Türkçe Ses Bilgisi Notları

Alternatif metin:

+ 7. Ünsüz Düşmesi cik, cik cat,... Ⓡ isim + külültme eki ⑪ isim + rat, rek eklen Örn.: Küçücük Kügürek *"gülüsmer ⑪I "-l" op- + +üş çük = gülüçük' ünlü düşmesine uğrar Üç +cük = öpücü" yapım eti de dusmeye sebep olabilir. Örn.: ufak + e +d₁ = ufaldi ++ di- yükseldi yüksek + 8. Ünsüz Türemesi Zannetti hissetti Zamme hakke 9. Kaynaştırma Ünsüzü ünlü + + ünlü n arabaya, rtiser → Senin evini gördüm mehmet'in evini gördüm. ilgieti Sen-ev- iyelik eki kaynaştırma mehmet-ev-ni Tamlayan Tamlanan 10. Ulama Lansia + nla SÖZCÜKTE YAPI Ortak Kök: Bir sözuik hem isim hem fiil kök Olarak kullanılacak ve bu kökler arasında anlam Ortaklığı olmalı. Sestes Kök! Bir sözcük hem isim hem fiil kök olarak kullanılacak fakat bu kökler arasında anlam ortaklığı olmamalı. Orneğin •Kuru elbiseleri topladı. Zortat • Yağmur yağdı ama ortalık turumai. Stök •Savaş başladı. •iki devlet savaştı. } ortak κόκ • Adamın ilinde ne var? } sestes • Gok su içti. • Kırlarda kostu } sestes •Kalemim kırıldı. Kök κόκ Batı karıştırılan Sözlüklerin köklen 1. söyledi sŏ7 (isim kök) 2. ünlem> un (isim tök) 3. Sarardı > sall (isim kök) 4. ekinler et- (fill kök). 5. ilerledilen (isim kök) 6. benzedi beniz (isim kok) 7.241>26- (fill kök) 8. +0plum top (isim kök) * 9. Silamis S171 (isim kok) 10. bekledi bek (isim kök) 11. sevdali) sevda (isim kök) *12. gelin gel-(fill rok). 13. solungau solu-(fill kot) *14. gece ge4-(fill Lok) * 15, başak) bas (isim köt). 16. yağmur yağ-(fiil kök) 17. yasamiss yas (isim kök) *18. tükürmek tu (isim kök) 19. 111k) -(fill kök) 20. sıklarışı- (fill kok) *21. FISIHI) fis (isim rok) *22. görevli gör-(fill kök) > 23. yaralı yar- (fiil kōt). 24. kavşak kavus- (fiil kot) 25. ayrılık ayır- (fill kök) 26. adımlar at (fiil kok) 24. Gevre Gevir- (fill kök) 28. yaklaştı yakın (isim kot) * 29, dergicilik der- (fill lok) * 30. dizi) diz- (fiil kok) 34. yalnızlık) yalın (isim kök) 32. dğardı) dk (pisim kök) 33. kanamatkan (isim kot) 34. dilenci dil lisim kök). 35. getirmek gel- (fill kök) isim GEKIM EKLERT 1. Coğul Eki (-lar /-ler) 2. iyelik Eki (Tamlanan eki) Ismin benim kalem im senin kalem in onun kalemi kime ait olduğunu belirtir. bitim kalemimiz sitin kalem iniz onlarinkalemleri Kırıldı. iyelik eki 3. ilgi- Tamlayan Eki Tambayan Famlanana bağlayan et. adamjtin evi ben fim evim tedi+(n) in yuva +54) ilgi-tamlayan iyelik eki a. isim Durum (Hal) Eklen • Yalın Durum •Belirtme durumu (-i) •Yonelme (Yaklaşma) Durumu (-a,-e) •Bulunma (Kalma) Durumal (-de, -da) • Ayrılma (Gıkma) Durumu (-den, - dan) NOT: Yalın durum et almamış durum değildir, diger dort durumun eklerini almamış durumdur. örneğin: •Ev+i güzelmiş. [Bu durumda evi" yalın] ↳iyelik eki • Ev+i yıkadım. belirtme durumu ekr 5. Eşitlik Eki (-ca/-ce) 6. Ismi Yüklem Yapan Ek-fill • 2019- TYT tavuğun yumurtalan tavukların yumurtaları GOtluk eri tavuk, un yumurta,+ Tar + ① isim greti Gokluk isim iyelik eti telil tavuk + lar + (in isim yumurta + ar ilgi etr Tsim iyeti eti 3. uogul ATTENTION PLEASE! iyelik eti belirtme d. eki > "-i" eki isim tamlamasının tamlananı durumun daysa veya başına "onun" getire- biliyorsak iyelik ekidir. > Aksi halde belirtme etidir. örneğin: Kalemi Gok güzelmiş. Liyelik) Kalemi tirdim. (belirtme) Fiil GEKIM EKLERT 1. Kip Eklen a) Haber Kiplen -Gonilen Geumis t. ②1 - Duyulan Geamist. mis - Simdiki 2. YOL - Gelecek t. ECEK - Genis 7. RIAR) 2. Sahis (Kişi) Eklen 3. Birleşik Gekim Yapan Ek Fiil SÖZCÜKTE YAPI b) Dilek Kiplen -Gereklilik Kipi -Sart Kipi E -istek kipi ETA - Emir Kipi MELT 4. Basit Sözcük 2. Türemiş Sözcük 3. Birleşik sözuik Yan yana yatılan Bitişik BIRLEŞİK en at 2 unsurdan oluşur isim + isim milletvekili, hanımeli isim + sifat bugün isim + fill: imam bayıldı. Fiil + fill: Gekyat, bicer dover AYRICA... Birleşik yapılı fiiller de birleşik sözlüklerdir. Birleşik Yapılı Fiiller: 1. Yardima Fille kurulan Bir. fiiller "-et, -01, -kil, eyle" fiilleriyle kurulan Sötuikler. - 2. Anlamca Kaynaşmış Bir. Fiiller: Anlamını kaybedip yeni anlam kazanan sözlük gruplarıdır. Deyimleşmişlerdir. 3. Kurallı Bir. Fiiller - Yeterlilik filli (-ebilmek). olumsuHuna dikkat et! - Sürerlilik fiili (-ekal, -edur, -egel) - Tetlik filli (-iver) - Yaklaşma fiili (-eyaz) SÖZCÜK TÜRLERİ Sözcük türleri: isim sifat ] isim soylu isim (AD) Zamir Zarf e dat bağlaq Jedal soylu unlem fiil A. Varlıklarına verilişlerine Göre → Özel isim Cins isim (Tur ismi) ] fil soylu 8. Karşıladığı varlığın Sayısına Göre → Tekil isim → Goğul isim → Topluluk ismi C. Karşıladıkları Varlıkların Niteliklerine Göre → Somut isim → Soyut isim NOT: Belgisiz sifatlar bith- site yazılır. Orneğin birka, birçok FAKAT herhangi bir 3 Belgisia Sifat Orneğin birkaa, biruok, hicbir, birtakım, her... /Ortada bir belirsizlik var. 4. Sonu Sifati isme soru soran söquiklerdir. Örneğin kau ev aldın? BIR Kaginu ev senin? Nasil ev istersin? Ne kadar evi var ? aynı anlamında: niteleme sifati »tek bir adet anlamında: sayi sifati •herhangi bir anlamında; belgisi sy. Onunla bir boyda ayni arkadaşım var, niteleme s. • Battaldan bir paket sakız al. sayı sıfatı adet Bir gece ansızın gelebilirim. belgisit sifat ↳herhangi BIR •Niteleme sıfatından önce: sayı 54. Niteleme sıfatından sonra belgisiz." •Bir güzel kit iSIMLERDE YAPI > Basit yapılı isim → Türemiş yapılı isim → Birleşik yapılı isim SIFAT (ON AD) Sifat: ismi niteleyen veya belirten sözcükler A. Niteleme Sifatları isme sorulan "Nasıl?" sorusunun cevabı olan sözuiklerdir. B. Belirtme Sifatları 1. isaret sifati isme sorulan "Hangi?" sorusunun cevabi olan sözuiklerdir. Örneğin: Bu, su, &, böyle söyle, öyle, UNUTMA: Sifat yapan sipati yapar. 2. Sayi Sifati → Asıl sayı sıfatı Sıra sayi sifati → Üleştirme sayi sifati Kesir sayi sifati . sayi Güzel bir kız. belgisiz NOT: isimden sonra gelebilen tek sifat "unvan" sıfatlarıdır. Ömeğin: Ayse öğretmen SIFAT TAMLAMASI . sifat isim > sifat tamlamasi ADLAŞMIŞ SIFAT niteleme उदमा ® istm ↓ adlaşmış sıfat Calistan insanlan severim Galıstanlan, severim. adlaşmış sıfat Kurallı Birleşik Yapılı Sifat: insan ismi yerine gelirse: Kisi tamin insan dişi ismi yerine Faret tamin' önüne im gelirse: isaret sifati • adamı yanıma getir. (isaret sifat) ·8, en •I, en guadigim sini arkadasim (kistamin) Sifat famlaması sifat isim araba -li •Sifat tamlaması lik -517 → isim mavi gözlü beş para17 kiz adam yedi ay ik bebek Kurallı bir yap. Sifat Kurallı bir yap. Sifat • sifat tamlamasında sifat ile adın yerini degistir, isme iyelik eki getir. mavi göz →>> gözü mavi kız изил boy → boyu uzun K17 NOT:Bir tamir ek alıp sıfata dönüşebilir. Örneğin. kimsesiz adam yesil kalem → kalemi yesil kit Sifat tamtamasi kur. bir yap. 54. ZAMIR (ADIL) ismin yerine kullandığımız sözcüklerdir. Seda, dün gece Ramazan' 1/sinipta dövdü. Q, dün gece onu burada Sözcük HALİNDEKİ ZAMİRLER 1. Kisi Zamin Ben, sen, o, biz, siz, onlar, kendi 2. Tsaret Zamin Bunu sevdim Sunu sevdim Яли sevdim Bunlar sevdim 8 3. Belgisia tamir Birkaç beni aramış, Higbirini sevmem, Hepsini ozledim. Kimseyi bulamadım. 4. Som tamin EK HALİNDEKİ ZAMIRIER 1. Tyelre tamin Evim Evimiz Evin Eviniz Evi Evien yelik zamin 2. ilgi tamiri (-ki) tamin i den önce ya "m" ya da "" gelir. Örneğin benimki, seninki,... ! 1 ZARF (BELIRTEG) 1. Durum tarfi emin değilim, kafamdan u. Azlık - Gokluk Zarfı fiile, fiilimsiye, sifata, tarfa sorulan "Nasıl?" sorusun cevabi olan sozaikler, Örneğin O hızlı konuşurdu. nasıl? Kosarak yanıma geldi. nasıl? 2. Zaman Zarfı fiile, filimsiye sorulan "Ne zaman?" sorusunun cevabı olan sözcüklerdir. Omegin: Seni bugün aranm Ne Zaman? yazdım Güneş doğmadan önce buraya gelecet. Ne zaman? DIKKAT: Artik, şimdi, henüz, daha kelime- lerine dikkat et. Zarf olarak kullanıldı- ği belli olmayabiliyor. NOT: Zaman zarflan cümlede zarf tüm- leci görevinde kullanılır, zaman bildiren sözlük zarf tumleci görevi haricinde başta bir görevde kullanılıyorsa (bknt; One, nesne, yüklem,...) o taman bu sotuit tarf değil isimdir. Örneğin Sabah, bu holiga arayacağım.. tarf tum.) zarf yuklem Sabah, vatgeGemediğim vaktimdir. yüklem Ötne isim 3. Yer Yön tarfi fiile, fiilimsiye sorulan "Nere?" sorusunun cevabı olan sözcüklerdir. Orneğin: Aşağı indi Gen Gekti. Öte git. Yukan çıktı. Ben gel. Flen itti. NOT: Yer-yon tarflan et almat, et alırsa isim olur. Örneğin: Asagi ya indi Yukan da yatı ilen den dondu Genyi femizledi isim file, filimsiye, sifata ve zarfa sonulan "Ne kadar?" sorusunun cevabı olan sözcüklerdir. 5. Soni tarfi fiile son sorar. Örneğin Nasıl geldin? Ne zaman geldin? soru zarfı Neden ve EDAT (ILGEG) nigin Tek başına anlamsıdır, başka bir Sötige etlenip anlam kazanır. FIIL (EYLEM) Fiiller; •is-Kills: Nesne alabilen fiillerdir. "onu" eklediğimizde anlamlı oluyorsa • Durum: Nesne alamayan fiillerdir. is, olmuyorsa durum fiilidir. • Olus: Tabiatta kendiliğinden olan olaylar. olmak üzere üçe aynlır. KIP EKLERT A) Haber Kipleri → Görülen Geamis taman. (-Di) •Duyulan (Öğrenilen) Gelmiş taman (-mis) →Simdiki zaman (-YOR, -MAKTA) Gelecek Zaman (-ACAK). → Geniş Zaman (-R, -AR) ▼ DIKKAT: FITLDE B) Dilek Kipler → Gereklilik Kipr (-MALI) Sart Kipi C-SA) > istek Kipi (-A, - E) → Emir Kipi (Ø) kal- acaktır Bildirme eki - olasılık ve kesinlik [Kal- -kal - mis- tir basit çekimdir. YAPI → Basit yapılı fill - Türemiş yapılı fiil → Birleşik yapılı fil EK Fiil 1. Fiillerde Birleşik Gelim anlamı katar. Yardımcı fiille Kurulan Birleşik fil isim ④et- / 01- kil- / eyle- Anlamla Kaynaşmış Birleşik fill Kelimelerin anlamını kaybedip diğer Sözcüklerle birlikte yeni anlam kazanması. I Deyimleşmesi. Kurallı Birleşik Fiiller • Yeterlilik (-ebilmek) olumsuzuna dikkat et! •Sürer lilik (-ekalmak, -edurmat, -egelmek) • Tezlik (-ivermet) • Yaklaşma (-eyazmak) Yapma Hikaye Bir. zamanı Temelde fiil Kip Kip (-Di) fill Kip Kip (-mis) Rivayet Bir Zamanı fill Kip Kip (-SE) Sart Bick Zamanı 2. isimleri / isim soylu Sözwiklen Yüklem i-di Ek fillin görülen geumis zamanı -se Ek filin sarti i-miş & Ek fiilin duyulan geumis tamani -i-dir & Ek fillin geniş tamani. •hia kullanılmaya bilir. Beyoğlu 60k güzel (dir) ""sesinin düşmesidir. iki tip arasına sesi gelebiliyorsa ek flilin varlığından bahsedebiliriz. Yapma olumsuzu: DEĞİL • Onlar kalemdir. • onlar kalem değildir. Fiilimsi 1. isim Fiil (Ad Eylem) -ma Fiil - 15 - mak 2. Sifat Fill (Ortac) isim -an, Fiil + - 251, -met -ar, - dit, - ecek - mis sifat 3. Zarf Fiil (Bag Fill - Ulau) Fiil -ken, -ali-asiya -arak, - dikga, madan daginda, ince, -ip -maksiin, a... -a, --mez FILLERDE GATI Zarf A. Özne Yüklem İlişkisine Gore Gatilan B. Nesne- Yüklem ilişkisine Göre Gatılar. 1. Etken Gati •"-l", "n" eklerini almal. •isi yapan kişi bellidir. örneğin: Berk, dün gece bekledi. Adami, sen mi vurdun? (Bit) kimseye aumadık. 2. Edilgen Gati • "-l", "n" exlerinden birini alır. •isi yapan kisi belli değildir. Örneğin: Serdar dün gece dövüldü. Kitaplar burada basınd Tüm sınıflar boyandı. sadece EDILGEN GATIDA DI 1. Sözde özne: isten ettrienen öge 2. örtülü özne: işi yapanın cümlenin raine "ca, -cel farafından /-nedeniyle ekleriyle eklenmesidi " 3. Dönüşlü Özne Gali placatic •"-l", "n" eklerinden birini alır. •isi yapan ve etkilen kisi aynı kişidir. örneğin kadın, Gok sev-(in)-di. Dün gece çok üz-(üll-dü. 4. istes Gati "-5" erini alır. " • Birlikte, karşılıklı anlamı veriri Örneğin: Annesiyle dun telefonla-s-ti. 1. Gedişli Fill • Nesne alan veya alabilecek olan filller •Fiilin basına "Onu" "getirebilina. Örneğin Annesini burada görmüş. Dün gece evi temizledi 2. Gelişsiz fill •Nesne almayan ve alamayan fiiller • Fiilin başına "onu" getiremeyiz. örneğin: Gowk sürekli güldü. нер agladi. 3. Oldurgan Fiil • Geaissi fiile "-t, -r, -dir" ekleri getirerek fiili geuisli hâle gelmesidin Örneğin: Gourgu sürekli gül-dürdü. Gün boyu ağla-+1. 4. Etirgen fill •Geçişli fiile "-t, -r-dir" ekleni getirerek fiili daha genişli hale gelmesidir. Örneğin: Evi temizle-ti Gömleği dit-Hir-di. NOT: isi baştasına anlamı katar. yaptırma CÜMLENİN ÖGELERİ Yüklem Otne. (ist yapan) kim? Ne? Nesne (isten etkilen) Neyi? Kimi!/ Ne? Zarf Tumleci: Nasıl? Ne zaman? Nere? Ne kadar? Neden? Ne rain! Delayliumler: Kime/de/den? Neye/de/den? Nereye/de/den? Beatumlebih tamleet: Yuklem Bulunurken! • insanlan üzen seyleri ben de sevmem, • Her zaman insanlardan hoşlandım, •Dün gece polise teslim oldum. "Adam, mirasa 1907 yumdu.. •Adamı gören Gould, Ahmet' ti •Onu gören, sendin CÜMLE TÜRLERİ A) Yüklemin Türüne Göre 1. Ad (isim) Cümlesi 2. Fiil (eylem) Cümlesi Cumteter c) Yapısına Göre Cümleler 1. Basit Cümle Sadece bir tane yargısı olan Yargısı olmayan cimle. ve yan Örneğin: Her gün onu düşündüm, 2. Birleşik Cümle Bir yargısı ve (birden fazla olabilir) yan yargısı olan cümleler. 2. Girisik Birleşik Cümle Yan yargı (filimsi) + yargı. Örneğin: Gocuk kosunca, yoruldu. b. Sarth Birleşik Cümle Örneğin: Etrabe seni ararsa/hemen buraya gel! c. Ta iae Birleşik Cümle Örneğin Etrabe "Ben çok yoruldum" dedi. Seni seviyorum, dedi. 3. Sıralı Cümle örneğin: Ahmeti, annesi sevmis, seni sevmemis oge ortaklığı varsa ertak öge var, ortak öge" bağımlı sıralı yoksa bağımsız sırali. -Ahmet de sınıfın öğrencisiydi. •Goluğu sınıftan Gıkaran otul müdünüydü • Ali'nin yakaladığı, güzel bir balıktı, •Ev, bana göreydi. Kain salan, un uzun du. •Bize düsen Galışmaktır., B) Oge Dizilisine Göre Cümleler 1. Kurallı aimle 2. Devrik Cümle 3. Etsiltili Cümle D) Antamina Göre Cümleler 1. Olumlu cumle 2. Olumsuz Cümle 3. Bicimce Olumlu Anlamla Olumsua Cümle 4. Bilimce Olumsuz Anlamca Olumlu Cümle 4 Bağlı Cümle bağlag 5. Ara Sözlü, Açıklamalı Cümle