1595-1700 Arasındaki Önemli Savaş ve Antlaşmalar

17. yüzyıla girerken Osmanlı Devleti, batıda Avusturya ve doğuda Safevilerle mücadele içindeydi. Bu dönemde önemli antlaşmalar imzalandı.

1596 yılında gerçekleşen Haçova Muharebesi'nde Osmanlı ordusu Avusturya'ya karşı zafer kazandı. Daha sonra 1606 yılında imzalanan Zitvatorok Antlaşması ile iki devlet arasındaki ilişkiler yeni bir boyut kazandı.

Doğu cephesinde ise Safevilerle mücadeleler devam etti ve 1612 Nasuh Paşa Antlaşması, 1618 Serav Antlaşması ve 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı. Batı cephesinde ise 1621 Hotin Antlaşması ve 1664 Vasvar Antlaşması önemli dönüm noktaları oldu.

Bilgi Notu: Kasr-ı Şirin Antlaşması önemlidir çünkü günümüz Türkiye-İran sınırını belirlemiştir ve yaklaşık 400 yıldır geçerliliğini korumaktadır!

17. Yüzyılın İkinci Yarısındaki Önemli Olaylar

17. yüzyılın ikinci yarısı, Osmanlı Devleti için bir dizi önemli gelişmeye sahne oldu. 1669 yılında Girit'in Fethi gerçekleşti ve bu fetih yaklaşık 24 yıl süren bir mücadelenin sonucuydu.

1676 yılında Lehistan ile Bucaş Antlaşması imzalandı ve bu antlaşmayla Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı. 1681'de Rusya ile imzalanan Bahçesaray Antlaşması ise ilk Osmanlı-Rus antlaşması olarak tarihe geçti.

1683 yılında gerçekleşen II. Viyana Kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı ve Osmanlı'nın Avrupa'daki gerilemesinin başlangıç noktası oldu. Bu gerileme süreci 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması ve 1700'de imzalanan İstanbul Antlaşması ile belirginleşti.

Not: II. Viyana Kuşatması'nın başarısızlığı sadece askeri bir yenilgi değil, aynı zamanda Osmanlı'nın Avrupa'daki ilerleyişinin durduğu psikolojik bir dönüm noktasıydı!

17. Yüzyılda Osmanlı'nın Genel Durumu

17. yüzyılda Osmanlı Devleti, birçok devletle ilişkiler kurdu. Bu devletler arasında Venedik, Avusturya, Rusya, İran ve Lehistan bulunmaktaydı.

Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin gücünü zayıflatan birçok sorun ortaya çıktı. İç isyanlar, değişen ticaret yolları ve ordu düzeninin bozulması en önemli sorunlardı. Devletin hem doğuda hem de batıda aynı anda savaşmak zorunda kalması, kaynaklarının tükenmesine neden oldu.

16. yüzyılın sonlarına doğru batıda Avusturya ile doğuda Safevilerle mücadele etmek, Osmanlı'nın askeri ve ekonomik gücünü zorladı. Bu durum, devletin "duraklama dönemine" girmesinin başlıca nedenlerinden biri oldu.

Önemli: Osmanlı'nın iki cephede birden savaşması, sadece askeri değil, ekonomik ve sosyal sorunları da beraberinde getirdi ve bu durum devletin zayıflamasına zemin hazırladı!

Avusturya ile Uzun Savaşlar Dönemi

Osmanlı ve Avusturya arasındaki uzun savaşlar döneminin birkaç önemli nedeni vardı. Avusturya'nın vergi ödemeyi reddetmesi, sınır boylarında yaşanan çatışmalar ve Papa'nın kışkırtmaları bu nedenlerin başında geliyordu.

Bu mücadelenin en önemli çarpışmalarından biri Haçova Meydan Muharebesi oldu. Osmanlı ordusu bu savaşta zafer kazandı, ancak savaştan kaçan askerlerin mallarına el konulması Celali İsyanları'nın başlamasına neden oldu.

Haçova sonrası Osmanlı-Avusturya savaşları devam etti ve Osmanlı Kanije ve Estargon kalelerini ele geçirdi. Ancak bu savaşlar, Osmanlı'nın hem insan gücünü hem de ekonomik kaynaklarını tüketti.

Dikkat: Haçova zaferinin ardından başlayan Celali İsyanları, Osmanlı'nın iç düzenini bozdu ve askeri başarılardan elde edilen kazanımları gölgede bıraktı!

Osmanlı-Avusturya İlişkilerinde Dönüm Noktaları

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Avusturya ile yapılan antlaşmalarda, Avusturya her yıl Osmanlı'ya vergi ödemeyi ve Avusturya Kralı'nın Osmanlı Sadrazamına denk sayılmasını kabul etmişti.

Ancak Zitvatorok Antlaşması (1606) ile bu durum değişti. I. Ahmet döneminde imzalanan bu antlaşmayla Avusturya sadece bir kereye mahsus vergi ödemeyi kabul etti ve Avusturya kralı, Osmanlı padişahına denk sayıldı.

Bu antlaşmanın imzalanmasında Celali isyanları, Safevi tehlikesi ve Macar isyanları etkili oldu. Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı, Avusturya karşısındaki üstünlüğünü kaybetti ve dış politikada prestij kaybına uğradı.

Unutma: Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı diplomasi tarihinde bir dönüm noktasıdır çünkü ilk kez bir Avrupa devleti, Osmanlı ile eşit şartlarda antlaşma yapmıştır!

Osmanlı-Safevi Savaşlarının Nedenleri ve Sonuçları

Osmanlı ve Safevi Devleti arasındaki savaşların temel sebepleri vardı. İran'ın Kafkasya ve Türkistan'ı ele geçirmek istemesi ve Rus ve Safevi tehditinin Osmanlı'yı rahatsız etmesi, bu sebeplerin başında geliyordu.

Bu mücadelelerin en önemlilerinden biri Meşaleler Savaşı olarak bilinen çarpışmaydı. Osmanlı ve Safeviler arasındaki bu savaşlar, hem insan kaybına hem de ekonomik sorunlara yol açtı.

Doğu sınırında yaşanan bu çatışmalar, Osmanlı'nın batı cephesindeki mücadelelerini de olumsuz etkiledi. Osmanlı, iki cephede birden savaşmak zorunda kaldığı için güç kaybetti.

Bilgi Notu: Osmanlı-Safevi çekişmesi sadece toprak kazanma mücadelesi değil, aynı zamanda Sünni-Şii rekabetinin de bir yansımasıydı ve bu durum bölge halklarının yaşamını derinden etkiledi!

Osmanlı-Safevi Antlaşmaları

Osmanlı ve Safevi Devletleri arasında birçok antlaşma imzalandı. 1590 Ferhat Paşa Antlaşması ile Osmanlı doğuda en geniş sınırlara ulaştı.

Ancak 1612 Nasuh Paşa Antlaşması, Osmanlı tarihinde bir ilki temsil ediyordu. Bu antlaşma, Osmanlı'nın topraklarından vazgeçtiği ilk antlaşma olarak tarihe geçti.

1618 Serav Antlaşması ile Safevi şahı, Osmanlı'ya haraç ödemeyi kabul etti. 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması ise Osmanlı-Safevi ilişkilerinde kalıcı bir çözüm getirdi ve günümüz Türkiye-İran sınırını belirledi.

Önemli Not: Kasr-ı Şirin Antlaşması, Osmanlı-Safevi çekişmesini sona erdirmekle kalmadı, aynı zamanda yaklaşık 400 yıl boyunca geçerliliğini koruyan bir sınır çizgisi oluşturdu!

17. Yüzyılda Osmanlı Dış Politikası: Osmanlı-Avusturya

16. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı ekonomik ve sosyal sıkıntılar yaşamaya başladı. Devlet idaresinde zaafiyetler ortaya çıktı ve bu durum dış politikayı da etkiledi.

Osmanlı ve Avusturya arasında yaklaşık 30 yıl süren savaşlar, her iki tarafı da yıprattı. Osmanlı'nın eski gücünü kaybetmeye başladığı bu dönemde, Avusturya'ya karşı elde edilen son önemli kazanım Vasvar Antlaşması oldu.

XIV. Mehmet döneminde imzalanan bu antlaşma, Osmanlı'nın Avusturya'ya karşı toprak ve savaş tazminatı aldığı son antlaşmaydı. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa bu dönemde "Uyvar Fatihi" unvanını kazandı.

Başarı Notu: Vasvar Antlaşması, Köprülü ailesinden sadrazamların devleti toparlamak için gösterdikleri çabaların bir sonucuydu ve Osmanlı'nın son parlak dönemini temsil eder!

Osmanlı-Lehistan İlişkileri

Osmanlı ve Lehistan arasındaki ilişkiler de 17. yüzyılda önemli olaylarla şekillendi. Hotin Seferi, Lehistan'ın Kazakları koruması üzerine II. Osman'ın çıktığı bir seferdi.

Bucaş Antlaşması ile Osmanlı batıda en geniş sınırlara ulaştı. Bu antlaşma, Lehistan üzerinde Osmanlı üstünlüğünün kabul edildiği önemli bir dönüm noktasıydı.

Ancak 17. yüzyılın sonuna doğru durum değişti. 1699 Karlofça Antlaşması ile Polonya ve Ukrayna Lehistan'a bırakıldı. Bu antlaşma, Osmanlı'nın Avrupa'daki gerilemesinin belirgin hale geldiği bir dönemin simgesi oldu.

Merak Et: Bucaş Antlaşması'nın Osmanlı'ya sağladığı geniş topraklar, neden sadece birkaç on yıl içinde kaybedildi? Bu hızlı gerilemenin nedenleri üzerinde düşünmek, dönemin dinamiklerini anlamak için önemli bir fırsat!

Osmanlı-Rus İlişkileri

17. yüzyılda Rusya'nın en önemli hedefi sıcak denizlere inmekti. Bu hedef, doğrudan Osmanlı topraklarını tehdit ediyordu.

Osmanlı'nın içinde bulunduğu sıkıntılar ve İran Savaşları zaman zaman Rusya'ya aradığı fırsatı verdi. Rusya bu dönemde güneye doğru yayılma politikasını hızlandırdı.

1681 Bahçesaray Antlaşması, ilk Osmanlı-Rus antlaşması olarak tarihe geçti. Bu antlaşma, gelecek yüzyıllarda iki devlet arasında yaşanacak büyük mücadelelerin başlangıcı oldu.

Gelecek Bakış: Bahçesaray Antlaşması, görünürde basit bir barış antlaşması gibiydi, ancak bu antlaşma ile Rusya'nın tanınması, ileride Osmanlı'nın en büyük rakibiyle ilk resmi temasını oluşturdu!