Biyolojinin çalışma alanları oldukça geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Canlıların yapısını, yaşam süreçlerini ve çevreleriyle olan etkileşimlerini inceleyen bu bilim dalı, "bios" $yaşam$ ve "logos" $bilim$ kelimelerinden türemiştir. Biyolojinin alt bilim dalları arasında botanik, zooloji, ekoloji, viroloji, bakteriyoloji, morfoloji ve taksonomi bulunur. Her bir alt dal kendi alanında derinlemesine araştırmalar yapar ve diğer bilim dallarıyla sürekli etkileşim halindedir.

Tanım: Biyoloji, canlıların yapısını, davranışlarını, birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen temel bilimdir.

Biyoteknolojik çalışmalar günümüzde hayatımızın her alanında karşımıza çıkmaktadır. Modern biyoteknoloji örnekleri arasında gen transferi yöntemiyle üretilen insülin, interferonlar ve büyüme hormonu gibi tıbbi ürünler yer alır. Biyoteknoloji sayesinde çevre kirliliğiyle mücadelede önemli adımlar atılmış, örneğin biyoremediasyon yöntemiyle petrol kirliliğinin giderilmesi sağlanmıştır.

Biyolojinin Dönüm Noktaları arasında İnsan Genom Projesi özel bir yere sahiptir. Bu proje sayesinde kalıtsal hastalıkların tedavisinde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Kök hücre çalışmaları, organ yetmezliği, Parkinson hastalığı ve beyin hasarları gibi ciddi sağlık sorunlarının tedavisinde umut vaat etmektedir.

Canlıların ortak özellikleri belirli başlıklar altında incelenir. Bu özellikler canlıları cansız varlıklardan ayırt etmemizi sağlar. Canlıların Ortak Özellikleri TYT konusu kapsamında hücresel yapı, beslenme, solunum, boşaltım, hareket, uyarılara tepki verme, metabolizma, homeostazi, uyum, organizasyon, üreme, büyüme ve gelişme yer alır.

Önemli Not: Tüm canlılar, tek hücreli ya da çok hücreli olmasına bakılmaksızın, hücresel yapıya sahiptir.

Hücresel organizasyon bakımından canlılar, prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Bakteriler ve arkeler prokaryot yapıya sahipken, protistalar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar ökaryot yapıdadır. Her hücre tipinin kendine özgü organelleri ve işlevsel özellikleri bulunur.

Beslenme şekillerine göre canlılar ototrof, heterotrof ve hem ototrof hem heterotrof olmak üzere üç gruba ayrılır. Bitkiler ve siyanobakteriler ototrof beslenirken, mantarlar ve hayvanlar heterotrof beslenme gösterir. Öglena gibi bazı canlılar ise her iki beslenme şeklini de gerçekleştirebilir.

Metabolizma, canlılardaki yapım $anabolizma$ ve yıkım $katabolizma$ olaylarının tümünü kapsar. Anabolizma sürecinde basit moleküllerden karmaşık moleküller oluşturulurken, katabolizmada büyük moleküller daha küçük birimlere parçalanır.

Örnek: Fotosentez bir anabolik reaksiyon iken, solunum bir katabolik reaksiyondur.

Homeostazi, canlıların iç dengelerini koruma mekanizmasıdır. Vücut sıcaklığı, kan şekeri düzeyi gibi yaşamsal parametrelerin belirli sınırlar içinde tutulmasını sağlar. Örneğin, kandaki şeker miktarı arttığında insülin hormonu devreye girerek dengeyi sağlar.

Canlılar yaşadıkları ortama uyum sağlamak için çeşitli adaptasyonlar geliştirirler. Bu adaptasyonlar kalıtsaldır ve nesiller boyunca aktarılır. Örneğin, çöl bitkilerinin su tutma özellikleri, develerin hörgüçlerinde yağ depolaması gibi özellikler birer adaptasyondur.

Biyoteknoloji nedir kısaca açıklamak gerekirse, canlı organizmaları veya bunların parçalarını kullanarak ürün ve süreç geliştirme çalışmalarıdır. Klasik biyoteknoloji örnekleri arasında mayalanma ve fermentasyon işlemleri yer alırken, modern biyoteknoloji örnekleri gen mühendisliği uygulamalarını kapsar.

Vurgu: Biyoteknoloji, tıptan tarıma, çevre korumadan enerji üretimine kadar pek çok alanda çözümler sunar.

Biyoteknolojik ürünler arasında genetiği değiştirilmiş organizmalar, biyoyakıtlar, tedavi amaçlı proteinler ve aşılar bulunur. Örneğin, atık yağlardan biyodizel üretimi, organik atıklardan biyogaz eldesi gibi alternatif enerji kaynakları geliştirilmiştir.

Tarımsal üretimde biyoteknolojik yöntemler kullanılarak hastalıklara ve zararlılara dirençli bitki türleri geliştirilmiştir. Doku kültürü teknikleri sayesinde nesli tükenmekte olan türlerin korunması ve çoğaltılması mümkün hale gelmiştir.

Canlıların Ortak Özellikleri arasında en temel özelliklerden biri üremedir. Üreme iki ana başlık altında incelenir: eşeyli ve eşeysiz üreme. Eşeysiz üremede tek bir ata canlıdan genetik yapısı aynı olan yavrular oluşurken, eşeyli üremede dişi ve erkek üreme hücrelerinin birleşmesiyle genetik yapısı farklı yavrular meydana gelir. Üreme, neslin devamlılığı için gereklidir ancak tek bir canlının hayatını sürdürmesi için zorunlu değildir.

Büyüme ve gelişme, canlıların bir diğer temel özelliğidir. Tek hücreli canlılarda büyüme, hücrenin hacim ve kütlesinin artmasıyla gerçekleşir. Çok hücreli canlılarda ise hem hücre sayısının hem de hacim ve kütlenin artması söz konusudur. Gelişme ise organların işlevsel olgunluğa erişmesi anlamına gelir. Örneğin, kuşlarda kanat uzaması büyümeyi temsil ederken, kanadın uçuş için yeterli olgunluğa ulaşması gelişmeyi gösterir.

Tanım: Canlıların yapısında bulunan bileşikler, inorganik ve organik olmak üzere iki ana gruba ayrılır. İnorganik bileşikler canlılar tarafından üretilemeyen, doğadan hazır alınan ve genellikle karbon ve hidrojen elementlerini birlikte içermeyen bileşiklerdir. Su, asitler, bazlar, tuzlar ve mineraller başlıca inorganik bileşiklerdir.

Organik bileşikler ise canlılar tarafından üretilen ve yapısında mutlaka karbon ve hidrojen elementlerini birlikte bulunduran moleküllerdir. Biyoteknolojik çalışmalarda önemli rol oynayan bu bileşikler arasında karbonhidratlar, lipidler, proteinler, enzimler, hormonlar, vitaminler, nükleik asitler ve ATP bulunur. Canlılar en fazla C, H, O, N elementlerini içerirken, Ca, P, S, Mg, Cl, K, Na elementlerini daha az miktarda bulundururlar. B, Zn, Ni, Cr, Co, Cu, F, Fe, Mn, Mo, Se gibi elementler ise hayati önem taşımakla birlikte çok az miktarda bulunur.