Yazım (İmlâ) Kuralları

Yazım kuralları, herkesin aynı şekilde yazabilmesi ve anlaşabilmesi için oluşturulmuş kurallardır. Bu kurallar sayesinde yazılarımız daha düzenli ve anlaşılır olur.

Yazım kuralları, birçok konuyu içerir. Bunlar arasında büyük harflerin kullanımı, sayıların yazımı, birleşik kelimelerin yazımı ve kısaltmalar gibi konular bulunur.

Ayrıca "de/da", "ki", "mi" gibi eklerin ve bağlaçların doğru yazımı da yazım kurallarının içinde yer alır. Bu küçük ayrıntılar, yazdıklarımızın doğru anlaşılmasında büyük rol oynar.

Dikkat! Yazım kurallarını bilmek, sadece Türkçe derslerinde değil, tüm derslerinde ve günlük hayatta sana büyük kolaylık sağlayacaktır.

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

Cümleler her zaman büyük harfle başlar. Mesela: "Elindeki kitabı bize tanıttı." veya "Kapıyı altmış yaşlarında bir teyze açtı." Ayrıca tırnak içindeki alıntı cümleler de büyük harfle başlar. Örneğin: Babam kardeşime seslendi: "Ayşe, gelirken bıçakla çatal da getir!"

İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Örneğin: "Size tavsiyem şu: Her zaman düzenli çalışın." Ama iki noktadan sonra cümle değil de liste geliyorsa, küçük harfle başlar: "Rafta ne yok ki: konserveler, şekerler, kutular..."

Özel adlar her zaman büyük harfle başlar. Kişi adları (Ömer Seyfettin), soyadları, takma adlar (Avni, Demirtaş), unvanlar (Kadı Mehmet Efendi), hayvanlara verilen özel adlar (Çomar, Karabaş) büyük harfle başlar.

İpucu: Akrabalık bildiren sözcükler (abla, teyze, dayı) genellikle küçük harfle yazılır: "Osman dayım bugün gelecek." Ama Nene Hatun gibi lakap olarak kullanılırsa büyük harfle yazılır!

Büyük Harfler ve Özel Adlar

Hitap kelimeleri her zaman büyük harfle başlar. Örneğin: "Sevgili Öğrenciler", "Değerli Kardeşim". Aynı şekilde, saygı bildiren sözlerden sonra gelen unvan ve makamlar da büyük harfle yazılır: "Sayın Bakan", "Değerli Öğretmenim".

Millet, boy ve oymak adları da büyük harfle başlar: Türk, Alman, İngiliz, Özbek. Mesela: "Beni Türk hekimlerine emanet ediniz." Dil ve lehçe adları da büyük harfle başlar: Türkçe, İngilizce, Almanca.

Devlet adları (Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan), din ve mezhep adları (Müslümanlık, Hristiyanlık), bunların mensuplarını bildiren sözcükler (Müslüman, Hristiyan) büyük harfle başlar.

Din ve mitolojiyle ilgili özel adlar (Allah, Tanrı, Zeus) büyük harfle yazılır. Ama "tanrı" sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle yazılır: "Eski Yunan tanrıları".

Unutma! Gezegen ve yıldız adları (Mars, Dünya, Güneş) büyük harfle yazılır. Fakat "dünya", "güneş", "ay" sözcükleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar: "Güneş doğmaz oldu dünyama."

Yer Adları ve Kurumlar

Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt) büyük harfle başlar. Örnek: Asya, İç Anadolu, Konya, Bahçelievler. "Avrupa kıtası bir yarımada şeklindedir." cümlesinde "Avrupa" büyük harfle yazılır.

Yön bildiren sözcükler (doğu, batı, kuzey, güney) tek başlarına kullanıldıklarında küçük harfle, özel isimden önce kullanıldıklarında büyük harfle yazılır. "Doğu Anadolu" büyük harfle, "Anadolu'nun doğusu" şeklinde küçük harfle yazılır.

Mahalle, meydan, bulvar, cadde ve sokak adlarında geçen bu sözcükler büyük harfle başlar: Atatürk Bulvarı, Cumhuriyet Mahallesi. Ama "Konya ili", "Darıca köyü" gibi özel ada dahil olmayan yerler küçük harfle yazılır.

Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Millî Kütüphane, Çankaya Lisesi. "Yapılan ihaleyi Yeşil İnşaat kazandı." cümlesindeki gibi tüm sözcükler büyük harfle yazılır.

Kolayca hatırla: Yol tarifi verirken kullandığımız cadde, sokak, bulvar isimleri büyük harfle başlar: "Okul, Atatürk Bulvarı üzerinde."

Eserler, Tarihler ve Özel Adlar

Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin her sözcüğü büyük harfle başlar: Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Sinekli Bakkal, Varlık, Hürriyet. Ama "Milliyet gazetesi", "Türk Dili dergisi" gibi kullanımlarda "gazete", "dergi" sözcükleri küçük harfle yazılır.

Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi. Ulusal, resmî ve dinî bayramların adları da büyük harfle başlar: Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Anneler Günü.

Özel adlardan türetilen tüm kelimeler büyük harfle başlar: Türklük, Türkçe, İstanbullu. "Gezi boyunca Erzurumlu bir arkadaşımız bize eşlik etti." cümlesinde "Erzurumlu" büyük harfle yazılır.

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar: "SBS 8 Haziran'da yapılacakmış." Ama belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar: "SBS haziranda yapılacakmış."

Bunu bil: Kitap, makale veya kurum adlarında "ve, ile, ya, de, da" gibi sözler küçük harfle yazılır: "Mai ve Siyah", "Leyla ile Mecnun". Ama tüm isim büyük yazılırsa bunlar da büyük olur: "SAVAŞ VE BARIŞ".

Sayıların Yazımı

Sayılar metin içerisinde genellikle yazıyla yazılır. Mesela "Üç ay sonra İzmir'e gideceğim" veya "Bu gelenek bin yıldır sürüyor". Böyle yazmak metni daha akıcı ve doğal kılar.

Saat, para tutarı, ölçü ve istatistiklerde ise rakam kullanılır. Örneğin: "Bugün okula saat 11.00'de gideceğiz", "Manavdan 5 kg soğan aldık". Ancak saatler bazen yazıyla da yazılabilir: "Saat dokuzu beş geçe".

Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır: üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli. "Bir yıl üç yüz altmış beş gündür." Ama para ile ilgili işlemlerde ve ticarî belgelerde sonradan değişiklik yapılmaması için bitişik yazılır: 675,53 (altıyüzyetmişbeş TL, otuzbeşKr).

Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur: 4.567, 328.197, 49.750.812. Okunabilirliği artırmak için "bin, milyon, milyar" gibi sözcükler de kullanılabilir: "Türkiye'nin nüfusu 75 milyon 627 bin 384 kişiye ulaştı."

Pratik bilgi: Sayılarda kesirler virgülle ayrılır. Örneğin: 5,25 - bu beş tam, yirmi beş yüzde demektir. Nokta kullanmak yanlıştır!