Büyük Harflerin Yazımı

Büyük harflerin kullanımı, yazılı anlatımda çok önemlidir. İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Örneğin: "İkinizin birlikte çalışmasını istememin sebebi şuydu: Yardımlaşarak yapılan işler kısa sürede biter."

Unvan, saygı sözleri ve lakaplar büyük harfle başlar: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Fatih Sultan Mehmet gibi. Ancak akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar: Mehmet dayım, Ayşe teyze gibi.

Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri de büyük harfle başlar: "Bugün Bakan burayı teftiş edecek."

Unutma! Hayvanlara verilen özel adlar da büyük harfle başlar: Boncuk, Fındık, Minnoş gibi.

Özel adlar (ülke, kıta, dil, din adları, gezegen ve yıldız adları) da büyük harfle yazılır. Ancak dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle yazılır.

Yer Adları ve Kurum İsimleri

Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt) her zaman büyük harfle başlar: Avrupa, İç Anadolu, Kadirli, Tepekent gibi. Deniz, nehir, göl, dağ gibi tür bildiren ikinci isimler de büyük harfle başlar: Erciyes Dağı, Marmara Denizi.

Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri özel adla kullanıldığında büyük harfle yazılır: Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydanı.

Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Tarih Kurumu. Ayrıca bu adlara gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz: "Atatürk Ortaokulundan mezun oldum."

Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk, Çalıkuşu, Türk Dili dergisi.

Bayram, anma ve kutlama günlerinin adları da büyük harfle başlanır: Cumhuriyet Bayramı, Anneler Günü.

Dikkat et! Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır: Hisar'dan, Boğaz'dan.

Sayıların Yazımı

Sayılar hem rakamla hem de harflerle yazılabilir: On yedi gün, 17 gün gibi. Saat, para tutarı, ölçü gibi verilerde rakam kullanılır: 12.30'da, 10.00 TL, 90 kilometre.

Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır: 6.457, 316.986 gibi. Bazen bin, milyon gibi sözcükler harfle yazılabilir: 1 milyar 700 milyon kişi.

Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak ek yazılır: 6., 11'inci.

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır: 4/8'i (dört bölü sekizi).

İpucu: Üleştirme sayıları (yedişer, birer) rakamla değil, yazıyla belirtilir.

Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz. Ölçülerde uluslararası kısaltmalar kullanılır: m (metre), cm (santimetre).

Bağlaçların ve Kısaltmaların Yazımı

"Ki" bağlacı genellikle ayrı yazılır: "Anlamadım ki", "demek ki" gibi. Ancak bazı örneklerde (illaki, belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki) bitişik yazılır.

"De/da" bağlacı her zaman ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar: "Arkadaşını da yemeğe çağırmış." Bulunma durum eki ise bitişik yazılır: "Sınıfta temizlik var."

Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM, TDK, B (batı). Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: TSK'ye, TDK'den.

Unutma! Gelenekleşmiş olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cm'yi, kg'dan.

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler

Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır: birbiri (biri biri), nasıl (ne asıl), niçin (ne için). Bazı Arapça kökenli kelimeler yardımcı fiillerle birleşirken ses düşmesi yaşarsa bitişik yazılır: emretmek, hissetmek.

Anlam değişmesine uğrayan birleşik kelimeler de bitişik yazılır. Örneğin, "bülbülyuvası" tatlısının ne bülbül ne de yuva ile gerçek anlamda ilgisi vardır.

Ara yönleri belirten kelimeler (güneybatı, kuzeydoğu), "seven" ekiyle oluşan kelimeler (hayırsever, sanatsever) ve somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözleri (ayakaltı, akşamüstü) bitişik yazılır.

Ev kelimesiyle kurulan (aşevi, doğumevi), baş sözüyle oluşan (başbakan, başkomutan) ve belirsizlik sıfat ve zamirleri (biraz, birkaç, hiçbir) de bitişik yazılır.

İpucu: Hane, name, zade ve -zede ile oluşturulan birleşik kelimeler de bitişik yazılır: çayhane, seyahatname, amcazade, depremzede.

Ağa, baba, bey, efendi gibi sözlerle kurulan birleşik kelimeler de bitişik yazılır: ağabey, beyefendi.

Yazımı Karıştırılan Sözcükler (A-M)

Türkçede bazı sözcüklerin yazımı sıkça karıştırılır. İşte doğru yazımlarıyla bazı örnekler:

• A harfi ile başlayanlar: abdest, acente, alışveriş, altyapı, anayasa, aperatif, arapsaçı
• B harfi ile başlayanlar: başsağlığı, biçerdöver, bilinçaltı, birçok, birebir (etkili), birtakım (belgisiz)
• C harfi ile başlayanlar: cankurtaran, cezaevi, cırcır (fermuar)
• D harfi ile başlayanlar: deodorant, devalüasyon, doğaüstü, doğumevi, doküman
• E harfi ile başlayanlar: egzoz, elektrik, elkızı, elbirliği, enstantane, espri
• F harfi ile başlayanlar: fark etmek, fasulye, fermuar, feshetmek, floresan
• G harfi ile başlayanlar: gelişigüzel, gerçeküstü, gözyaşı, güvenoyu
• H harfi ile başlayanlar: halbuki, hastane, havaalanı, her gün, herhâlde (belki)

Dikkat! Yazımı karıştırılan kelimeleri doğru öğrenmek, yazılı anlatımda yapılacak hataları önler. Özellikle "de/da" bağlacı ve bulunma durumu eki "-de/-da" arasındaki farkı bilmek çok önemlidir.

Yazımı en çok karıştırılan sözcüklerden bazıları da şunlardır: Herkes (herkez değil), yalnız (yanlız değil), karar (karrar değil).

Yazımı Karıştırılan Sözcükler (M-Z)

Yazımı karıştırılan sözcüklere örnekler devam ediyor:

• M harfi ile başlayanlar: maalesef, mademki, makine, maydonoz, menü, metot, millet, monolog
• N harfi ile başlayanlar: ne var ki, nükleer, nispet
• O harfi ile başlayanlar: okul öncesi, okuryazar, olağanüstü, oldubitti, orta oyunu, ortaokul, oysaki
• Ö harfi ile başlayanlar: öge, öğleyin, ön söz, ön yargı, özveri
• P harfi ile başlayanlar: paragraf, pastane, perakende, peyzaj, pijama, poğaça
• R harfi ile başlayanlar: rast gelmek, rastgele, repertuvar, restoran, ritim
• S harfi ile başlayanlar: sağduyu, saygıdeğer, sıra dışı, sırtüstü, soğukkanlı, sürpriz
• Ş harfi ile başlayanlar: şefkat, şoför, şuuraltı

İpucu: "Herhangi bir" ve "her hangi bir" arasındaki farkı bilmek önemlidir. "Herhangi bir" doğru yazımdır ve belirsizlik anlamı taşır.

İletişimde başarılı olmak için yazım kurallarını doğru uygulamak gerekir. Özellikle resmî yazışmalarda, ödevlerde ve sınavlarda yazım kurallarına uymak başarınızı artıracaktır.