İtme ve Momentum Temelleri
Fizikteki en önemli kavramlardan biri itmedir I=F⋅Δt. Bir kuvvetin ne kadar süre uygulandığını gösterir ve itme vektörü daima kuvvetle aynı yöndedir.
Momentum ise hareket halindeki her cismin sahip olduğu bir özelliktir P=m⋅v. Kütlesi büyük olan bir kamyon yavaş giderken bile çok büyük momentuma sahiptir. Momentumun yönü her zaman hız ile aynıdır.
En kritik nokta itme-momentum eşitliğidir: F · Δt = m · Δv yani I = ΔP. Bu formül sayesinde bir cisme uygulanan kuvvetin momentum değişimini hesaplayabilirsin.
💡 Önemli: Momentum değişimi (ΔP), bir cismin iki durum arasındaki momentum farkıdır ve ΔP = m · Δv ile bulunur.
Momentumun korunumu prensibi şöyle çalışır: Eğer bir cisme dışarıdan net kuvvet uygulanmazsa, sistemin toplam momentumu değişmez Pilk=Pson. Patlamalar ve çarpışmalarda bu kural her zaman geçerlidir.
Çarpışma Türleri
Çarpışmalar iki ana gruba ayrılır ve her ikisinde de momentum korunur.
Esnek çarpışmalarda hem momentum hem de enerji korunur, cisimler çarptıktan sonra birbirinden ayrılır. Bilardo topları bu tür çarpışmaya örnektir.
Esnek olmayan çarpışmalarda sadece momentum korunur, enerji korunmaz ve cisimler birbirine yapışır. Araba kazaları genellikle bu türdedir.
💡 Hatırla: Çarpışma öncesi ve sonrası aynı doğrultuda hareket varsa "bir boyutta" (merkezi), farklı doğrultularda hareket varsa "iki boyutta" (merkezi olmayan) çarpışma denir.