Şiirde Ölçü Sistemleri ve Özellikleri
Türk şiirinde kullanılan başlıca ölçü sistemleri hece ölçüsü, aruz ölçüsü ve serbest ölçüdür. Bu ölçü sistemleri, şiirin ritmik yapısını belirler ve şairin anlatım gücünü şekillendirir.
Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayılarının eşitliğine dayanan bir ölçü sistemidir. Hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerde duraklar önemli bir rol oynar. Duraklar, ölçü kalıpları içindeki durma yerleridir ve her zaman sözcük sonlarına gelir, sözcüğü asla bölmez.
Example: "Gâh eserim yeller gibi" 4+4=8hece
Aruz ölçüsü, hecelerin uzunluk kapalılık ve kısalık ac\cıklık bakımından eşit oluşuna dayanan bir ölçü birimidir. Sonu ünsüzle biten heceler kapalı hece olarak kabul edilir ve çizgi ile gösterilir. Sonu ünlü ile biten heceler ise açık hece olarak kabul edilir ve nokta ile gösterilir.
Highlight: Aruz ölçüsü, Arap edebiyatına özgü bir ölçü sistemi olmasına rağmen, İslamiyet'in kabulünden sonra Türk edebiyatında da yaygın olarak kullanılmıştır.
Serbest ölçü ise, şiirde belli bir ölçüye bağlı kalmama durumudur. Bu ölçü sisteminde şair, istediği dizeyi istediği uzunlukta oluşturabilir. Hece ve aruz ölçüsünün şairleri sınırlandırdığını düşünen bazı sanatçılar, şiirde ölçüsüzlüğü savunmuşlardır.
Example: Orhan Veli Kanık'ın "Bedava" şiiri, serbest ölçüye güzel bir örnektir:
"Bedava yaşıyoruz, bedava;
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;"
Bu ölçü sistemleri, Cumhuriyet Dönemi şiir anlayışlarının şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Cumhuriyet Dönemi şairleri ve şiirleri, bu ölçü sistemlerini kullanarak Türk şiirini zenginleştirmiş ve çeşitlendirmiştir.