Fiilde Çatı: Özne-Yüklem İlişkisi
Fiilde çatı konusu, fiilin özne ve yüklem arasındaki ilişkiyi inceler. Bu ilişki, cümlenin anlamını ve yapısını belirler. Fiilde çatı tablosunda dört temel çatı türü bulunur:
a) Etken Çatı
b) Edilgen Çatı
c) Dönüşlü Çatı
d) İşteş Çatı
Highlight: Etken çatıda, yüklemde "-ıl/-il" ekleri yoktur ve özne işi doğrudan yapar.
Edilgen çatıda, yüklemde "-ıl/-il" ekleri vardır ve işi özne değil, başka biri yapar. Dönüşlü çatıda, özne işi kendisi yapar. İşteş çatıda ise, iş karşılıklı veya birlikte yapılır.
Example: "Kapı açıldı." (Edilgen çatı), "Ali yıkandı." (Dönüşlü çatı), "Çocuklar oynaşıyor." (İşteş çatı)
Fiilde çatı örnekleri arasında, yüklemin isim olduğu durumlar da vardır. Bu durumda, çatı özelliği aranmaz.
Vocabulary: Çatı: Fiilin özne ve nesne ile olan ilişkisi.
Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Çatı
Nesne-yüklem ilişkisine göre çatı türleri şunlardır:
a) Geçişli Çatı
b) Geçişsiz Çatı
c) Ettirgen Çatı
d) Oldurgan Çatı
Definition: Geçişli fiil, nesne alabilen fiillerdir. Geçişsiz fiil ise nesne alamayan fiillerdir.
Geçişli fiil örnekleri ve geçişsiz fiil örnekleri, cümle içindeki kullanımlarıyla anlaşılır. Ettirgen çatı, geçişsiz fiilleri geçişli hale getirir. Oldurgan çatı ise geçişli fiillerin geçişliliğini artırır.
Example: "Çocuk uyudu." (Geçişsiz), "Anne çocuğu uyuttu." (Ettirgen)
