Yüklemin Türüne ve Yapısına Göre Cümleler
Yüklemin Türüne Göre Cümleler
İsim Cümlesi: Yüklemi isim olan cümledir. İsim cümlelerinde yüklem, bir isim ve ek eylem (koşaç) birleşiminden oluşur.
- Hale'nin tek hedefi okulu bitirmekmiş.
Fiil Cümlesi: Yüklemi fiil olan cümledir. Fiil, çekimli olmalı, yani kip ve kişi eki almış olmalıdır.
- Hale işlerini sonunda bitirmiş.
Anahtar Bilgi: 10 tane fiil cümlesi örnekleri oluştururken, çekimli fiillere dikkat edilmelidir. Fiil cümlelerinde yüklem, kip ve kişi ekiyle çekimlenmiş olmalıdır.
Yapısına Göre Cümleler
Temel Cümle: Yargının yüklemle bildirildiği cümledir (ana yargı).
Yan Cümle: Yüklem dışındaki fiilimsi ve çekimli fiillerle kurulan cümledir (yan yargı).
Basit Cümle: Yan yargısı olmayan, tek yargılı cümledir.
- Deniz kenarında son yılların en mükemmel havası vardı.
Birleşik Cümle: Yan yargısı olan cümledir. Dört çeşidi vardır:
-
Girişik Birleşik Cümle: Yan yargısı fiilimsi olan cümle
- Seviyorum seni ekmeği tuza banıp yer gibi.
-
İç İçe Birleşik Cümle: Yan yargısı cümle olan (alıntı) cümle
- Dilla müşterisi kulaktır, diyor Mevlana.
-
Şart Birleşik Cümle: Yan yargısı şart ekiyle kurulan cümle
- Salih tosun çalışırsa eminim kazanır.
-
Ki'li Birleşik Cümle: Yan yargısı "ki" bağlacıyla bağlanan cümle
- Anladım ki hiç kimse sen değil.
Dikkat: Birleşik yapılı cümle örnekleri incelendiğinde, bu cümlelerin içinde mutlaka bir temel bir de yan yargı bulunduğu görülür. Ki'li birleşik cümle örnekleri Farsçadan dilimize geçmiş yapılardır ve Türkçe'nin devrik cümle yapısına örnektir.