Ses Bilgisi Temel Kurallar I
Türkçede en sık karşılaştığımız ses olaylarından biri ünsüz benzeşmesidir. Bu kural, ekler kelimeye eklenirken ortaya çıkar. Mesela "Sinop'tan" örneğinde olduğu gibi, sert ünsüzlerle (F, S, T, K, Ç, Ş, H, P) biten kelimelere "-d, -c, -g" ile başlayan ekler geldiğinde, bu yumuşak ünsüzler sertleşir.
Ünsüz yumuşaması ise bunun tersi bir durumdur. "Hemen gidip gelirim" cümlesindeki "gidip" kelimesinin kökü "git"tir. Son sert ünsüz "t", ünlüyle başlayan ek geldiğinde yumuşayarak "d"ye dönüşür. Ancak tek heceli kelimelerde, yabancı kelimelerde ve özel isimlerde bu kural her zaman işlemez.
N-M değişimi konuşma dilinde sıkça karşımıza çıkar. "Tembel", "saklambaç" gibi kelimelerde "n" sesi, dudak ünsüzlerinin etkisiyle "m"ye dönüşür. Ancak bu değişim özel isimlerde (Safranbolu, İstanbul) veya birleşik sözcüklerde (onbaşı, binbaşı) aranmaz.
İpucu: Ses olaylarını ezberlemek yerine örneklerle anlamaya çalışın. "Seçtiği" kelimesinde nasıl "seç+tiği" şeklinde benzeşme olduğunu görmek, kuralı daha kalıcı biçimde öğrenmenizi sağlar.