Matematik Kampı: Temel Kavramlar

Matematiğe başlarken önce temel kavramları hatırlayalım. Rakam sayıları ifade etmeye yarayan sembollerdir (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). Sayı ise rakamların bir araya gelerek oluşturduğu çoklukların gösterimidir 2, 17, -5, $\frac{3}{4}$ gibi.

Sayılar farklı kümelerde sınıflandırılır. Doğal sayılar N = {0, 1, 2, 3, ...}, sayma sayıları N⁺ = {1, 2, 3, ...}, tam sayılar ise Z = {..., -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, ...} şeklinde gösterilir.

Tek sayılar birler basamağı 1, 3, 5, 7, 9 olan sayılardır. Çift sayılar ise birler basamağı 0, 2, 4, 6, 8 olan sayılardır. Bu bilgileri kullanarak problemleri çözebilirsin.

💡 Tek sayı + Tek sayı = Çift sayı, Çift sayı + Çift sayı = Çift sayı, Tek sayı + Çift sayı = Tek sayı olduğunu hatırlamak birçok problemi çözmene yardımcı olur!

Sayı Türleri ve Özellikleri

Pozitif sayılar sıfırdan büyük sayılardır. Negatif sayılar ise sıfırdan küçük sayılardır. Sıfırın işareti yoktur.

Asal sayılar, 1 ve kendisinden başka böleni olmayan 1'den büyük doğal sayılardır (2, 3, 5, 7, 11...). En küçük asal sayı 2'dir ve 2'den başka çift asal sayı yoktur.

İki sayının 1'den başka ortak böleni yoksa bu sayılara aralarında asal sayılar denir. Örneğin, 4 ile 9 aralarında asaldır, 15 ile 21 aralarında asal değildir.

Ardışık sayılar, belirli bir kurala göre sıralanan sayılardır. Ardışık sayılarda terim sayısı şu formülle bulunur: $Terim~sayısı = \frac{Son~terim - İlk~terim}{Artış~miktarı} + 1$

Terimlerin toplamı ise: $Terimler~toplamı = \frac{Son~terim + İlk~terim}{2} \cdot Terim~sayısı$

Basamak analizi sayıları parçalayarak incelememizi sağlar. Örneğin, iki basamaklı ab sayısı için ab = 10a + b olarak yazılabilir.

Bölünebilme Kuralları

Sayıların hangi sayılara bölünebildiğini kolayca anlayabilmek için bölünebilme kuralları kullanılır.

2 ile bölünebilme: Bir sayının 2 ile bölünebilmesi için sayının çift sayı olması gerekir (birler basamağı 0, 2, 4, 6, 8 olan sayılar).

3 ile bölünebilme: Bir sayının rakamları toplamı 3'e tam bölünüyorsa, o sayı da 3'e tam bölünür.

4 ile bölünebilme: Bir sayının son iki basamağı 4'ün katı ise, o sayı 4'e tam bölünür.

5 ile bölünebilme: Birler basamağı 0 veya 5 olan sayılar 5'e tam bölünür.

9 ile bölünebilme: Bir sayının rakamları toplamı 9'a tam bölünüyorsa, o sayı da 9'a tam bölünür.

10 ile bölünebilme: Birler basamağı 0 olan sayılar 10'a tam bölünür.

11 ile bölünebilme: Bir sayının rakamlarını sağdan sola doğru +, -, +, - şeklinde işaretleyip topladığımızda 11'in katı elde ediliyorsa, sayı 11'e bölünür.

💡 Bir sayı, bölünebildiği sayıların çarpanlarına da bölünür. Örneğin, 12 ile bölünebilen bir sayı 3 ve 4 ile de bölünebilir.

EBOB ve EKOK Kavramları

En Büyük Ortak Bölen (EBOB), verilen sayıları tam bölebilen en büyük doğal sayıdır. Örneğin, EBOB(16, 24) = 8'dir.

En Küçük Ortak Kat (EKOK), verilen sayıların ortak katı olan en küçük pozitif tam sayıdır. Örneğin, EKOK(4, 6) = 12'dir.

EBOB ve EKOK arasında şu önemli ilişki vardır: İki sayının çarpımı, bu sayıların EBOB ve EKOK'larının çarpımına eşittir. $A \cdot B = EBOB(A,B) \cdot EKOK(A,B)$

İki sayı aralarında asal ise: $EBOB(a,b) = 1$ $EKOK(a,b) = a \cdot b$

EBOB-EKOK problemlerinde unutma: Parçadan bütüne gidilirken EKOK, bütünden parçaya gidilirken EBOB kullanılır.

Rasyonel sayılar, a ve b tam sayı ve b ≠ 0 olmak üzere a/b şeklinde yazılabilen sayılardır.

Ondalık sayılar, paydası 10'un kuvveti olan rasyonel sayılardır. Örneğin: 0,3 = 3/10, 3,71 = 371/100

💡 Devirli ondalık sayıları rasyonel sayıya çevirirken şu yöntemi kullanabilirsin: Sayıdan devretmeyen kısmı çıkar, sonucu devreden kısmın basamak sayısı kadar 9 ve devretmeyen kısmın basamak sayısı kadar 0'dan oluşan sayıya böl.

Denklemler ve Eşitsizlikler

Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklem, ax + b = 0 biçiminde yazılabilen ve a ≠ 0 olan denklemlerdir. Bu denklemin çözümü x = -b/a'dır.

Birinci dereceden iki bilinmeyenli denklem sistemi iki bilinmeyen içeren iki denklemden oluşur: $ax + by + c = 0$ $dx + ey + f = 0$

Bu sistemlerin çözümünde yerine koyma, karşılaştırma veya yok etme yöntemleri kullanılabilir.

Denklem sistemlerinin:

• Sonsuz çözümü olması için $\frac{a}{d} = \frac{b}{e} = \frac{c}{f}$ olmalıdır.
• Hiç çözümü olmaması için $\frac{a}{d} = \frac{b}{e} \neq \frac{c}{f}$ olmalıdır.
• Tek çözümü olması için $\frac{a}{d} \neq \frac{b}{e}$ olmalıdır.

Aralık kavramı, belirli koşulları sağlayan reel sayıları göstermek için kullanılır:

• (a,b) → a < x < b
• $a,b$ → a ≤ x ≤ b
• (a,b] → a < x ≤ b
• [a,b) → a ≤ x < b

Eşitsizliklerle çalışırken unutma: Eşitsizliğin her iki tarafını negatif bir sayıyla çarpar veya bölersen, eşitsizliğin yönü değişir!

Mutlak Değer

Mutlak değer, bir sayının sayı doğrusunda sıfıra olan uzaklığıdır ve |x| şeklinde gösterilir.

$|x| = \begin{cases} x, & x > 0 \text{ ise} \ 0, & x = 0 \text{ ise} \ -x, & x < 0 \text{ ise} \end{cases}$

Mutlak değerle ilgili önemli özellikler:

1. Her x için |x| ≥ 0'dır
2. |x| = |-x| 'tir
3. |x·y| = |x|·|y| 'dir
4. |x+y| ≤ |x|+|y| 'dir (üçgen eşitsizliği)

Mutlak değerli denklemler:

• |f(x)| = a (a > 0) ise f(x) = a veya f(x) = -a 'dır
• |f(x)| = |g(x)| ise f(x) = g(x) veya f(x) = -g(x) 'dir

Mutlak değerli eşitsizlikler:

• |f(x)| < a (a > 0) ise -a < f(x) < a 'dır
• |f(x)| > a (a > 0) ise f(x) > a veya f(x) < -a 'dır

💡 Mutlak değerli eşitsizliklerde |x| < a ifadesi bir aralığı $-a,a$ gösterirken, |x| > a ifadesi iki aralığın birleşimini (−∞,−a)∪$a,+∞$ gösterir. Bu farkı hatırlamak problem çözümünü kolaylaştırır!