Anadolu'ya Türk Göçleri ve Sosyokültürel Etkileri

"Türkiye" adı ilk olarak Bizans tarafından Orta Asya için kullanılmıştır. Daha sonra bu isim Kuzey Kafkasya-Kırım bölgesi, Memlukler döneminde Mısır-Suriye coğrafyası ve nihayet 12. yüzyıldan itibaren Anadolu için kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıçta küçük bir alanı kapsayan bu tabir, zamanla bütün Anadolu için kullanılmış ve günümüze kadar gelmiştir.

Türklerin Anadolu'yu yurt olarak seçmesinde birçok faktör etkili olmuştur. Anadolu'nun ticaret yolları üzerinde bulunması, üç tarafı denizlerle çevrili stratejik konumu, verimli toprakları ve hayvancılığa uygun yapısı en önemli faktörlerdir. Ayrıca Bizans İmparatorluğu'nun siyasi açıdan zayıflaması ve Anadolu'daki nüfusun azlığı da Türklerin bu bölgeyi tercih etmesinde rol oynamıştır.

Türklerin Anadolu'yu ele geçirmesini kolaylaştıran başka etkenler de vardı. Bizans ile Sasaniler arasındaki uzun savaşlar ve daha sonra İslam devletleriyle yaşanan çatışmalar Anadolu şehirlerini harabeye çevirmişti. Bizans İmparatorluğu'nun merkezi otoritesinin zayıflaması, tekfurların bağımsız hareket etmesi ve ekonomik gerileme de Türklerin işini kolaylaştırmıştır. Ayrıca Bizans'ın etnik ve dini ayrımcılık politikası, Ermeniler ve Süryaniler gibi yerel halkların yönetimden memnun olmamasına yol açmıştı.

Dikkat! Anadolu'nun Türkleşmesinde sadece savaşlar değil, yerleşim ve imar faaliyetleri de büyük önem taşımıştır. Türkler geldikleri yerleri sadece fethetmekle kalmamış, kalıcı eserlerle imar etmişlerdir.

Anadolu'nun Türk yurdu olmasında bazı askeri hareketler dönüm noktası olmuştur. Bu süreç, Çağrı Bey'in 1015-1021 yıllarındaki keşif seferleriyle başlamış, 1048 Pasinler Savaşı ile devam etmiştir. 1071'deki Malazgirt Zaferi ise Anadolu'nun kapılarını Türklere açmış ve Türkiye tarihinin başlangıcı olmuştur. 1176'daki Miryokefalon Zaferi sonucunda ise Bizans, Türkleri Anadolu'dan çıkaramayacağını anlamış ve Anadolu'nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.

Anadolu'nun Türkleşme Süreci

Anadolu'nun Türk yurdu olmasında askeri başarılar kadar, sosyal ve siyasi etkenler de önemli rol oynamıştır. Malazgirt Zaferi sonrasında Anadolu'da kurulan Türk beylikleri ve Türkiye Selçukluları, sürekli akan Türk göçleriyle desteklenmiştir. Bu süreçte fethedilen bölgelerde cami, medrese gibi yapılar inşa edilerek Türk-İslam kültürü Anadolu'ya yerleştirilmiş, Türkçe adlar taşıyan yeni yerleşimler kurulmuştur.

Türkler, yerleştikleri bölgelerde kalıcı eserler bırakmış ve Anadolu'yu adeta yeniden imar etmişlerdir. Türk yöneticilerin gayrimüslim yerel halka karşı hoşgörülü yönetim sergilemeleri de Anadolu'nun Türkleşmesinde kolaylaştırıcı bir etken olmuştur.

Bizans yönetiminden memnun olmayan yerel halk, Türklerin adil ve hoşgörülü yönetimini benimsemiştir. Türkler fethettikleri bölgelerde zulüm yapmak yerine, herkesin inancına saygı göstermiş ve yerel halkın yaşam biçimlerine karışmamıştır. Bu durum, Anadolu'daki Türk hâkimiyetinin kısa sürede yerleşmesini sağlamıştır.

Hatırla! "Tekfur" kelimesi Bizans İmparatorluğu'nda vali düzeyindeki yöneticiler ile Anadolu ve Rumeli'deki Hristiyan beylere verilen addır. Türklerin Anadolu'yu fethinde bu tekfurların merkeze bağlılıklarının zayıf olması önemli avantaj sağlamıştır.

Anadolu'nun Türkleşmesinde bir diğer önemli etken, Türklerin beraberlerinde getirdikleri idari, askeri ve ekonomik sistemlerdir. Türkler, Anadolu'ya geldiklerinde bozkır kültürünün mükemmel bir sentezini oluşturmuş, devlet ve toplum düzenini kurmuşlardı. Bu düzen, yerleşik hayata geçişle birlikte Anadolu'da yeni bir medeniyet inşa edilmesini mümkün kılmıştır.

Yerleşik hayatı benimseyen Türkler, şehirleri yeniden imar ederek Anadolu'da kalıcı izler bırakmışlardır. Bu süreçte Türkler, Anadolu'nun demografik yapısını da değiştirmiş, Orta Asya ve İran'dan gelen göçlerle bölge nüfusunun çoğunluğunu oluşturmaya başlamışlardır. Böylece Anadolu, coğrafi olduğu kadar kültürel ve demografik açıdan da bir Türk yurduna dönüşmüştür.

Anadolu, Irak ve Suriye'de Türk Varlığı

Türkler tarih boyunca boylar veya boy birlikleri halinde siyasi varlıklarını sürdürmüşlerdir. Avrasya bozkırlarında yaşayan Türklerin en önemli boy birliklerinden biri olan Oğuzlar, Selçuklu ve Osmanlı devletlerini kurmuştur. Dokuz Oğuzlar olarak bilinen boylar birliği, aynı zamanda Karahanlı Devleti'nin kuruluşunda da önemli rol oynamıştır.

Oğuzlar, 766 yılında Uygur ve Karluk baskısıyla batıya doğru göç etmiş, Aral Gölü'nün güneyi ve Buhara'nın kuzeyindeki bölgeleri yurt edinmişlerdir. 10. yüzyılda Yenikent'e gelip Oğuz Yabgu Devleti'ni kuran Oğuzlar, bu süreçte çevrelerindeki diğer Türk boylarıyla sürekli mücadele içinde olmuşlardır. 11. yüzyılın başlarında Oğuz Yabgu Devleti yıkılınca, Selçuklu ailesi kendine bağlı boylarla batıya doğru ilerlemeye devam etmiştir.

Oğuzlar, 10. yüzyıldan itibaren İslam dinine girmeye başlamış ve 1040 Dandanakan Savaşı'nda Gaznelileri yenerek Horasan'da Büyük Selçuklu Devleti'ni kurmuşlardır. Selçukluların tarihte oynadığı en önemli rol, Orta Asya'dan binlerce kilometre uzakta Anadolu'da Türklere yeni bir vatan kazandırması olmuştur.

Önemli! Dandanakan Savaşı, Gazneli Devleti'nin gerileyerek zayıflamasına neden olurken, Selçukluların devletleşerek büyümesini sağlamıştır. Bu savaş, Türklerin batıya ilerleyişinde önemli bir dönüm noktasıdır.

Malazgirt Meydan Muharebesi'nden hemen önce Yabgulular olarak adlandırılan Türkmenler, Suriye bölgesinde faaliyet göstermeye başlamışlardır. Sultan Alparslan'ın oğlu Tacüddevle Tutuş, 1079'da Şam'ı ele geçirmiş ve Suriye ve Filistin Selçuklu Melikliği'ni kurarak bölgenin Türkleşme sürecini başlatmıştır. Daha sonra bu bölgeye Tuğtekinliler hâkim olmuş ve Eyyubiler kurulana kadar buradaki Türk varlığını temsil etmişlerdir.

Irak'ın Türkleşmesi ise Tuğrul Bey'in 1058'deki Bağdat ziyareti sırasında kurdurduğu Türk mahallesiyle başlamıştır. Bağdat, Ane, Hit, Vasıt, Musul gibi Irak topraklarındaki Selçuklu hâkimiyeti, Musul'un ele geçirilmesiyle kalıcı hale gelmiştir. Bu süreçte Oğuzların öncülüğünde Anadolu'ya yerleşen Türkler, burayı yurt edinmiş ve Anadolu'nun Türkiye Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti devletleri için vazgeçilmez bir yurt olmasını sağlamışlardır.

Anadolu'nun İlk Türk Siyasi Teşekkülleri

Malazgirt Zaferi'nden sonra Selçuklu komutanlarının fethettikleri yerlerin yönetimine bırakılması, Anadolu'da ilk Türk beyliklerinin kurulmasını sağlamıştır. Bu beylikler, "fethedilen yer fethedenin kılıç hakkıdır" anlayışıyla oluşmuştu.

Saltuklular Beyliği (1072-1202) Erzurum'da kurulmuş ve Bayburt, Tercan, Malazgirt ve Artvin civarlarını fethederek sınırlarını genişletmiştir. Anadolu'da Gürcülerle savaşan Saltuklular, Danişmentlilerle birleşerek Haçlılara karşı Türkiye Selçuklularının yanında yer almıştır. Erzurum Ulu Cami, Tepsi Minare ve Üç Kümbetler gibi önemli mimari eserler bırakmışlardır.

Mengücekliler Beyliği (1080-1228) Erzincan, Divriği ve Kemah bölgesinde kurulmuştur. Gürcüler ve Bizans'la mücadele eden Mengücekliler, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alan Divriği Ulu Cami gibi önemli eserler bırakmıştır.

Danişmentliler Beyliği (1080-1178) Sivas'ta kurulmuş, Malatya, Kayseri, Tokat, Niksar ve Amasya civarlarını hâkimiyeti altına almıştır. Danişment Gazi, I. Haçlı Seferi sırasında I. Kılıç Arslan'la birlikte hareket ederek Haçlılara büyük kayıplar verdirmiştir. Destansı başarıları Türk edebiyatının önemli eseri Danişmendname'ye konu olmuştur.

Unutma! Birinci Dönem Anadolu Türk Beylikleri, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına büyük katkı sağlamış, Bizans ve Haçlılara karşı mücadele ederek Anadolu Türk siyasi birliğinin sağlanmasında önemli rol oynamıştır.

Artuklular Beyliği (1102-1231) Diyarbakır ve Mardin çevresinde kurulmuştur. El-Cezerî gibi bilim insanlarının yetiştiği bu beylikte, teknik ve mekanik alanda önemli buluşlar yapılmıştır. El-Cezerî'nin sibernetik çalışmaları, ilk robotun mucidi sayılmasını sağlamıştır.

Çaka Beyliği (1081-1093) İzmir'de kurulmuş ve kısa sürede 40 parçalık bir donanma oluşturarak Ege adalarını fethetmiştir. Türk tarihinin ilk denizcisi olarak bilinen Çaka Bey'in kurduğu bu beylik, Türk deniz kuvvetlerinin temelini oluşturmuştur. 1081 yılı, Türk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir.

Türkiye Selçuklu Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişimi

Büyük Selçuklu Sultanı Melikşâh tarafından Anadolu'nun fethi için görevlendirilen Kutalmışoğlu Süleyman Şah, İznik'e kadar bütün Anadolu'yu ele geçirerek 1077 tarihinde Türkiye Selçuklu Devleti'ni kurdu ve İznik şehrini devletin merkezi yaptı. Süleyman Şah, Bizans'ın siyasi durumundan faydalanarak sınırlarını genişletti, ancak 1086'da Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş'a Halep yakınlarında yenildi ve üzüntüsünden vefat etti.

İsfahan'da gözetim altında tutulan I. Kılıç Arslan, Sultan Melikşah'ın ölümü üzerine serbest bırakılınca Anadolu'ya gelerek babasının mirasına sahip çıktı. Malatya'yı kuşattığında Haçlılar İznik'i ele geçirdiler. Bu nedenle I. Kılıç Arslan, devletin merkezini Konya'ya taşıyarak Anadolu'da Selçuklu hâkimiyetini yeniden tesis etti.

I. Mesut, II. Haçlı Seferi'nde Alman ve Fransız kuvvetlerini bozguna uğratarak zafer kazandı. II. Kılıç Arslan ise 1176 Miryokefalon Savaşı'nda Bizans ordusunu yenilgiye uğrattı. Bu zaferle Bizans'ın askeri gücü kırıldı ve Anadolu'nun Türkleşmesi kesinleşti.

Bilgi Kutusu: Türkiye Selçuklu Devleti, kuruluş döneminde bir taraftan Bizans'ı ve Haçlı saldırılarını bertaraf etmek, diğer taraftan Türk beylikleri ve Eyyubilerle mücadele etmek zorunda kalmıştır.

I. Gıyaseddin Keyhüsrev 1207'de Antalya'yı, I. İzzettin Keykâvus 1214'te Sinop'u alarak Türklerin denizcilik faaliyetlerinin gelişmesine katkı sağladılar. Devlete en parlak dönemini yaşatan I. Alaaddin Keykubad, Anadolu'da Türk birliğini büyük ölçüde sağlayarak Alanya'yı fethetti. Sinop'taki tersanelerde yaptırdığı donanma ile Kırım'ın önemli ticaret şehri olan Suğdak'ı topraklarına kattı ve Anadolu'yu ele geçirmek isteyen Celalettin Harzemşah'ı 1230 tarihinde Yassıçemen Savaşı'nda yendi.

II. Gıyaseddin Dönemi'nde çıkan Baba İshak İsyanı devleti zor durumda bıraktı. Bu isyanın güçlükle bastırılması Moğolları Anadolu'yu istila etmeye yönlendirdi. 1243 Kösedağ Savaşı sonucunda Türkiye Selçuklu Devleti yıkılış sürecine girdi ve 13. yüzyılın sonlarına doğru Anadolu'da Türkmen Beylikleri birer birer bağımsızlıklarını ilan etmeye başladılar.

Türkiye Selçuklu Devleti'nin Yapısı ve Özellikleri

Türkiye Selçuklu Devleti'nin teşkilat yapısının oluşmasında ikta sistemi önemli bir yere sahipti. İkta, mülkiyeti devlete, yönetimi ve geliri hizmetleri karşılığında asker ve yöneticilere ayrılan topraklardı. İkta sahibi; vergi toplar, kendi maaşını alır, atlı askerler yetiştirerek savaşa katılır, tarımsal üretimin devamlılığını ve bölge güvenliğini sağlardı.

Büyük Selçuklulardan farklı olarak Türkiye Selçuklularında ikta sahipleri mutlak surette sultana bağlıydı. Bu açıdan Türkiye Selçukluları daha merkeziyetçi bir devlet yapısına sahipti. Devlet işleri, farklı yetkilere sahip divanlarda görüşülüp karara bağlanıyordu. Her vilayette küçük bir divan bulunuyor, kadılar şeri ve hukuki işlere bakıyordu.

Türkiye Selçuklu Devleti'nin askeri teşkilatı, Türkmenler, hassa kuvvetleri, ikta kuvvetleri, vassal devlet kuvvetleri ve ücretli askerlerden oluşuyordu. Ordunun başkumandanı "emirü'l-ümera" unvanıyla orduyu idare ederdi. Donanma kumandanlarına ise "reis'ül-bahr" veya "meliküs-sevâhil" denirdi.

Biliyor muydun? Türkiye Selçukluları zamanında kurulan Kayseri Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi, Türkiye'deki ilk tıp fakültesi olarak kabul edilmektedir ve Türk tıp tarihinin en önemli kurumlarından biridir.

Türkiye Selçuklu Devleti, Anadolu'ya gelen Türkmenleri kendi hayat tarzlarına uygun yerlere yerleştirerek sosyal bütünlüğü sağlamayı ve ekonomik verimliliği artırmayı amaçlamıştır. Esnaf ve tüccarlar şehirlere yerleştirilirken, göçebeler yaylalarda ve kışlaklarda hayvancılık yaparak üretime katkıda bulunmuşlardır.

Fethedilen şehirlerde önce dini ve idari teşkilatlar kurulmuş, her şehre subaşı, vali, kadı, imam gibi görevliler tayin edilmiştir. Surlar tamir edilerek yeni kaleler yapılmış, şehirlerin ekonomik gelişimi için yollar inşa edilmiştir. Zamanla Türkistan ve Horasan'dan göçlerle Anadolu'daki Türk nüfusu artmış ve şehirler tamamen Türk kültürünün hakim olduğu merkezler haline gelmiştir. Bu dönemde Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında dinî ve etnik sebeplerden kaynaklanan herhangi bir mücadele yaşanmamış, her iki toplum da dinî hayatlarını ve kültürlerini serbestçe yaşamıştır.

Miryokefalon Muharebesi ve Sonuçları

Sultan I. Mesut'un ölümünden sonra tahta geçen oğlu II. Kılıç Arslan, kısa sürede Anadolu'da güçlü bir konuma gelmiştir. 1162'de İstanbul'a giderek Bizans İmparatoru Manuel Komnenos ile barış antlaşması imzalamış, ardından Anadolu'da dağılan Türk birliğini yeniden sağlamıştır.

Ancak II. Kılıç Arslan'ın gücünün artmasından rahatsız olan İmparator Manuel Komnenos, Anadolu'daki Türk beylerini Sultan'a karşı kışkırtmaya başlamıştır. İmparator, Türkmenlerin Bizans'a yaptıkları akınları engellemek, II. Kılıç Arslan'ın gücünü kırmak ve Anadolu'daki Türk varlığına son vermek amacıyla harekete geçmiştir.

Frenk, Sırp ve Macarlardan oluşan Bizans ordusuyla yola çıkan Manuel Komnenos, II. Kılıç Arslan'ın ordusuyla Miryokefalon'da karşılaşmış ve büyük bir yenilgiye uğramıştır. 1176'da gerçekleşen bu zafer, Türkiye Selçukluları için büyük önem taşımaktadır.

Tarihin Dönüm Noktası: 1071 Malazgirt Savaşı'yla Anadolu'ya yerleşmeye başlayan Türkler, Miryokefalon Zaferi'nden sonra Anadolu'nun kesin olarak bir Türk yurdu olmasını sağlamışlardır. Bu zaferle birlikte Bizans'ın askerî gücü kırılmış ve Anadolu'yu Türklerden geri alma ümitleri sona ermiştir.

Miryokefalon Zaferi, sadece askeri bir başarı olmakla kalmamış, Anadolu'nun Türkleşmesinin kesin olarak tamamlanmasını sağlamıştır. Bu zaferden sonra Türkler, Batı Anadolu'ya yerleşerek faaliyetlerini İstanbul'a doğru yoğunlaştırmaya başlamışlardır.

Bu zafer, Türklerin Anadolu'daki varlığını pekiştirmekle kalmamış, aynı zamanda onların özgüvenlerini de artırmıştır. Artık Türkler Anadolu'da daha rahat hareket edebilmiş, şehirleşme ve yerleşik hayata geçiş süreçlerini hızlandırmışlardır.

Bizans İmparatorluğu bu yenilgiden sonra bir daha toparlanamamış ve savunma pozisyonuna geçmek zorunda kalmıştır. Anadolu'daki Türk hâkimiyeti artık tartışılmaz bir gerçek haline gelmiştir.

Hilal ve Haç Mücadelesi: Haçlı Seferleri

Haçlı Seferleri, 11. yüzyılın sonlarında Avrupalıların, Kudüs'ü Müslümanlardan almak, Türkleri Anadolu'dan çıkarmak ve Yakın Doğu'yu ele geçirmek için papalık öncülüğünde başlattıkları askeri seferlerdir. 1096'da başlayan bu seferler, 1270'te Latin Hristiyanların Doğu'daki siyasi güçlerinin kırılmasına kadar sürmüştür.

Haçlı Seferlerinin dini, sosyoekonomik ve siyasi nedenleri vardı. Kutsal yerlerin Hristiyanlar tarafından geri alınmak istenmesi, Avrupa'daki yoksulluk ve açlık, Doğu'nun zenginliklerini ele geçirme arzusu ve Türklerin Anadolu'dan uzaklaştırılmak istenmesi bu seferlerin başlıca nedenleriydi.

Birinci Haçlı Seferi (1096-1099) sonunda Urfa, Antakya ve Kudüs Haçlıların eline geçmiş ve buralarda Haçlı devletleri kurulmuştur. I. Kılıç Arslan, bu sefer nedeniyle Türkiye Selçuklu Devleti'nin başkentini İznik'ten Konya'ya taşımak zorunda kalmıştır.

Neden Başarılı Oldu? I. Haçlı Seferi'nin başarılı olmasında, o yıllarda birlik ve beraberlikten uzaklaşmış Müslüman dünyasının bu meselenin önemini kavrayamamış ve zamanında birleşememiş olmasının büyük payı vardır.

İkinci Haçlı Seferi (1147-1149), Türkiye Selçuklu Sultanı I. Mesut ve Zengiler tarafından başarısızlığa uğratılmıştır. Üçüncü Haçlı Seferi (1189-1192) sırasında II. Kılıç Arslan, vur kaç taktiğiyle Haçlılara ağır zayiat verdirmiş, Alman Kralı'nın Silifke Çayı'nı geçerken boğulması üzerine Haçlı ordusu dağılmıştır.

Dördüncü Haçlı Seferi (1202-1204) ise Kudüs'ü almak yerine İstanbul'a yönelmiş, burada bir Latin Krallığı kurulmuştur. Bu sefer, Müslümanlar açısından hiçbir tehlike oluşturmamış, hatta Anadolu'daki Türk hâkimiyetinin güçlenmesini sağlamıştır.

Haçlı Seferleri sonucunda papanın ve kilisenin itibarı sarsılmış, Anadolu'nun Türk yurdu olma süreci devam etmiş, Akdeniz'de ticaret gelişmiş, barut, pusula, kâğıt, matbaa gibi teknolojiler Avrupa'ya taşınmış ve Avrupa'da kültür hayatı canlanmıştır. Haçlılara karşı Büyük Selçuklu, Türkiye Selçuklu, Anadolu Beylikleri, Zengi Atabeyliği, Eyyubi ve Memluk devletleri birlikte mücadele etmiştir.

Çocuk Haçlı Seferleri ve Sonuçları

Çocuk Haçlı Seferleri, IV. Haçlı Seferi'nden sonra Fransa ve Almanya'da Müslümanlara karşı kışkırtılan alt sınıfa mensup çocukların başlattığı bir harekettir. Fransa'da Etienne Stephen of Cloyes ve Almanya'da Nikolaus von Köln adlı iki çocuk; kendilerine Hz. İsa tarafından görev verildiğini, Hz. Musa gibi denizi yarıp Kudüs'ü Müslümanlardan geri alacaklarını iddia etmişlerdir.

Papazların takdis ettiği bu sefere katılan çocukların büyük kısmı yolculuğun zorluklarından dolayı hayatını kaybetmiş, kalanlar ise tüccarlar tarafından Afrika'nın kuzeyindeki ülkelerde köle olarak satılmıştır. Mısır valisi tarafından satın alınanlar ise Kahire'ye götürülüp eğitmen ve tercüman olarak kullanılmıştır.

Moğol İstilası ve Anadolu

Moğol İstilası, Anadolu'nun siyasi ve sosyal yapısını derinden etkilemiştir. Bu süreçte yaşanan önemli olaylardan biri Yassıçemen Savaşı (1230)'dır. Harzemşah Hükümdarı Celaleddin Harzemşah'ın Selçukluların kutsal saydığı Ahlat'ı kuşatması üzerine çıkan savaşı Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad kazanmıştır. Harzemşah Devleti'nin yıkılmasıyla Anadolu, Moğol saldırılarına açık hale gelmiştir.

Domino Etkisi: Bâbai İsyanı'nın güçlükle bastırılması Moğolları cesaretlendirmiş ve Anadolu'ya yönelmelerine neden olmuştur. Bu isyan, dolaylı olarak Kösedağ Savaşı'na giden yolu açmıştır.

Bâbai (Baba İshak) İsyanı (1240), Moğol İstilası'nın önünden kaçarak Anadolu'ya gelen Oğuzların kontrol altında tutulamaması ve toplumsal dengenin bozulması sonucunda ortaya çıkmıştır. Yesevîlik tarikatına bağlı olan Baba İlyas ve müridi Baba İshak önderliğinde başlayan bu isyan, Anadolu'nun doğusunda başlayıp kısa sürede geniş bir bölgeye yayılmıştır. İsyan güçlükle bastırılmış, ancak Selçuklu ordusunun zayıfladığını gören Moğollar Anadolu'ya yönelmiştir.

Kösedağ Savaşı (1243), Moğol komutanı Baycu Noyan'ın Anadolu'ya girmesiyle başlamıştır. II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in genç ve tecrübesiz olması nedeniyle savaşı Moğollar kazanmıştır. Bu yenilgi sonucunda Türkiye Selçuklu Devleti, Moğollara bağlı hale gelmiş, Anadolu'da sosyoekonomik düzen bozulmuş ve Türkiye Selçuklu Devleti dağılma sürecine girmiştir. Moğollardan kaçan Türkler Anadolu'nun batısına göç ederek Batı Anadolu'nun Türkleşmesini hızlandırmıştır.

Moğollarla Mücadele ve İkinci Dönem Türk Beylikleri

Moğol İstilası, 1221'den itibaren batı yönünde yoğunlaşarak Anadolu için tehdit haline gelmiştir. Kösedağ yenilgisiyle başlayan Anadolu'daki Moğol dönemi, 1335'te İlhanlı hükümdarı Ebû Sait Bahadır Han'ın ölümüyle son bulmuştur.

II. İzzettin Keykâvus, Moğollara karşı mücadele etmek için Mısır Memlük Devleti ve Altın Orda Devleti ile ittifak kurmuştur. Memlük Sultanı Baybars, 1277'de Elbistan Savaşı'nda Moğolları ağır bir yenilgiye uğratmış, bu yenilgi Moğolların Anadolu'daki yayılma faaliyetlerini yavaşlatmıştır.

Moğolların 1260'ta Ayn-ı Calut Savaşı'nda Memlükler tarafından yenilgiye uğratılması da tarihin akışını değiştiren olaylardan biridir. Bu savaş, Cengiz Han Moğollarının tarihteki ilk yenilgisi olup, İslam âleminin savunmadan hücuma geçtiği ve Moğolların yenilemeyeceği düşüncesinin sona erdiği bir dönüm noktasıdır.

Dönüm Noktası: Ayn-ı Calut Savaşı, Moğolların yenilemez olmadığını göstermiş ve İslam dünyasının özgüvenini artırmıştır. Bu zafer, Moğolların batıya ilerleyişini durdurmuş ve Suriye ile Mısır'ı Moğol istilasından kurtarmıştır.

Kösedağ Savaşı sonrasında Anadolu'da İkinci Dönem Türk Beylikleri ortaya çıkmıştır. Bu beylikler, Türk siyasi birliğini yeniden sağlamak ve Anadolu'nun imarını gerçekleştirmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye Selçukluları, doğudan gelen Türkmenleri batıda "uç" adı verilen Bizans sınırlarına yerleştirmiş, Moğol baskısının artmasıyla birçok Türkmen bu bölgelere göç etmek zorunda kalmıştır.

Bağımsız hareket eden Türkmen beyleri, önce İlhanlı Devleti'ne biat etmek zorunda kalmış, ancak İlhanlıların 1335'te dağılmasıyla tamamen bağımsız hale gelmişlerdir. Bu beylikler arasında Osmanoğulları, Karamanoğulları, Germiyanoğulları, Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Menteşeoğulları, Candaroğulları, Karesioğulları, Hamitoğulları, Ramazanoğulları, Dulkadiroğulları ve Eretnaoğulları bulunmaktadır.