Maddenin Farklı Halleri ve Özellikleri
Çevremizde gördüğümüz her madde dört farklı halde bulunabilir. Katılar belirli şekil ve hacme sahipken, sıvılar sadece belirli hacme sahiptir. Gazlar ise hem şekilsiz hem de hacimsizdirler.
Taneciklerin hareketine bakıldığında katılarda sadece titreşim görülürken, sıvı ve gazlarda öteleme hareketi de vardır. Bu nedenle sıvı ve gazlar akışkan özellik gösterir.
Madde hallerini birbirine dönüştüren sekiz temel süreç vardır. Erime, buharlaşma, yoğuşma ve donma günlük hayatta sık karşılaştığımız değişimlerdir. Süblimleşme (katıdan gaza geçiş) ve kırağılaşma (gazdan katıya geçiş) ise daha nadir görülür.
💡 İpucu: Kış aylarında dolapta unuttuğun dondurmanın küçülmesi süblimleşme örneğidir!
LPG ve LNG gibi gazlar günlük yaşamımızda önemli enerji kaynakları olarak kullanılır. LPG mutfak tüplerinde, LNG ise endüstriyel amaçlarla sıkıştırılarak saklanır.
Kristal Yapılar ve Amorf Katılar
Katı maddeler iki ana gruba ayrılır: kristal katılar ve amorf katılar. Kristal katılarda atomlar düzenli dizilim gösterirken, amorf katılarda rastgele yerleşim vardır.
Amorf katılar cam, tereyağı ve plastik gibi maddelerdir. Bunların belirli bir erime noktası yoktur ve ısıtıldıklarında yavaş yavaş yumuşarlar. Bu özellik onları camsi geçiş sıcaklığı kavramıyla açıklayabiliriz.
Kristal yapılar dört ana türde görülür: iyonik, kovalent, moleküler ve metalik kristaller. Her birinin kendine özgü özellikleri ve kullanım alanları vardır.
💡 Hatırla: Tuz (NaCl) iyonik, elmas kovalent, buz moleküler, demir ise metalik kristal örneğidir!