Sayfa 2: Cins İsimler ve Varlıkların Oluşlarına Göre İsimler

Cins isim (tür ismi), aynı türden varlıkların ortak adıdır. Cins isimler, cümledeki kullanımına göre özel isim olabilir.

Örnek: Kalem, defter, ağaç, kitap, köy

Varlıkların oluşlarına göre isimler, somut isim ve soyut isim olarak ikiye ayrılır:

1. Somut İsim: Beş duyu organımızın en az birisiyle algılayabildiğimiz isimlerdir.

   Örnek: Hava, su, rüzgâr, ses, bulut, koku, sertlik

2. Soyut İsim: Beş duyu organımızın algılayamadığı, zihinde tasarlanan isimlerdir.

   Örnek: Cesaret, yöntem, aşk, acı, ceza, özlem, rüya

Highlight: Somut sözcükler bazen ek alarak soyut olabilir. Örneğin, "insan" somuttur, "insanlık" soyuttur.

Varlıkların sayılarına göre isimler üçe ayrılır:

1. Tekil isim: Tek bir varlığı veya kavramı karşılayan sözcüklerdir.

   Örnek: Çiçek, sıra, öğrenci, kuş, ev

2. Çoğul isim: Aynı türden olan birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul anlam -lar, -ler ekleriyle kazandırılır.

   Örnek: Kuşlar, çantalar, evler, kolyeler

3. Topluluk İsmi: Yapıca tekil, anlamca çoğul isimlerdir. Çoğul eki alabilirler.

   Örnek: Orman, ordu, birlik (Ormanlar, ordular)

Sayfa 3: Çoğul Eklerin Kullanımı ve Yapılarına Göre İsimler

Çoğul eklerinin farklı anlamlarda kullanımı:

Örnek:

• "Bu sınıftan Ömer Seyfettinler neden çıkmasın?" (Benzerlik)
• "Teyzemler birazdan burada olur." (Soy, akrabalık, aile)
• "30 yaşlarında bir adamdı." (Tahmin)
• "Yine dünyalar kadar işim var." (Abartma)
• "Kendileriyle görüşmek için randevu almalısınız." (Saygı)

Highlight: Bazı isimler mecaz-ı mürsel (ad aktarması) yoluyla topluluk ismi olabilir. Örnek: "Bugün okul tatil." (Tekil) / "Okul bugün maça gitti." (Topluluk ismi)

Yapılarına Göre İsimler (Sözcük Yapısı):

1. Basit isim: Herhangi bir yapım eki almamış, kök halindeki isimlerdir. Çekim eki alabilirler.

   Örnek: İnsan, sıra, gölge, dağ(lar), masa(da), ağaç(ı)

2. Türemiş isim: Yapım eki almış isimlerdir. İsim ya da fiil kök ve gövdelerine getirilen yapım ekleriyle oluşturulur.

   Örnek: Kitaplık, tuzluk, gözlük, kulaklık, Türkçe

3. Birleşik isim: En az iki kelimenin bir araya gelip yeni bir varlığı veya kavramı karşılayacak şekilde kalıplaşarak oluşturdukları isimlerdir.

   Örnek: Anneanne, aslanağzı, akbaba, kırkayak, çekyat, dedikodu, imambayıldı, cankurtaran

Highlight: Birleşik isimler farklı şekillerde yazılabilir ve oluşturulabilir. İki isimden oluşanlar, isim tamlamasından oluşanlar, yansıma sözcüklerden oluşanlar, sıfat tamlaması biçiminde oluşanlar, çekimli iki fiilin kalıplaşmasıyla oluşanlar, bir isimle bir fiilin ya da fiilimsinin birleşmesiyle oluşanlar gibi çeşitli türleri vardır.