Ünlü Daralması ve Ünlü Uyumları
Ünlü daralması, genellikle sonu "a" veya "e" ile biten köklere "-yor" eki geldiğinde gerçekleşir. Bu durumda "a" ve "e" sesleri "ı", "i", "u" veya "ü" seslerine dönüşür. Örneğin "yaşa-yor" → "yaşıyor", "söyle-yor" → "söylüyor" olur. Ayrıca "de-y-ecek" → "diyecek" gibi örneklerde de ünlü daralması vardır.
Türkçede iki temel ünlü uyumu vardır: Büyük ünlü uyumu ve küçük ünlü uyumu. Büyük ünlü uyumunda, ilk hece kalın ünlü ile başlıyorsa diğer heceler de kalın; ince ünlü ile başlıyorsa diğer heceler de ince olmalıdır. Bu uyumu bozan tek biçimli ekler: -ki, -yor, -ken, -mtırak, -leyin, -daş, -gil.
Küçük ünlü uyumunda ise ilk hece düz ünlülerle (a, e, ı, i) başlıyorsa, sonraki heceler de düz ünlülerle devam etmelidir. Eğer ilk hece yuvarlak ünlülerle (o, ö, u, ü) başlıyorsa, sonraki hecelerde ya düz-geniş (a, e) ya da dar-yuvarlak (u, ü) ünlüler bulunmalıdır.
Dikkat! Küçük ünlü uyumunu bozan en yaygın ek "-yor" ekidir. Örneğin "gel(i)yor" sözcüğünde, küçük ünlü uyumu bozulmuştur.