Paris Barış Konferansı ve Savaş Sonrası Dünya Düzeni

Paris Barış Konferansı 1919 yılında I. Dünya Savaşı'nın ardından düzenlenen ve dünya tarihinin en önemli diplomatik toplantılarından biridir. Paris Barış Konferansı'na katılan devletler arasında ABD, İngiltere, Fransa ve İtalya başı çekerken, Paris Barış Konferansı'nda etkili olan devletler özellikle "Üç Büyükler" olarak anılan ABD, İngiltere ve Fransa olmuştur.

Önemli Not: Paris Barış Konferansı'nda Osmanlı Devleti'ni Damat Ferit Paşa temsil etmiş, ancak konferansta Osmanlı topraklarının paylaşımı San Remo Konferansı'na bırakılmıştır.

Savaş sonrası dönemde dünyada üç önemli ideolojik akım ortaya çıkmıştır: Komünizm, Faşizm ve Nasyonal Sosyalizm. Sovyet Rusya'da Lenin önderliğinde gerçekleşen Bolşevik İhtilali (1917) ile komünizm yayılmaya başlamış, "Barış, Ekmek ve Toprak" sloganıyla kitleleri etkilemiştir.

İtalya'da Mussolini liderliğindeki Kara Gömlekliler hareketiyle Faşizm yükselirken, Almanya'da Adolf Hitler önderliğinde Nasyonal Sosyalizm güç kazanmıştır. Nazi Partisi'nin "Hayat Sahası" (Lebensraum) politikası ve üstün ırk teorisi, II. Dünya Savaşı'nın temel nedenlerinden biri olacaktır.

İkinci Dünya Savaşı ve Müttefik-Mihver Devletler

İkinci Dünya Savaşı'nda dünya iki kutba ayrıldı: Müttefik Devletler ve Mihver Devletler. Müttefik Devletler safında İngiltere, Fransa, SSCB ve ABD yer alırken, Mihver Devletler tarafında Almanya, İtalya ve Japonya bulunuyordu. Savaşın başlamasında en önemli etken, Almanya'nın Versay Antlaşması'nı tanımaması ve saldırgan bir politika izlemesiydi.

Önemli Not: Almanya'nın saldırgan politikası şu adımlarla başladı:

• SAAR bölgesini yönetimine aldı
• Ren bölgesini silahlandırdı
• Avusturya'yı ilhak etti

İtalya'da Mussolini liderliğinde faşizm yükselişe geçti. İtalya, saldırgan politikasını Arnavutluk'u işgal ederek ve "Akdeniz Bizim Denizimizdir" söylemiyle gösterdi. Japonya ise Hirohito liderliğinde "Asya Asyalılarındır" ve "Büyük Asya" sloganlarıyla yayılmacı politikalar izledi.

1936'da Anti-Komintern Pakt ve 1939'da Çelik Pakt ile Almanya-İtalya ittifakı güçlendi. İngiltere'nin Başbakanı Neville Chamberlain'in yatıştırma politikası, Almanya'nın Çekoslovakya'yı işgaliyle son buldu. 1 Eylül 1939'da Almanya'nın Polonya'yı işgal etmesiyle İkinci Dünya Savaşı resmen başladı.

Savaş Sırasındaki Önemli Konferanslar

Moskova Konferansı'nda ABD, Çin, İngiltere ve Sovyet Rusya bir araya geldi. Stalin, Boğazlar'ın statüsünü ve Balkanlar'ın yüzdelik dilimlere bölünmesini gündeme getirdi.

Örnek: Yüzdeler Antlaşması ile Balkanlar'daki etki alanları şöyle belirlendi:

• Romanya: %90 SSCB, %10 Diğerleri
• Yunanistan: %90 İngiltere, %10 SSCB
• Yugoslavya: %50-%50

Kahire Konferansları'nda Türkiye'nin savaşa katılması konusu görüşüldü. İlk konferansta Numan Menemencioğlu, ikincisinde İsmet İnönü Türkiye'yi temsil etti. Tahran Konferansı'nda da Türkiye'nin savaşa katılması gündeme geldi.

Savaşın Sonu ve Barış Konferansları

Yalta Konferansı, Almanya'nın teslim olmasından önce yapılan son önemli konferanstı. San Francisco Konferansı'nda Birleşmiş Milletler kuruldu ve yeni dünya düzeninin temelleri atıldı.

Önemli Not: Potsdam Konferansı, barış antlaşmalarının son halinin belirlendiği konferans oldu. Bu konferansta:

• Almanya'nın sınırları belirlendi
• Savaş tazminatları kararlaştırıldı
• Yeni dünya düzeni şekillendirildi

Savaş sonrası dünya, ABD ve SSCB'nin başını çektiği iki kutuplu bir sisteme doğru evrildi. Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi açısından bu dönem, soğuk savaşın başlangıcı olarak kabul edilir.

Soğuk Savaş Dönemi Doktrinleri ve Politikalar

Soğuk Savaş döneminde çeşitli doktrinler ve politikalar dünya siyasetine yön verdi. Monroe Doktrini ile ABD'nin yalnızlık politikası sona ererken, Eisenhower Doktrini ile Orta Doğu ülkelerinin korunması hedeflendi. Bu dönemde 12. sınıf çağdaş türk ve dünya tarihi müfredatında önemli yer tutan Truman Doktrini, Türkiye ve Yunanistan'ı komünizm etkisinden korumak amacıyla uygulandı.

Marshall Planı, ABD'nin 16 Avrupa devletine yaptığı ekonomik yardım programıydı. Buna karşılık SSCB, Molotov Planı ile Doğu Avrupa ülkelerine destek sağladı. Bu dönemde Balfour Deklarasyonu ile İngiltere'nin Filistin topraklarında Yahudi devletinin kurulmasına destek vermesi, Orta Doğu'daki dengeleri değiştirdi.

Tanım: Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi dersinde önemli yer tutan Soğuk Savaş dönemi, iki kutuplu dünya düzeninin hâkim olduğu, ideolojik ve ekonomik rekabetin doruk noktasına ulaştığı bir dönemdir.

Bu dönemde kurulan Nürnberg ve Tokyo mahkemeleri, savaş suçlularının yargılanması açısından uluslararası hukuk tarihinde önemli bir dönüm noktası oldu. Paris Barış Konferansı sonuçları ve alınan kararlar, savaş sonrası düzenin şekillenmesinde belirleyici rol oynadı.