Hücre Zarından Madde Geçişleri ve Organeller
Hücrelerde madde taşınması, yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesi için hayati önem taşır. Pasif taşıma, ATP harcanmadan maddelerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçmesidir. Bu süreçlerden biri olan difüzyon, canlı ve cansız ortamlarda gerçekleşirken, sıcaklık ve basınç artışı difüzyon hızını arttırır.
Osmoz ise suyun zardan difüzyonudur ve su molekülleri çok oldukları yerden az oldukları yere geçer. Aktif taşıma ise maddelerin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama ATP harcanarak geçmesidir. Bu süreçte enzimler kullanılır ve yalnızca canlı hücrelerde gerçekleşir.
Büyük moleküllerin taşınmasında endositoz ve ekzositoz mekanizmaları rol oynar. Endositoz sırasında hücre zarı içe doğru çökerek maddeleri hücre içine alır ve ATP harcanır. Katı maddeler alınıyorsa fagositoz, sıvı maddeler alınıyorsa pinositoz adını alır. Ekzositoz ise hücredeki atık maddelerin dışarı atılmasıdır ve hücre zarı yüzeyini arttırır.
💡 Not: Hücre zarının yapısında bulunan kolesteroller, hücrenin fazla ısınmasını önlemede önemli rol oynar!
Hücreler çeşitli organeller içerir ve bunlar zarlarına göre üç gruba ayrılır: zarsız (ribozom, sentrozom), tek zarlı (ER, Golgi, lizozom, koful, peroksizom) ve çift zarlı (mitokondri, kloroplast, çekirdek) organeller. Ribozom, tüm canlı hücrelerde bulunur ve protein sentezi yapar. Sentrozom ise hayvansal hücrelerde bulunup hücre bölünmesinde iğ ipliklerini oluşturur.