Kalıtımın Temelleri ve Mendel'in Bezeleleri
Gregor Mendel neden kalıtım çalışmalarında özellikle bezelyeleri tercih etti? Çünkü bezelyeler yılda birkaç kez ürün veriyor, kolay yetiştiriliyor ve kapalı çiçek yapısı sayesinde dış etkenlerden etkilenmiyorlar. Bu da deneyleri daha güvenilir yapıyor!
Kalıtımı anlamak için bazı temel kavramları bilmemiz gerekiyor. Karakter canlıların saç rengi gibi özellikleridir ve bunlar gen adı verilen DNA parçalarıyla aktarılır. Anne ve babadan gelen genlere allel gen denir. Eğer bir özellik her durumda etkisini gösteriyorsa ona baskın gen (A, B, C şeklinde gösterilir), ancak yalnızca baskın gen yokken etkisini gösteriyorsa çekinik gen (a, b, c şeklinde gösterilir) denir.
Genotip canlının genetik yapısını, fenotip ise dış görünüşünü ifade eder. Örneğin, AA ve Aa genotipleri kahverengi göz, aa genotipi ise mavi göz fenotipini oluşturur. Eğer bir canlının genlerinin ikisi de aynı türse (AA veya aa) buna homozigot (saf döl), biri baskın biri çekinikse (Aa) heterozigot (melez döl) denir.
💡 İpucu: Baskın genlerin her zaman ortaya çıktığını, çekinik genlerin ise ancak çift olduklarında (aa gibi) etkilerini gösterdiklerini unutmayın!