Sözcükte Anlam
Kelimeler dünyasında ilk durağımız gerçek anlam. Bu, bir kelimenin aklımıza ilk gelen anlamıdır. Örneğin "Dirseğimi masaya çarptım" cümlesindeki dirsek kelimesi gerçek anlamda kullanılmıştır.
Yan anlam ise gerçek anlamla şekil veya görev bakımından bağlantılıdır. "Sabanın dirseğini yerine yerleştirdim" cümlesindeki dirsek kelimesi yan anlamdadır. Mecaz anlam ise kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşmasıdır. "Sana içim ısındı" cümlesinde ısınmak kelimesi mecaz anlamdadır.
Bilim, sanat ve spor gibi alanlarda kullanılan özel kelimelere terim anlam denir. "Atılan penaltı" ifadesindeki penaltı, futbol terimidir.
Hatırlatma: Bir kelimenin birden fazla anlamı olabilir. Kelimenin hangi anlamda kullanıldığını anlamak için cümleyi dikkatli okumalıyız!
Söz sanatlarını tanıyalım! Dolaylama, iki kelimeyle yapılır ve benzetilen şeyler arasında ilişki yoktur. "Kıbrıs Yavru vatan" örneğinde olduğu gibi. Ad aktarması (mecazımürsel) ise tek kelimeyle yapılır ve birbirinin yerine kullanılan kelimeler aynı alandadır. "Nazım Hikmet okumak" derken aslında onun eserlerinden bahsederiz.
Kinaye, bir sözün hem gerçek hem mecaz anlama gelmesidir. "Diken üstünde oturmak" gibi. Tariz (iğneleme) ise bir söze tersini kastederek dokundurmadır: "O kadar güzel ders çalışıyorsun ki!"
Benzetme ile istiare arasındaki farkı hatırlayalım. "Aslan gibi çocuk" benzetmedir çünkü benzetilen iki varlık da cümlede vardır. "Aslanım benim" ise istiaredir çünkü sadece benzeyen vardır.
Son olarak güzel adlandırma, kötü veya üzücü durumları daha yumuşak ifadelerle anlatır. "Ölmek" yerine "vefat etmek", "verem" yerine "ince hastalık" demek gibi.