Ünsüz Yumuşaması (Değişim)
Ünsüz yumuşaması, sert ünsüzlerin yumuşak ünsüzlere dönüşmesi olayıdır.
Sert ünsüzler: p, ç, t, k
Yumuşak karşılıkları: b, c, d, ğ
Ünsüz yumuşaması örnekleri:
- Kitap → Kitabı (p→b)
- Ağaç → Ağacı (ç→c)
- Kanat → Kanadı (t→d)
- Işık → Işığı (k→ğ)
Önemli Bilgi: Ünsüz yumuşaması, sert ünsüzle biten bir kelimeye ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde oluşur.
Yumuşamanın olmadığı kelimeler:
- Sosyoloğa, Psikoloğa, diyaloğa ("g" harfi zaten var)
- Tanrı, millet, yüce, dünya, hukuk, cumhuriyet
Dikkat edilmesi gereken durumlar:
Kurala aykırı örnekler:
- 95'ci (yumuşamaya aykırı)
- Süte → sütleri
- Göpe → atar
- Teşi → teşhiri
Ünsüz benzeşmesi:
- F, s, t, k, ç, ş, h, p harflerinden sonra c, d gelirse sertleşme olur
- Örnek: Dolaba, ağacı, bir
Ses Bilgisi Kuralı: İki ünsüz yan yana gelmişse ve fıstıkçı şahap harfi varsa benzeşme olur.
Benzeşme olmayan durumlar:
- Yapmış (benzeşme yok)
- Fıstıkçı, şahap harfi yoksa benzeşme olmaz
Türeme olmayan kelimeler:
- Sessiz, şiddet, işsiz, millet, hissiz, küvet, diksi, minnet
Türeme olan kelimeler:
- Sırrı, zannı, hissi, yannı