Kader ve Kaza İnancı

Kader, bir şeye gücü yetmek, planlamak ve ölçü ile yapmak demektir. Terim olarak Allah'ın sonsuz ilmi ve kudretiyle evrende olacak her şeyi bilmesi, belirli bir ölçü ve düzen içinde programlamasıdır. Allah, Kur'an-ı Kerim'de evreni bir ölçü ve düzen içinde yarattığını bildirir.

Kaza ise hükmetmek, emretmek ve gerçekleştirmek anlamlarına gelir. Ezelde bilinen ve takdir edilen şeyin zamanı geldiğinde Allah tarafından yaratılmasıdır. Örneğin, "Su 100 derecede kaynar" ifadesi kaderi, şartlar gerçekleştiğinde suyun kaynaması ise kazayı ifade eder.

Kader ve kazaya iman, Allah'ın ilminin sonsuz olduğunu, her şeyi kuşatan bir iradesi bulunduğunu kabul etmektir. Yüce Allah'ın kader ile ilgili üç önemli ismi vardır:

• İlim: Allah'ın her şeyi bilmesi
• İrade: Allah'ın dilemesi ve dilediğini yapması
• Kudret: Allah'ın her şeye gücünün yetmesi

Unutma! Kader ve kazaya iman, İslam'ın inanç esaslarındandır ve Allah'a imanın doğal bir sonucudur.

Allah Her Şeyi Bir Ölçüye Göre Yaratmıştır

Evrende var olan her şey Allah'ın planlamasıyla ölçülü şekilde yaratılmıştır. İnsanın mükemmel yaratılışı, hayvanların yaşamı, dünya, galaksiler ve yıldızlar Allah'ın yarattığı ölçü ve düzene örnektir.

Kur'an-ı Kerim'de bu düzen şöyle ifade edilir: "O, yedi göğü tabaka tabaka yaratandır. Rahmân'ın yaratışında hiçbir uyumsuzluk göremezsin." (Mülk Suresi, 3) ve "Biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık" (Kamer suresi, 49).

Kader ve Evrendeki Yasalar

Allah, evrendeki uyumu sağlamak için birtakım yasalar koymuştur. Bu yasalara Sünnetullah veya Adetullah denir. Bu yasalar üç kategoriye ayrılır:

• Fiziksel Yasalar
• Biyolojik Yasalar
• Toplumsal Yasalar

Fiziksel Yasalar

Fiziksel yasalar, madde ve enerjinin oluşumu, yapısı ve değişimiyle ilgili prensiplerdir. Bu yasalar insan hayatını daha kaliteli ve konforlu hale getirmiştir. Buzların erimesi, yağmurun yağması, rüzgarın oluşumu, gemilerin su üzerinde hareket etmesi gibi olaylar fiziksel yasalara örnektir.

Biyolojik Yasalar

Biyolojik yasalar, canlıların doğumu, üremesi, beslenmesi ve gelişmesi ile ilgili Allah'ın koyduğu evrensel prensiplerdir. Deney ve gözlemlerle kanıtlanabilirler. Solunum sistemleri, besin zinciri, fotosentez ve canlıların çevreye uyum sağlaması gibi örnekler bu yasalara dahildir.

Toplumsal Yasalar

Toplumsal yasalar, toplumun sağlıklı şekilde varlığını sürdürebilmesi için uyulması gereken kurallardır. Bunlar sebep-sonuç ilişkisine göre sonuçlanır. Ahlak kuralları, adalet, kul hakkı, göç ve savaşlar gibi konular toplumsal yasalara örnektir.

Evrendeki yasalarla ilgili şunları bilmeliyiz:

• Fiziksel ve Biyolojik Yasalar deney ve gözlemlerle kanıtlanabilir
• Hiçbir varlık Fiziksel ve Biyolojik Yasaların dışına çıkamaz
• Toplumsal Yasalar, diğer yasalar kadar kesinlik içermez
• İnsanın fiziksel yapısı Biyolojik Yasalarla, davranışları ise Toplumsal Yasalarla ilgilidir

Dikkat! Evrendeki yasalar birbirleriyle bağlantılıdır ve her biri yaşamımızın farklı yönlerini etkiler.

İnsanın İradesi ve Kader

İnsanın akıllı ve irade sahibi olması, davranışlarından sorumlu olması demektir. İnsan aklını kullanarak seçimlerde bulunur. Akıl, iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı ayırt edebilme yeteneğidir.

Allah insana:

• İyiyi kötüden ayıracak bir akıl
• Doğruyu tercih edebilmesi için irade vermiştir
• Vahiy ile doğru ve yanlışı açıklamıştır
• İradesini özgürce kullanabileceği bir alan bırakmıştır
• Kendi tercihleriyle ortaya koyduğu davranışlardan sorumlu tutmuştur

Bazı durumlar vardır ki, bunlara insan iradesi ile karar veremez ve bu durumlardan sorumlu tutulmaz. Örneğin cinsiyet, fiziki özellikler ve göz rengi gibi.

Kader İle İlgili Kavramlar

Kader kavramı dinimizde ecel, ömür, hayır, şer, rızık, başarı, tevekkül gibi kavramlarla ilişkilendirilir. Doğru bir kader anlayışı için bu kavramları anlamak önemlidir.

Ecel ve Ömür

Ecel, hayatın sona erdiği zamandır. Ömür ise varlıkların dünyada geçirdiği yaşam süresidir. Kur'an-ı Kerim'de "Yeryüzünde bulunan her canlı sonludur" (Rahmân suresi, 26) buyrulur.

İyi bir Müslüman:

• Hayatın bir sonunun olduğunu bilerek ömrünü değerlendirir
• Hayatın her anında güzel davranışlar sergilemeye çalışır
• Ölümün bir yok oluş değil, ahiret hayatına geçiş olduğunu bilir
• Ölümden korkmak yerine ölüme hazırlıklı yaşar

Rızık

Allah dünyadaki her canlının ihtiyaç duyabileceği rızkı yaratmıştır. Ancak her canlı hakkı olan rızka ulaşmak için çaba göstermelidir. İnsanın elde edeceği rızık, harcadığı çaba ile doğru orantılıdır.

"Gerçekten insanın kendi çalışmasının karşılığından başka bir şey yoktur." (Necm Suresi 39)

Unutma! Dinimize göre çalışmadan kazanmak, üretmeden tüketmek, "Nasıl olsa rızkımı Allah verir" düşüncesiyle pasif bekleyiş uygun görülmez.

Tevekkül

Tevekkül, Allah'a teslim olmak, güvenmek ve ona sığınmak demektir. Bir işi yaparken elinden gelen gayreti göstermekle birlikte kalben Allah'a bağlanmak, sonucu ondan beklemektir.

Örnekler:

• Bir öğrencinin derslerine çalışıp Allah'a dua etmesi
• Bir esnafın dükkânını açıp hazırlık yaparak helal kazanç için dua etmesi
• Bir sürücünün trafik kurallarına uyup, kazasız yolculuk için dua etmesi

Başarı ve Başarısızlık

İnsan akıl ve iradesiyle başarıya giden yolları tercih eder. Başarı için çalışmak, çabalamak gerekir. Başarısızlık durumunda pes etmek yerine gayretle devam etmelidir. Hz. Muhammed (s.a.v.) tüm zorluklara rağmen davet görevini sürdürmüştür.

Hastalık ve Sağlık

Sağlık, Allah'ın en büyük nimetlerindendir. Yediğimiz içtiğimiz şeylerin sağlıklı olması, hijyen, yaşam koşulları ve dinlenme sağlığımızı etkiler. "Hasta olmak benim kaderimde varmış" diyerek tedavi olmamak doğru bir kader anlayışı değildir.

Peygamberimiz "Ey Allah'ın kulları! Tedavi olunuz. Şüphesiz Allah her hastalığın şifasını yaratmıştır" buyurmuştur.

Bir Peygamber Tanıyorum: Hz. Musa

Hz. Musa, erkek çocukların öldürüldüğü bir dönemde dünyaya geldi. Firavun'un zulmünden korunması için annesi onu bir sandık içinde nehre bıraktı. Allah'ın takdiriyle Firavun'un sarayına ulaşan Hz. Musa, kendi annesinin kucağında büyüdü.

Yetişkin olduğunda Medyen şehrine giderek çobanlık yaptı ve evlendi. Mısır'a geri dönüş yolunda Allah tarafından peygamberlikle görevlendirildi. Firavun'u ve halkını Allah'ın varlığına ve birliğine inanmaya çağıracaktı.

Allah, Hz. Musa'yı kardeşi Hz. Harun'la destekledi ve mucizelerle donattı:

• Asâsının yılana dönüşmesi
• Elinin parlak bir ışık saçması

Firavun'un sihirbazlarıyla mücadele eden Hz. Musa galip geldi ve sihirbazlar Müslüman oldular. Firavun iman etmeyi reddedince, Hz. Musa kavmini toplayarak Filistin'e doğru yola çıktı. Peşlerine düşen Firavun ve ordusu denizde boğuldu.

Hz. Musa ve Hz. Harun, hak ve batıl mücadelesinin iki büyük peygamberidir. Firavun gibi güçlü bir zalime karşı gösterdikleri sabırlı duruş, kötülüklerle mücadelede örnek teşkil eder.

Bir Ayet Tanıyorum: Ayete'l Kürsi ve Anlamı

Bakara Suresi'nin 255. ayeti olan Ayete'l Kürsi, Allah'ın yüce sıfatlarını ve eşsiz kudretini anlatır. "Kürsi" kelimesi Allah'ın sonsuz gücü, kudreti ve hükümranlığı anlamına gelir.

Ayete'l Kürsi'nin Anlamı:

"Allah'tan başka hiçbir ilah yoktur. O daima diridir (hayydır), bütün varlığın idaresini yürüten (kayyum)dir.

Onu ne uyuklama tutar ne de uyku. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi onundur. İzni olmadan huzurunda şefaat edecek olan kimdir?

O, kullarının önlerinde ve arkalarında ne varsa hepsini bilir. Onlar ise onun dilediği kadarından başka ilminden hiçbir şey kavrayamazlar.

Onun sonsuz kudreti, gökleri ve yeri kaplar. Onları görüp gözetmek ona ağır gelmez. Gerçekten yüce ve büyük olan yalnızca odur."

İlginç Bilgi: Ayete'l Kürsi, birçok Müslüman tarafından günlük olarak okunur ve özellikle korunma amacıyla namazlardan sonra tekrarlanır.