Yazım Kuralları

Yazım kuralları, KPSS Türkçe sınavında her zaman sorulan temel konulardan biridir. İlk sınavdan bugüne kadar bu üniteden mutlaka bir soru sorulmuştur ve gelecek sınavlarda da kesinlikle sorulacaktır.

Bu bölümde Türkçede büyük harf kullanımı, özel isimlerin yazımı, birleşik kelimelerin yazımı ve noktalama işaretlerinin doğru kullanımı gibi konular ele alınacaktır.

Dikkat! KPSS'de yazım kuralları genellikle karışık örneklerden sorulur. Kuralların istisnalarına özellikle dikkat etmelisiniz.

Büyük Harflerin Yazımı

Özel isimler ve özel isme bağlı unvan sıfatları büyük harfle başlar. Örneğin: "Doktor Melek Hanım" (özel isme bağlı unvan). Ama "doktor hanım" (özel isim olmadığı için küçük harfle başlar).

Coğrafi yer adları büyük harfle başlar: Hazar Gölü, Fırat Nehri, Ege Denizi, Marmara Bölgesi, Mazıdağı, Muş Ovası, Kars Platosu, Zigana Geçidi, Akdeniz, Karadeniz.

Tarihî olay, savaş ve antlaşmalar da büyük harfle başlar: İstanbul'un Fethi, Haçlı Seferleri, Kadeş Antlaşması, Sanayi Devrimi, Kavimler Göçü, Çanakkale Savaşları.

Tarihî yapı, yapıt ve anıt isimleri de büyük harfle yazılır: Ayasofya Camisi, Köktürk Kitabeleri, Mona Lisa tablosu, Bilge Kağan Anıtı, Özgürlük Heykeli.

Unutmayın! "Cami" sözcüğü yalın hâldeyken tek "i" ile yazılır, belirtisiz isim tamlaması olduğunda "Ayasofya Camisi" şeklinde "-si" iyelik eki gelir.

Kitap, Dergi ve Yerleşim Yerlerinin Yazımı

Kitap, gazete ve dergi adlarında aradaki edat ve bağlaçlar küçük harfle başlar: Leyla ile Mecnun, Karamazov Kardeşler, Milliyet gazetesi, Atlas dergisi.

İstisnalar: Resmi Gazete ve Ticari Sicil Gazetesi büyük harfle yazılır.

Yerleşim yerlerinin yazımında; Mahalle, Cadde, Sokak, Meydan, Bulvar, Apartman ve Blok sözcükleri büyük harfle yazılır: Yıldırım Mahallesi, Edgü Sokak, Cumhuriyet Caddesi, Huzur Apartmanı.

Dönem, devir, çağ adları ve edebiyatların yazımı da büyük harfle başlar: Yükselme Dönemi, Fetret Devri, Orta Çağ, Tanzimat Dönemi, Tanzimat edebiyatı, Divan edebiyatı.

Akrabalık bağı bildiren sözcükler unvan veya lakap olmadığı sürece küçük harfle başlar: "Akşam Mustafa amcam bize gelmiş." Ama "Ramiz Dayı", "Nene Hatun", "Baba Hakkı" gibi özel ad olarak kullanılanlar büyük harfle başlar.

Dikkat! Akrabalık sözcükleri öz akrabanız olsa da olmasa da unvan veya lakap değilse küçük harfle başlar.

Ekler ve Yardımcı Eylemler

Yabancı özel adlara gelen ekler, adın telaffuzuna göre yazılır: "Google'ye bakınız" değil, "Google'a bakınız" olmalıdır.

Yardımcı eylemler ses düşmesi, türemesi veya değişimine uğrarsa bitişik yazılır: darbetmek, hissetmek, menolunmak, cemetmek.

Yön isimlerinin yazımında ara yönler daima bitişik yazılır: kuzeydoğu, güneybatı, kuzeybatı, güneydoğu.

Ana ve ara yön isimleri özel isimden önce gelirse büyük harfle başlar, sonra gelirse küçük harfle başlar: "Kuzeybatı Marmara", "Anadolu'nun güneyi".

Yüzde ve binde yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz: %100.

Gün, ay ve tarih yazımında, önünde veya arkasında sayı ya da rakam olduğu sürece ay ve gün isimleri büyük harfle başlar: "29 Mayıs 1453 Cuma günü", "Mayıs'ın 19'unda".

İpucu: "Gün" sözcüğü millî veya evrensel bir gün belirtiyorsa (Anneler Günü, Hemşireler Günü) büyük harfle, belirtmiyorsa (cuma günü) küçük harfle başlar.

Din ve Mitoloji İle İlgili Sözcüklerin Yazımı

Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar: Müslümanlık-Müslüman, Hristiyanlık-Hristiyan, Budizm-Budist, Hanefilik-Hanefi.

Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar da büyük harfle başlar: Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Kibele.

Ancak "tanrı" kelimesi özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar: "Eski Yunan tanrıları". Ayrıca "cennet", "cehennem", "peygamber" gibi bazı dinî terimler geleneksel olarak küçük harfle başlar.

Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Avrupalı.

Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz: acemaşiran, hicazkâr, türkü, bayati.

Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz: acem (Türk müziğinde bir perde), amper (elektrik akımında şiddet birimi).

Önemli Not: Para birimleri (lira, avro, dolar) büyük harfle başlamaz: "Türk lirası değerlendi", "Bir avro kaç lira?"

Birleşik Kelimeler ve Özel Durumlar

Kurallı birleşik eylemler bitişik yazılır: geliver, bakakaldı, yapamayabilir, çözedur.

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Merkür, Dünya, Neptün, Güneş, Plüton, Ay. Ancak "dünya", "güneş", "ay" kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.

Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı, Öğretmenler Günü, Nevruz Bayramı.

Özel isme bağlı tür adları küçük harfle başlar: Diyarbakır karpuzu, Japon gülü, Bursa kebabı, İngiliz anahtarı, Van kedisi.

Bitki türlerinden birinin adıyla kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: ayrık otu, çuha çiçeği, meyan kökü. İstisna olarak çöreotu, dereotu ve semizotu bitişik yazılır.

Dikkat! Zeytinyağı ve tereyağı dışında diğer yağ isimleri ayrı yazılır: kuyruk yağı, domuz yağı, katı yağ.

İkilemeler ve Özel Yazımlar

İkilemeler ayrı yazılır: düşe kalka, art arda, eğri büğrü, nesilden nesile. İstisna olarak gitgide, birdenbire, karmakarışık, enikonu, suspus bitişik yazılır.

Pekiştirmeler bitişik yazılır: apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, dümdüz, kapkara, masmavi, sapsarı, yemyeşil.

Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, şuuraltı, akşamüstü, olağanüstü, suçüstü.

Hane, name, zade, sever, ev kelimeleri bitişik yazılır: aşevi, çayevi, doğumevi, huzurevi, beyanname, seyahatname, amcazade, afetzede, kazazede.

Kişi adlarıyla birlikte kullanılan unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar özel ada dâhil olup büyük yazılırlar: Zeynep Hanım, Hasan Bey, Mustafa Efendi, Gazi Muhtar Paşa, Genç Osman, Deli Petro.

Hızlı Not: Karaoğlan (B. Ecevit'in lakabı), Deli Ozan (F. N. Çamlıbel'in lakabı) gibi lakaplar da büyük harfle başlar.

De, Mi ve Ki'nin Yazımı

DE'nin yazımı: "De" cümleden atılarak okunur, cümlenin anlamında daralma olsa da sözcük hâlâ anlamlıysa bağlaçtır ve ayrı yazılır; cümlenin anlamı bozuluyorsa ektir ve bitişik yazılır.

Örnek:

• "Gelse de en acı sözler dilime." (Bağlaç, ayrı yazılır)
• "Öğrencilerde bir tedirginlik yok." (Ek, bitişik yazılır)

Ayrı yazılan -te, -ta doğrudan yanlıştır.

Mi'nin yazımı: Soru edatı olan "mi" daima ayrı yazılır.

• "Geliyor musun?"
• Pekiştirme anlamı katan "mi" de ayrı yazılır: "Güzel mi güzel sözlerle kandırdı beni."
• Zarf-fiil $-dığında$ yerine geçen "mi" de ayrı yazılır: "Dershane açıldı mı her şey geride kalacak."

Ki'nin yazımı: Üç çeşit "ki" vardır: sıfat yapan -ki, ilgi zamiri olan -ki ve bağlaç olan ki.

Sıfat yapan -ki ve ilgi zamiri olan -ki bitişik, bağlaç olan ki ayrı yazılır.

Pratik İpucu: "-ki" ekinden sonra "-ler" eklenir; anlamlı olursa bitişik, olmazsa ayrı yazılır. "sanki, belki, çünkü, oysaki" gibi kalıplaşmış "ki"ler bitişik yazılır.

Kısaltmaların Yazımı ve Kesme İşareti

Büyük harfli kısaltmaların arasına nokta konmaz (T.C. istisnası hariç): TBMM, TSK, TDK.

Büyük harfli kısaltmalara gelen çekim eki, açılıma göre değil, okunuşa göre getirilir: TDK'nin (tEdEkE'nin), TTK'ye (tEtEkE'ye).

İçinde ünlü bulunan büyük harfli kısaltmalar telaffuza göre okunur: UEFA'nın, TÜBİTAK'tan, ÖSYM'nin, MEB'in.

Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üst işaretli kısaltmalara gelen ekler kesme imiyle ayrılmaz: vb.leri, Alm.dan, m²ye.

Kesme işareti (bir istisna dışında) sadece büyük harfle başlayan sözcüklere konur ve tamlamanın bittiği yerden sonra gelir:

• Hazar Denizi'nin
• Kars Kalesi'nde
• İstanbul'un Fethi'nin
• Türkiye'nin

Kesme işareti iş yeri, kurum ve kuruluş isimlerinden sonra gelmez (Avrupa Birliği'ne istisnası hariç):

• "Kardeşler Kasabından kıyma al."
• "Çelebi Mehmet Lisesinden mezunum."

Önemli! Yapım ekinden sonra gelen çekim ekleri ayrılmaz: Türkçenin, Osmanlının, Çinliler, Karadenizli.

Düzeltme İşareti (^)

Düzeltme işareti ^, şu durumlarda kullanılır:

1. Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için:

   • adem (yokluk) - âdem (insan)
   • hal (sebze satılan yer) - hâl (durum)
   • hala (babanın kız kardeşi) - hâlâ (henüz)

2. Arapça ve Farsçadan dilimize giren kelimelerde ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine:

   • dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh
   • dükkân, hikâye, kâğıt, Hakkâri
   • mahkûm, sükûn, sükût

3. Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için:

   • askeri (Türk askeri) - askerî (askerî okul)
   • dini (İslam dini) - dinî (dinî bilgiler)
   • ilmi (fizik ilmi) - ilmî (ilmî tartışmalar)

Düzeltme işareti kullanılan başlıca sözcükler arasında: âciz, âdem, âgah, âlem, âşık, bekâr, dâhili, hikâye, kâfir, kâğıt, mekân, millî, resmî, sükûn, zekâ gibi kelimeler yer alır.

Pratik Bilgi: Eğer bir sözcükte ince "g" veya "k" harfinden sonra "a" veya "u" geliyorsa, genellikle o ünlünün üzerine düzeltme işareti konur: kâğıt, hikâye, dükkân.