Büyük Selçuklu Devleti'nin Son Dönemi ve Yıkılışı

Sultan Melikşah dönemi (1072-1092), Büyük Selçuklu Devleti'nin en güçlü ve en geniş sınırlara ulaştığı dönem olmuştur. Melikşah, tüm İslam dünyasını kontrol altına alma politikası izlemiş, Kudüs ve Şam'ı fethetmiştir.

Example: Melikşah döneminde Süleyman Şah, Türkiye Selçuklu Devleti'ni kurmuştur (1077).

Ancak Batınilik ve taht sorunu nedeniyle Melikşah'ın ölümüyle devlet zayıflamaya başlamıştır. Sultan Sencer döneminde Katvan Savaşı sonucu devlet yıpranmış ve 1141'de Karahıtaylarla yapılan Katvan Savaşı ile Büyük Selçuklu Devleti yıkılış dönemine girmiştir.

Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılış nedenleri:

1. Taht kavgaları ve merkezi otoritenin zayıflaması
2. Atabeylerin güçlenmesi
3. Oğuz Türkmenlerinin isyanı
4. Haçlı Seferlerinin olumsuz etkileri
5. Moğol baskısı
6. Abbasi halifelerinin siyasi güçlerini almaya çalışması
7. Batınilerin yıkıcı çalışmaları

Vocabulary: Atabeylik: Selçuklu prenslerinin eğitiminden sorumlu olan ve zamanla bağımsızlığını ilan eden yerel yöneticilerin kurduğu beylikler.

Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılışı sonrasında birçok bağlı devlet ve atabeylik ortaya çıkmıştır:

Bağlı Devletler:

• Irak Selçukluları
• Horasan Selçukluları
• Kirman Selçukluları
• Suriye Selçukluları
• Türkiye Selçuklu Devleti

Atabeylikler:

• Salgurlular
• İldenizoğulları
• Beg-Teginoğulları
• Böriler
• Zengiler

Highlight: Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılışı, Türk-İslam dünyasında yeni güç dengelerinin oluşmasına ve Anadolu'da Türk hakimiyetinin pekişmesine neden olmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti'nin Kuruluşu ve İlk Dönemleri

Büyük Selçuklu Devleti, Oğuzların Üçok kolunun Kınık boyu tarafından 1040 yılında kurulmuştur. Devletin temelleri, Selçuk Bey'in Karahanlılara karşı Samanoğullarını desteklemesiyle atılmıştır. Selçuk Bey'den sonra yönetimi Arslan Yabgu devralmış, ancak Karahanlılar ve Gazneliler Selçuklulara karşı ittifak kurmuşlardır.

Tuğrul ve Çağrı Bey'in önderliğinde tekrar toplanan Selçuklular, 1015 yılında batıya doğru sefere çıkmışlardır. Bu sefer, Selçukluların Anadolu'ya yaptığı ilk keşif seferi olarak tarihe geçmiştir.

Highlight: Çağrı Bey'in 1015-1021 yılları arasında gerçekleştirdiği batı seferi, Selçukluların Anadolu'ya olan ilgisinin başlangıcı olmuştur.

Selçuklular, 1035'te Nesa, 1038'de Serahs ve 1040'ta Dandanakan Savaşı ile Gazneli Devleti'ni etkisiz hale getirmişlerdir. Dandanakan Savaşı, iki Türk-İslam devletini karşı karşıya getirmiş ve Selçukluların zaferiyle sonuçlanmıştır.

Definition: Dandanakan Savaşı: 1040 yılında Selçuklular ile Gazneliler arasında gerçekleşen ve Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşunu sağlayan önemli bir savaştır.

Savaşın sonucunda:

1. Tuğrul Bey hutbe okutarak hükümdar ilan edilmiştir.
2. Merkez Merv'e taşınmıştır.
3. Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.
4. Gazneliler yıkılış sürecine girmiştir.
5. Batıya yönelik Türk-İslam fetihlerinin önü açılmıştır.