Kapak Sayfası

Bu sayfa 8. sınıf 2. ünite ders notlarının kapak sayfasıdır. Milli Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar ünitesinin 1. Dünya Savaşı konusunu işleyeceğiz.

Bu ünitede Osmanlı'nın son döneminden Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar olan süreci öğreneceğiz.

Önemli: Bu konular sınav için çok kritik! Özellikle sebep-sonuç ilişkilerini iyi anlamalısın.

İçindekiler

Bu sayfa da kapak bilgilerini içeriyor. Seyhmus Yüce tarafından hazırlanmış sosyal bilgiler ders notları.

1. Dünya Savaşı konusunu derinlemesine inceleyeceğiz. Bu savaş hem dünya tarihini hem de Türk tarihini derinden etkiledi.

Hatırla: Her konunun kendi içinde mantığı var. Olayları kronolojik sırayla takip et.

Osmanlı'nın Savaşa Girişi

Osmanlı başta İtilaf Devletleriyle savaşmak istedi ama onlar Osmanlı'yı aralarında paylaşmayı planladıkları için kabul etmediler. Ne ironik değil mi?

Bu durumda Osmanlı siyasi yalnızlıktan kurtulmak, kaybettiği toprakları geri almak ve kapitülasyonları kaldırmak için savaşa girmeye karar verdi.

Almanya neden Osmanlı'yı istedi? Çünkü Osmanlı'nın konumu çok değerliydi: Boğazlar, Süveyş Kanalı, halifelik gücü ve doğal kaynaklar. Almanya'nın işine geliyordu.

Enver Paşa'nın Alman hayranlığı ve İttihat Terakki'nin "Almanya kazanacak" düşüncesi de bu kararı etkiledi. Bazen yanlış tahminler tarihi değiştirir!

Dikkat: Osmanlı'nın savaşa giriş sebebleri sınavda çok soruluyor. Her birini ayrı ayrı açıklayabilmelisin.

1. Dünya Savaşı'nın Nedenleri ve Başlaması

Savaşın temel nedenleri oldukça basit: Avrupa devletleri güç yarışına girmişti. Sömürgecilik, ham madde yarışı, pazar rekabeti ve silahlanma yarışı savaşın ana nedenleriydi. Fransız İhtilali'nden sonra yayılan milliyetçilik de durumu iyice karmaşık hale getirmişti.

Savaşı başlatan olay ise çok dramatik: Sırplı bir öğrenci, Avusturya-Macaristan veliahtdını öldürdü. Bu cinayetten sonra domino etkisi başladı ve tüm Avrupa savaşa girdi.

Savaş öncesinde iki büyük blok vardı: Üçlü İtilaf (İngiltere, Fransa, Rusya) ve Üçlü İttifak $Almanya, İtalya, Avusturya-Macaristan$. Ancak savaş başladıktan sonra İtalya taraf değiştirdi - bu çok önemli bir detay!

İpucu: İtalya'nın neden taraf değiştirdiğini mutlaka bil. Trablusgarp Savaşı ve Anadolu toprakları vaadi kilit nokta!

Kafkas Cephesi ve Çanakkale

Kafkas Cephesi Osmanlı'nın en acı tecrübelerinden biriydi. Sarıkamış Faciası'ndan sonra Ruslar Doğu Anadolu'yu işgal etti. Ama sonra Mustafa Kemal bu cepheye geldi ve Muş ile Bitlis'i geri aldı.

Bu sırada Rusya'da büyük bir değişim yaşandı: Bolşevik İhtilali ile Çarlık Rusya yıkıldı ve Sovyet Rusya kuruldu. Yeni yönetim savaştan çekilince Brest-Litowsk Anlaşması imzalandı. Bu anlaşma ile Kars, Ardahan ve Batum'u geri aldık.

Çanakkale Cephesi ise İtilaf Devletleri'nin en büyük hataydı. İngiltere ve Fransa, Rusya'ya yardım götürmek ve boğazları ele geçirmek istiyordu. Ama Yarbay Mustafa Kemal'in dehası ve Mehmetçik'in azmi karşısında başarısız oldular.

Bu zafer sadece savaşı 2 yıl uzatmakla kalmadı, Bulgaristan'ı da bizim tarafımıza çekti. Mustafa Kemal burada gösterdiği başarı ile gelecekteki liderliğinin temellerini attı.

Unutma: Çanakkale zaferi Mustafa Kemal'in liderlik yolculuğunun başlangıcı! Bu detay çok kritik.

Osmanlı'nın Savaşa Girişi ve Cepheler

Goben ve Breslav adlı iki Alman gemisi İngilizlerden kaçarak Osmanlı'ya sığındı. Osmanlı bunları satın aldığını söyleyip Yavuz ve Midilli adını verdi. Bu gemiler Rus limanlarını bombalayarak Osmanlı'yı resmen savaşa soktu.

Osmanlı 7 farklı cephede savaştı! Bunları hatırlamak için küçük bir hile var: Taarruz cepheleri "K" ile başlıyor (Kafkas, Kanal). Yardım cepheleri "Ya" ile bitiyor (Galiçya, Makedonya, Romanya). Gerisi savunma cephesi.

Kafkas Cephesi'nde çok acı bir olay yaşandı. Enver Paşa'nın emriyle saldırıya geçen ordumuz kış şartlarında binlerce şehit verdi. Sarıkamış Faciası denen bu olay tarihimizin en üzücü sayfalarından biri.

Kanal Cephesi'nde ise Cemal Paşa komutasındaki birliklerimiz Süveyş Kanalı'nı ele geçirmeye çalıştı ama çöl şartları ve susuzluk yüzünden başarısız oldu.

Önemli: Cephe isimlerini karıştırma! K-Ya kuralını kullan, çok işine yarayacak.

Diğer Cepheler

Hicaz-Yemen Cephesi'nde İngilizler çok kurnaz davrandı. Arapları "toprak vereceğiz" diye kandırıp Osmanlı'ya karşı kışkırttılar. Şerif Hüseyin ve oğulları ayaklandı. Bu cephede kaybetmemiz ümmetçilik fikrini de bitirdi.

Irak (Basra) Cephesi petrol yüzünden açıldı. İngilizler bölgedeki petrol alanlarını ele geçirmek ve Ruslarla birleşmek istiyordu. Kut'ül Amare'de başlangıçta başarılı olsak da İngilizlerin sürekli yardım alması bizi yenilgiye uğrattı.

Suriye-Filistin Cephesi Kanal Cephesi'nin devamıydı. İngilizler Arapların desteği ile Filistin ve Kudüs'ü aldı. Mustafa Kemal bu cepheye de 7. Ordu komutanı olarak atandı ama savaş bitince İstanbul'a çağrıldı.

Galiçya, Makedonya ve Romanya cephelerinde ise müttefiklerimize yardım gönderdik. Bunlar sınırlarımız dışındaki cephelerdi.

Hatırla: Her cephede farklı sebepler var. Petrol, strateji, din... Sebepleri karıştırma!

Ermeni Sorunu ve Savaşın Sonu

Ermeni Sorunu çok hassas bir konu. Yüzyıllarca barış içinde yaşayan Ermeniler "millet-i sadıka" (sadık millet) diye anılıyordu. Ama milliyetçilik akımı ve Rusya'nın kışkırtmaları ile bazı Ermeni çeteleri Kafkas Cephesi'nde ordumuzla savaştı.

Bunun üzerine Sevk ve İskân Kanunu (1915) çıkarıldı ve olaylara karışan Ermeniler Suriye'ye nakledildi. Bu göçler sırasında yaşanan olumsuzluklar bugün tartışma konusu.

ABD'nin savaşa girmesi çok önemliydi. Başlangıçta tarafsız olan ABD, Alman denizaltılarının ticaret gemilerini batırması üzerine İtilaf Devletleri'nin yanında savaşa girdi.

Wilson İlkeleri ile savaşın bitme sinyalleri verildi: Gizli anlaşma olmayacak, her millet kendi devletini kurabilecek, dünya barışı için bir örgüt kurulacaktı. Bu ilkeler aslında savaşı bitiren faktörlerdi.

Önemli: Wilson İlkeleri'ndeki "her millet kendi devletini kurabilir" maddesi çok kritik! Yunanlar ve Ermeniler bu maddeyi kullanarak Anadolu'dan toprak istedi.

Paris Barış Konferansı ve Sonuçlar

Paris Barış Konferansı'nın resmi sebebi barış anlaşmaları imzalamaktı ama asıl amacı Osmanlı'yı paylaşmaktı. Ne kadar sahte barış değil mi?

Konferansta önemli gelişmeler oldu: Milletler Cemiyeti kuruldu, Yunanistan son dakikada İtilaf tarafına geçtiği için konferansa davet edildi. En şaşırtıcı olay ise İtalya'nın payı olan İzmir'in Yunanistan'a verilmesiydi!

Bu paylaşım İtilaf Devletleri arasındaki ilk anlaşmazlığa sebep oldu. İngiltere güçlü bir İtalya istemiyordu çünkü.

Konferans sonunda dört antlaşma imzalandı: Almanya ile Versay, Avusturya ile Sen Jermen, Macaristan ile Trianon, Bulgaristan ile Nöyyi. Osmanlı'yla antlaşma sonraya ertelendi - işte bu erteleme bizim için çok önemliydi!

Savaşın sonuçları: İmparatorluklar yıkıldı, milli devletler kuruldu, yeni rejimler ortaya çıktı. En kârlı çıkan ise İngiltere oldu.

Dikkat: Antlaşma isimlerini ezberle! Sınavda garanti puan bunlar. Versay-Almanya, Trianon-Macaristan...