Dört Halife Dönemi ve Sonrası

Dört Halife Dönemi sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali'nin halifeliği ile devam etmiştir. Bu dönemde önemli gelişmeler yaşanmıştır:

• Hz. Ömer döneminde Kudüs fethedilmiş ve Hicri Takvim oluşturulmuştur.
• Hz. Osman döneminde Kur'an-ı Kerim kitap haline getirilmiştir.
• Hz. Ali döneminde ilk ayrılıklar yaşanmış, Cemel ve Sıffin Savaşları gerçekleşmiştir.

Emeviler Dönemi'nde önemli gelişmeler:

• Muaviye Dönemi: Başkent Şam olmuş, halifelik saltanat haline gelmiştir.
• Yezid Dönemi: Cezayir ve Fas fethedilmiş, sınırlar Atlas Okyanusu'na ulaşmıştır.
• Abdülmelik Dönemi: Arapça resmi dil olmuş, ilk İslam parası basılmıştır.

Definition: İkta Sistemi - Toprakların askerlere maaş karşılığı verilmesi.

Abbasiler Dönemi'nde başkent Bağdat olmuş, en parlak dönem Harun Reşid zamanında yaşanmıştır. Türkler arasında İslamiyet'i yaymışlardır.

Example: Talas Savaşı (751), Çin ve Abbasi arasında gerçekleşmiş, Karluklar Abbasilere destek olmuştur.

İlk Türk-İslam Devletleri

İlk Türk-İslam devletleri tarihi şu şekilde sıralanabilir:

1. Karahanlılar: İlk Türk-İslam devletidir. Türkçeyi kullanmış ve ilk kervansarayları inşa etmişlerdir.

2. Tolunoğulları: Mısır'da kurulan ilk Türk-İslam devletidir. Mimari eserleri ile ünlüdür.

3. İhşidler (Akşitler): Mısır'da kurulan ikinci Türk-İslam devletidir. Mekke ve Medine'ye hakimdir.

4. Gazneliler: Gazne şehrinde kurulmuştur. En parlak dönemi Gazneli Mahmut zamanıdır. Hindistan'da İslamiyet'i yaymıştır.

Quote: "Sultan unvanı aldı" - Gazneli Mahmut ilk kez bu unvanı almıştır.

Büyük Selçuklu Devleti, Kınık boyu tarafından 1040 Dandanakan Savaşı ile kurulmuştur. Önemli olaylar:

• Pasinler Savaşı (1046): Bizans ile ilk savaş
• Malazgirt Savaşı (1071): Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı
• Melikşah Dönemi: En geniş sınırlara ulaşıldı, Celali Takvim yapıldı

Highlight: Türklerin İslamiyet'i kabulü ve ilk Türk İslam devletleri sürecinde Selçuklular önemli bir rol oynamıştır.

Türk-İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet

Türk-İslam devletlerinde devlet yönetimi, ordu ve toprak sistemi şu şekilde organize edilmiştir:

Devlet Yönetimi:

• İstifa Divan: Mali işlerden sorumlu
• Divan-ı Arz: Askerlik işlerinden sorumlu
• Tuğra Divan: İç ve dış yazışmalardan sorumlu
• İnşa Divan: Adli ve idari işleri denetler

Ordu:

• Atlı ve yayalar
• Hassa, ikta orduları ve yardımcı kuvvetler olarak 3 bölümdür

Toprak Sistemi:

1. Has topraklar
2. Mülk topraklar
3. İkta topraklar
4. Vakıf topraklar

Definition: Kut İnancı - Hükümdarın Tanrı tarafından seçildiğine inanılması.

Sosyal ve ekonomik hayatta sınıf ayrımı yoktur ve Lonca Teşkilatı kurulmuştur. Edebiyat ve dilde Türkçe kullanılmış, önemli eserler yazılmıştır:

• Kutadgu Bilig
• Atabetü'l Hakayık
• Divan-ı Lügati't Türk
• Divan-ı Hikmet

Example: Nizamiye Medreseleri, Türk-İslam devletlerinde eğitim kurumlarına örnektir.

Diğer Türk-İslam Devletleri ve Moğol İstilası

Harzemşahlar, Büyük Selçuklu'nun etkisinde kalmış ve Moğolların hızını kesmişlerdir. Eyyubiler, Selahaddin Eyyubi önderliğinde Haçlılardan Kudüs'ü almıştır. Memlükler, tarihte ilk kez Haçlıları yenen devlettir ve Türk kültürünü Mısır ve Suriye'de yaymıştır.

Moğol (Cengiz Han) İmparatorluğu, onluk sistem kullanmış ve Anadolu Türk siyasi birliğini sarsmıştır. Timur Devleti, 1402 yılında Ankara Savaşı'nda Yıldırım Bayezid'i yenerek Osmanlı'yı Fetret Devri'ne sokmuştur.

Highlight: Türklerin İslamiyet'i kabulü öncesi ve sonrası dönemde birçok Türk devleti kurulmuş ve İslam medeniyetine katkıda bulunmuştur.

Akkoyunlu Devleti, Osmanlı'ya karşı Trabzon-Rum Devleti ile ittifak kurmuş, 1473 Otlukbeli Savaşı ile yıkılış dönemine girmiştir. Safevi Devleti, Şah İsmail tarafından kurulmuş ve Şiilik propagandası yaparak fetihleri olumsuz etkilemiştir.

Vocabulary: Aforoz - Dinden çıkarılma Vocabulary: Enterdi - Dini faaliyetlerin yasaklanması Vocabulary: Endüljans - Günah bağışlama (para ile)

Bu dönemde Avrupa'da Katolik mezhebi lideri Papa (Vatikan), Ortodoks mezhebi lideri ise Patrik (İstanbul) olmuştur.

Sosyal ve Kültürel Hayat

Türk-İslam devletlerinde sosyal ve kültürel yapı:

Highlight: Sınıf ayrımı olmayan bir toplum yapısı ve güçlü bir lonca teşkilatı vardı.

Önemli eserler:

• Kutadgu Bilig
• Atabetü'l Hakayık
• Divan-ı Lügati't Türk

Example: Nizamiye Medreseleri, İslam dünyasının en önemli eğitim kurumlarıydı.

Son Dönem Türk-İslam Devletleri

Moğol istilası sonrası dönem ve önemli devletler:

Highlight: Memlükler, tarihte ilk kez Moğolları yenen devlet olarak öne çıkmıştır.

Önemli gelişmeler:

• Timur Devleti'nin Ankara Savaşı zaferi
• Babürlülerin Hindistan'daki hakimiyeti
• Safevi Devleti'nin Şiilik propagandası

Definition: Aforoz: Dinden çıkarılma cezası.

İslam'ın Doğuşu ve Yayılışı

İslamiyet'in doğuşu 622 yılında Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicreti ile başlamıştır. Bu olay sonucunda Mekkeli ve Medineli Müslümanlar kardeş ilan edilmiş ve Medine'de ilk İslam devleti kurulmuştur. Medine'deki Yahudilere de vatandaşlık sözleşmesi yapılmıştır.

İslam tarihindeki önemli savaşlar şunlardır:

• Bedir Savaşı (624): Müslümanların ilk savaşı ve zaferidir.
• Uhud Savaşı (625): Müslümanların ilk yenilgisidir.
• Hendek Savaşı (627): Mekkeliler savunmaya, Müslümanlar taarruza geçmiştir.

Highlight: Hudeybiye Antlaşması (628) ile Müslümanlar hac ibadetini bir yıl sonra yapma hakkı kazanmıştır.

Mekke'nin Fethi (630) ile putlar temizlenmiş ve Mekke'nin çoğunluğu İslamiyet'i kabul etmiştir. Huneyn Savaşı kazanılmış ancak Taif alınamamıştır. Taif bir yıl sonra kendi isteği ile İslam'ı kabul etmiştir.

Vocabulary: Hicret - Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göç etmesi.