Kalıtım ve Temel Kavramlar
Kalıtım, canlılardaki karakterlerin, döllenme sırasında anne ve babadan gelen kromozomlar aracılığıyla sonraki nesillere aktarılmasıdır. Bu konuyu inceleyen bilim dalına genetik denir ve bu bilimin öncüsü Gregor Mendel'dir. Mendel çalışmalarında bezelye bitkisini kullanmıştır çünkü bezelyeler kolay yetişir, çok döl verir ve birden fazla özelliği aynı anda taşıyabilir.
Kalıtımda bazı temel kavramları bilmek çok önemlidir. Alel gen, aynı karaktere ait gen çiftidir. Baskın gen (A, B, C gibi büyük harflerle gösterilir), etkisini her zaman gösterirken; çekinik gen (a, b, c gibi küçük harflerle gösterilir), baskın genle birlikte olduğunda etkisini gösteremez.
Genotip, bir canlının sahip olduğu genlerin toplamıdır ve fenotip ise dışarıdan gözlemleyebildiğimiz özelliklerdir. Genler homozigot (AA, aa gibi aynı türde) veya heterozigot (Aa gibi farklı türde) olabilir. Çaprazlama yaparak, iki canlıdan doğacak yavruların özelliklerini tahmin edebiliriz.
Merak Et! Neden saç veya göz rengi gibi bazı özellikler ailede benzerlik gösterir? Çünkü baskın ve çekinik genler, anne ve babadan gelen özelliklerin nasıl ortaya çıkacağını belirler!
Genetik problemlerini çözerken, baskın ve çekinik genleri doğru belirlemeniz çok önemlidir. Örneğin, melez sarı tohumlu bezelye (Ss) ile saf yeşil tohumlu bezelye (ss) çaprazlandığında, %50 sarı tohumlu (Ss) ve %50 yeşil tohumlu (ss) bezelye oluşur. Sen de benzer genetik problemleri çözebilecek bilgiye sahipsin!