarını güvence altına alarak zamanla halkın haklarına doğru genişledi. Sened-i İttifak için böyle bir durum söz konusu olmadı.
• Magna Carta'da haklarını korumak isteyen güçlü bir sosyal grup olarak soylular varken, Sened-i İttifak'ta hakları benimseyen böyle bir taraf yoktu.

TANZİMAT FERMANI (1839)

II. Mahmud, taşrada âyanların ve merkezde Yeniçeri Ocağı'nın etkisini ortadan kaldırarak otoritesini güçlendirmişti. 1830'lardan itibaren Osmanlı merkez teşkilatında köklü değişiklikler yapılmış, bu değişiklikler Tanzimat Dönemi'nin temelini oluşturmuştu.

Osmanlı Devleti'nin iç ve dış sorunlarla boğuştuğu bu dönemde:

• İçeride bütünlüğü sağlamak
• Devletin zayıflamasını engellemek
• Avrupa kamuoyunun desteğini kazanmak

gibi amaçlarla daha kapsamlı yeniliklere ihtiyaç duyuldu. Bu amaçla Sultan Abdülmecid'in emriyle Sadrazam Koca Hüsrev Paşa başkanlığında bir Meşveret Meclisi toplandı.

Tanzimat Fermanı'nın temel amaçları:

• Avrupalı devletlerin desteğini almak
• Osmanlı Milleti oluşturmak
• Osmanlı birliği siyaseti geliştirmek

Kritik Bilgi: Tanzimat Fermanı ile padişah hukukun üstünlüğünü kabul etmiş ve bu olay anayasal rejim yolunda atılan ilk adım olmuştur. Ayrıca bu ferman, modernleşmeyi devlet siyaseti haline getiren resmi bir belgedir.

ISLAHAT FERMANI (1856)

Islahat Fermanı'nın ilan edilme nedenleri:

• Paris Konferansı öncesinde Rusya'nın Hristiyan kamuoyunu yanına çekmesini engellemek
• Avrupalı devletlerin desteğini sağlayarak Osmanlının içişlerine müdahaleleri önlemek
• Azınlıklara daha fazla hak vererek imparatorluğun bütünlüğünü korumak
• İngiltere ve Fransa'nın Kırım Savaşı sonrası ıslahat taleplerini karşılamak

Islahat Fermanı'nın özellikleri:

• Azınlıklara yönelik hazırlanmış olup Müslümanlar için yeni haklar getirmemiştir
• Yabancı etkisi altında hazırlanmıştır
• Paris Barış Antlaşması'na eklenerek uluslararası bir nitelik kazanmıştır
• Rumlar, diğer gayrimüslimlerle eşit hale geldiği için fermana karşı çıkmıştır

Kritik Bilgi: Islahat Fermanı'nın Paris Antlaşması maddeleri arasında yer alması, bu fermanın siyasi nitelikli olduğunu göstermektedir.

KANUN-I ESASİ (1876)

II. Abdülhamid döneminde Mithat Paşa başkanlığında bir komisyon kuruldu. Bu komisyon Fransa, Belçika ve Prusya anayasalarından esinlenerek bir anayasa taslağı hazırladı ve 1876'da padişahın da katkılarıyla 119 maddelik Kanun-i Esasi ortaya çıktı.

Kanun-i Esasi hem dış sorunlara çözüm bulmayı hem de içeride bir değişimi hedefliyordu. Osmanlı Devleti bu anayasa ile devlet-toplum ilişkisini iyileştirmek ve Avrupa siyasi sistemine entegre olmak istiyordu.

Ancak Meclis üyelerinin kendi etnik veya dini gruplarının temsilcileri gibi davranmaya başlaması nedeniyle II. Abdülhamid, 13 Şubat 1878'de anayasanın kendisine verdiği yetkiyi kullanarak meclisi süresiz tatil etti ve Kanun-i Esasi'nin uygulamasını askıya aldı.

Otuz yıl sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskısıyla Sultan II. Abdülhamid, 23 Temmuz 1908'de Kanun-i Esasi'yi yeniden yürürlüğe koydu ve II. Meşrutiyet Dönemi başladı.

Kritik Bilgi: 1876'da Kanun-i Esasi'nin ilanından, Sultan II. Abdülhamid'in meclisi tatil ettiği 1878 yılına kadar geçen dönem Osmanlı tarihinde I. Meşrutiyet Dönemi olarak anılır.

Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerindeki Hukuksal Gelişmeler

Bu dönemde Osmanlı hukuk sisteminde önemli gelişmeler yaşandı:

• Ceza Kanunu (1840)
• Ceza Kanunnamesi (1858)
• Ticaret Kanunnamesi (1850)
• Ticaret-i Bahriye Kanunnamesi (1853)
• Mecelle (1868)
• Askeri Ceza Kanunu (1870)
• Arazi Kanunnamesi (1858)

OSMANLI DEVLETİ'NDE SEÇİM

Osmanlı'da ilk seçimler ve demokratik adımlar şöyle gerçekleşti:

• II. Mahmud döneminde muhtarlık teşkilatı 1829'da İstanbul'da kuruldu
• Tanzimat sonrası eyalet ve sancaklarda meclisler oluşturuldu
• Âyan Meclisi üyeleri padişah tarafından atanırken, Mebusan Meclisi üyeleri sınırlı da olsa halk tarafından seçildi
• Kanun-i Esasi'ye göre iki dereceli seçim sistemi uygulandı

Kritik Bilgi: Mebusların halk tarafından seçilmesi, Türk tarihinde demokratikleşme yolunda atılan önemli bir adımdır.

Kritik Bilgi: İki dereceli seçim, seçmenlerin önce mebusları seçecek olan kişileri belirledikleri, ardından bu kişilerin mebusları seçtiği sistemdir.

II. MEŞRUTİYET (1908) VE SİYASİ PARTİLER

1908'de hem iç hem de dış olaylar üzerine İttihat ve Terakki Cemiyeti harekete geçti. Askerî grubun baskısıyla Sultan II. Abdülhamid, 23 Temmuz 1908'de Kanun-i Esasi'yi yeniden yürürlüğe koydu. Böylece II. Meşrutiyet Dönemi başladı ve otuz yıllık bir aradan sonra yeniden mebus seçimi yapıldı.

II. Meşrutiyet Dönemi'ndeki ilk meclis 275 milletvekiliyle 17 Aralık 1908'de açıldı. Yeni rejime karşı çıkan 31 Mart Vakası'nın bastırılmasından sonra II. Abdülhamid tahttan indirildi. Meclis 21 Ağustos 1909'da anayasa değişikliğini kabul etti.

Bu değişikliklerle siyasal örgütlenme ve toplantı hakkı tanındı ve Türk demokrasi tarihinde gerçek anlamıyla siyasi partiler kurulmaya başlandı.

II. Meşrutiyet döneminde kurulan başlıca siyasi partiler:

• İttihat ve Terakki Fırkası
• Ahrar Fırkası
• Hürriyet ve İtilaf Fırkası
• Ahali Fırkası
• Osmanlı Demokrat Fırkası
• İttihad-ı Muhammedi Fırkası
• Osmanlı Sosyalist Fırkası
• Mutedil Hürriyetperveran Fırkası
• Islahat-ı Esasiye Osmaniye Fırkası
• Millî Meşrutiyet Fırkası

ÜÇ TARZ-I SİYASET

Yusuf Akçura, Osmanlı Devleti'ni kurtarmak için üç farklı siyasi yaklaşım olduğunu belirtti:

Osmanlıcılık: Irk, dil, din ve mezhep ayrımı gözetmeksizin tüm Osmanlı halklarını hak ve ödevler bakımından eşit kabul ederek ortak bir vatan fikri etrafında birleştirmeyi amaçlıyordu. Bu fikir, devleti parçalanmaktan kurtarmak ve sınırları korumak amacıyla geliştirildi.

İslamcılık: Dünyadaki Müslümanlardan bir "İslam Birliği" oluşturulmasını amaçlayan fikir ve eylemdi. Sultan Abdülaziz zamanında Osmanlıcılık fikrinin zayıflamasıyla ortaya çıktı. Sultan II. Abdülhamid, İslamcılığı fikir olmaktan çıkarıp uygulamaya koydu.

Türkçülük: Türk birliğini kurmayı hedefleyen siyasi bir düşünceydi. Önce Osmanlı Türklerinin ve Türkleşmiş olanların millî bilinçlerini artırmayı, sonra da Asya ve Doğu Avrupa'da yaşayan tüm Türkleri birleştirerek büyük bir siyasal millet oluşturmayı amaçlıyordu.

OSMANLI DEVLETİ'NDE DARBELER

Darbe, ordunun ya da devlet içindeki siyasi elitlerin örtülü ve yasadışı yöntemlerle mevcut hükümeti değiştirmesi olarak tanımlanır. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde birkaç önemli darbe yaşanmıştır.

BATI TARZI MEŞRUTİYETE GİDEN YOL

Tanzimat Dönemi aydınları, Batı üstünlüğünün nedenini halkın sahip olduğu geniş özgürlüklere ve parlamentolu demokratik siyasi rejimlere bağlıyordu. Meşrutiyet yanlıları, "Yeni Osmanlılar" (Genç Osmanlılar) adıyla gizli bir cemiyet kurarak fikirlerini yaymaya çalıştı.

SADRAZAM ÂLİ PAŞA'YA DARBE GİRİŞİMİ

1867'de yaptıkları toplantıda Yeni Osmanlılar, Babıâli'yi basarak Sadrazam Ali Paşa'yı görevden uzaklaştırıp yerine Mahmud Nedim Paşa'yı getirmeyi planladılar. Ancak Ali Paşa, bu planı öğrenerek bazı darbecileri tutuklattı, bazıları da yurt dışına kaçmak zorunda kaldı. Ziya Paşa ve Namık Kemal gibi cemiyetin önde gelen üyeleri İstanbul'dan uzaklaştırıldı.

Sultan Abdülaziz daha sonra Mahmud Nedim Paşa'yı sadrazamlığa getirdi ve meşrutiyet yanlısı yöneticileri görevlerinden uzaklaştırdı.

1876 DARBESİ

Mahmud Nedim Paşa'nın Rusya ile yakınlaşmasına tepkiler artınca, Sultan Abdülaziz onu 1872'de görevden aldı. Yeni Osmanlılar medrese öğrencilerini ayaklandırarak şeyhülislam ve sadrazamın görevden alınmasını istediler.

Sultan Abdülaziz, baskılar sonucu Mütercim Rüştü Paşa'yı sadrazamlığa, Hüseyin Avni Paşa'yı seraskerliğe ve Mithat Paşa'yı devlet şûrası başkanlığına atamak zorunda kaldı. Ancak Hüseyin Avni Paşa bir darbe ile Sultan Abdülaziz'i tahttan indirip yerine V. Murat'ı tahta çıkardı. Bu süreçte Sultan Abdülaziz şüpheli bir şekilde hayatını kaybetti.

Ağustos 1876'da ise bir fetva ile V. Murat tahttan indirilerek yerine II. Abdülhamid padişah oldu.

1909 DARBESİ'NİN SEBEPLERİ

1909 darbesinin başlıca nedenleri şunlardı:

• Girit, Bosna-Hersek ve Bulgaristan'ın kaybedilmesi
• İlmiye öğrencilerinin askerlik muafiyetinin kaldırılması ve alaylı subayların tasfiyesi
• Serbestî gazetesi başyazarı Hasan Fehmi'nin suikaste uğraması
• Muhalefetin güçlenmesi $Ahrar Fırkası ve İttihâd-ı Muhammedî Cemiyeti$
• Avcı taburlarına mensup askerlerin Ayasofya Meydanı'nda gösteri yapması
• Bazı isyancıların "mektepli subay" avına çıkması

31 MART VAKASI

13 Nisan 1909'da alaylı askerler ve medrese öğrencilerinin birlikte gerçekleştirdiği darbe girişimi sonuçsuz kaldı. Bu olay, Rumi takvime göre 31 Mart 1325 tarihine denk geldiği için "31 Mart Vakası" olarak adlandırıldı.

Mahmud Şevket Paşa'nın komutasında, kurmay başkanlığını Mustafa Kemal Bey'in yaptığı Hareket Ordusu Selanik'ten İstanbul'a gelerek isyanı bastırdı. İsyandan sorumlu tutulan Sultan II. Abdülhamid 27 Nisan 1909'da tahttan indirildi ve yerine kardeşi V. Mehmet Reşad getirildi.

1913 DARBESİ

Arnavutluk isyanı için gönderilen ve İttihatçıların sert politikalarını beğenmeyen muhalif subaylar dağlara çıktı. "Halaskar Zabitân" (Kurtarıcı Subaylar) hükümete bir muhtıra vererek Kamil Paşa başkanlığında yeni bir hükümet kurulmasını istedi.

Kamil Paşa hükümetinin Edirne'yi Bulgarlara verdiği söylentisini yayan İttihatçılar, halkı galeyana getirmeye çalıştı. Sonunda Babıali Baskını'yla iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki, I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ülkeyi tek partili bir rejimle yönetti.

BALKANLARDA TOPRAK KAYIPLARI

SIRPLAR

• 1804'te ilk Sırp ayaklanması başladı
• 1829 Edirne Antlaşması'yla Sırplar özerklik kazandı
• 1878 Berlin Antlaşması ile Sırbistan bağımsız oldu

BULGARLAR

• Berlin Antlaşması'yla Bulgar Prensliği kuruldu
• II. Meşrutiyet'in ardından 1908'de Bulgaristan bağımsız oldu

GİRİT

• 1878 Halepa Fermanı ile Girit'e Hristiyan bir vali atandı ve Rumlara geniş haklar verildi
• 1897'de Girit'e muhtariyet verildi
• 1908'de Girit, Yunanistan'a katıldı

BOSNA HERSEK

• 29 Temmuz 1878'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Bosna vilayetini ilhak etti

ARNAVUTLUK

• 1911'de büyük bir Arnavut isyanı çıktı
• I. Balkan Savaşı sırasında 28 Kasım 1912'de Arnavutlar bağımsızlığını ilan etti

Kritik Bilgi: Sultan Abdülhamit, devlet adamlarınca görevden alınan ilk padişahtır. Türk siyasi hayatında darbeciler, orduyu kendi amaçları için kullanmış ve ordunun fiilen rol almadığı hiçbir darbe girişimi başarılı olamamıştır.