Roman Nedir?

Roman, yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların, insan ilişkilerinin ve psikolojisinin yer ve zaman bağlamında uzun bir şekilde anlatıldığı edebi türdür. Avrupa'da sözlü edebiyattaki destanların geçirdiği değişimle ortaya çıkmıştır.

İnsanı en iyi anlatan ve psikolojisini en net yansıtabilen tür olan romanda gerçek hayatta yaşanabilecek olaylar yazar tarafından kurgulanır. Romanın yapı unsurları olay, kişi, mekan ve zamandır.

Romanlar konularına göre farklı türlere ayrılır. Macera, tarihi, psikolojik, sosyal, bilim kurgu, fantastik, polisiye, tezli ve egzotik roman türlerinin her biri farklı konulara odaklanır.

Bunu biliyor muydunuz? Dünya edebiyatında roman türünün ilk örneği olarak kabul edilen eser, Miguel de Cervantes'in 17. yüzyılda yazdığı "Don Kişot"tur.

Roman türü Batı edebiyatında 19. yüzyılda Dostoyevski, Stendhal, Balzac, Tolstoy, Zola gibi yazarlar sayesinde klasik hale gelmiştir. Türk edebiyatında ise roman türü Tanzimat Dönemi'nde görülmeye başlamıştır. İlk çeviri roman Yusuf Kamil Paşa'nın "Telemak", ilk yerli roman ise Şemsettin Sami'nin "Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat" adlı eseridir.

Cumhuriyet Dönemi'nde Roman (1923-1950)

1923-1950 yılları arasında Türk romanı büyük bir gelişim göstermiş, farklı konularda eserler yazılmış ve okur sayısında artış yaşanmıştır. Bu dönemde yazarlar daha çok gözlemci gerçekçiliğe dayalı romanlar kaleme almışlardır.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında yazarların çoğu "memleket edebiyatı" olarak adlandırılan bir anlayışta eserler vermiştir. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar ve Reşat Nuri Güntekin bu dönemde öne çıkan isimlerdir.

Kurtuluş Savaşı bu dönem romanlarında sıklıkla işlenen bir temadır. Anadolu halkının yoksulluğu ve fedakârlığı eserler aracılığıyla gerçekçi bir şekilde anlatılmıştır. Yazarlar eserlerini sade bir dille yazmayı tercih etmişlerdir.

Unutma! Cumhuriyet Dönemi'nin ilk yıllarında ortaya çıkan köy romancılığı, Türk edebiyatının özgün bir ürünüdür ve köy gerçeklerini anlatması bakımından büyük önem taşır.

Bu dönemde Sabahattin Ali ve Sadri Ertem gibi yazarlar Anadolu'yu ve toplumsal sorunları toplumcu gerçekçi bir bakış açısıyla ele almışlardır. Abdülhak Şinasi Hisar ve Peyami Safa ise daha çok bireyin iç dünyasına odaklanmışlardır.

Dönemin psikolojik roman örnekleri arasında Halide Edip Adıvar'ın "Handan", Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Huzur" ve Peyami Safa'nın "Dokuzuncu Hariciye Koğuşu" yer alır. Yakup Kadri'nin "Yaban" ve Kemal Tahir'in "Devlet Ana" adlı romanları ise tezli roman örnekleri olarak dikkat çeker.

Önemli Yazarlar ve Eserleri

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Cumhuriyet Dönemi'nin önemli romancılarındandır. Önce Fecriati'de yer almış, sonra Milli Edebiyat akımına katılmıştır. Eserlerinde Türk toplumunun değişimlerini yansıtmış, toplum için sanat anlayışını benimsemiştir. "Yaban", "Kiralık Konak", "Sodom ve Gomore" önemli romanlarındandır.

Ahmet Hamdi Tanpınar şiir, roman, öykü gibi birçok türde eser vermiş bir yazardır. Şiirlerinde zaman, rüya, aşk, ölüm gibi temaları kullanmıştır. "Huzur" romanında aşk ve İstanbul sevgisini işlemiş, "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" gibi romanlarında iki uygarlık arasında kalan Türk toplumunu resmetmiştir.

Kemal Tahir Türk toplumunu yakından incelemiş ve buna uygun romanlar yazmıştır. Töreleri, köy düzeni ve sorunlarını, tarihi olayları eserlerinde işlemiştir. "Devlet Ana"da Osmanlı'nın kuruluşunu, "Yorgun Savaşçı"da ise Milli Mücadele'yi anlatmıştır.

İlginç bilgi: Ahmet Hamdi Tanpınar sadece yazar değil, aynı zamanda üniversitede profesör olarak ders veren bir akademisyendi. Bu nedenle eserlerinde akademik bilginin derinliği de hissedilir.

Bu dönemin yazarları, Türk edebiyatının temellerini sağlamlaştırarak kendilerinden sonra gelecek kuşaklar için önemli bir miras bırakmışlardır. Eserleri hem edebi değerleri hem de toplumsal meselelere yaklaşımları açısından bugün hâlâ büyük önem taşımaktadır.

Cumhuriyet Dönemi'nde Roman (1950-1980)

1950-1980 yılları arasında Türk romanı çeşitli yönelimlerle zenginleşmiş ve farklı roman anlayışları ortaya çıkmıştır. Bu dönemin başlıca roman eğilimleri şunlardır: toplumcu gerçekçi romanlar, milli ve dini duyarlılıkları yansıtan romanlar, modernist romanlar ve bireyin iç dünyasını esas alan romanlar.

Toplumcu Gerçekçi Romanlar $Köy-Kasaba Edebiyatı$: Yaşar Kemal, Orhan Kemal ve Fakir Baykurt gibi yazarlar eserlerinde toprak kavgaları, makineleşme, köyden kente göç ve sınıf farklılıkları gibi toplumsal sorunları ele almışlardır.

Milli ve Dini Duyarlılıkları Yansıtan Romanlar: Mustafa Necati Sepetçioğlu ve Hüseyin Nihal Atsız gibi yazarlar tarihi olayları ve kişileri ele alarak milli konuları işlemişlerdir.

Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Romanlar: Peyami Safa, Abdülhak Şinasi Hisar ve Ahmet Hamdi Tanpınar gibi yazarlar bireyin psikolojisini çözümlemeye yönelmişlerdir.

Bilmeniz Gereken: Modernist romanlarda kullanılan bilinç akışı, iç çözümleme ve geriye dönüş gibi teknikler, karakterlerin iç dünyalarını daha derinlemesine göstermeyi amaçlar. Bu teknikler sayesinde karakterlerin bilinçaltı düşünceleri ve duyguları okuyucuya aktarılır.

Modernist Romanlar: Bilimsel gelişmeler ve dünya savaşı gibi olayların etkisiyle modernist bir anlayış ortaya çıkmıştır. Bu romanlarda bireyin iç dünyası, bunalımları ve yalnızlığı ele alınmış, geleneksel anlatımın dışına çıkılmıştır. Yusuf Atılgan, Adalet Ağaoğlu, Oğuz Atay gibi yazarlar bu akımın temsilcileri olmuşlardır.

Postmodernizm: 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra ortaya çıkan bu akımda geleneksel anlatımın dışına çıkılarak pastiş, üst kurmaca, parodi gibi teknikler kullanılmıştır. İhsan Oktay Anar, Adalet Ağaoğlu ve Orhan Pamuk bu akımın önemli temsilcileri arasındadır.

Oğuz Atay ve Anlatım Bozuklukları

Oğuz Atay, Kastamonu'da doğmuş ve İTÜ İnşaat Bölümü'nde eğitim görmüştür. "Tutunamayanlar" adlı romanıyla TRT Sanat Ödülleri Yarışması'nda başarı ödülü kazanmış ve bu romanıyla postmodern romanın Türk edebiyatındaki öncüsü olmuştur. Eserlerinde iç konuşma ve bilinç akışı gibi yenilikçi teknikleri başarıyla kullanarak karmaşık bir gerçeklik kurmuştur.

Anlatım Bozuklukları, temel olarak anlamsal ve yapısal olmak üzere iki başlıkta incelenmektedir.

Anlamsal (Anlama Dayalı) Bozukluklar:

• Gereksiz Sözcük Kullanılması: "Alçak sesle fısıldamak" gibi aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kullanılması.
• Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması: "Kesinlikle yağabilir" gibi kesinlik ve ihtimal bildiren ifadelerin birlikte kullanılması.
• Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması: "Fiyatı pahalı" yerine "fiyatı yüksek" kullanılmalıdır.
• Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması: "Deftersiz sınıfa öğrenci almam" yerine "Sınıfa deftersiz öğrenci almam".

Dikkat! Anlatım bozukluklarını tespit etmek ve düzeltmek, etkili iletişim için önemlidir. Özellikle sınavlarda bu konuya sıklıkla yer verildiğinden, anlatım bozukluğu türlerini iyi bilmek başarınızı artıracaktır.

Yapısal Bozukluklar:

• Özne-Yüklem Uyumsuzluğu: Tekillik-çoğulluk, kişi ve olumlu-olumsuzluk uyumsuzluğu.
• Eklerle İlgili Yanlışlar: Tamlayan, iyelik, hal ekleri gibi eklerin yanlış kullanımı.
• Öge Eksikliği: Nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, özne veya yüklem eksikliği.
• Tamlama Yanlışlığı: İsim ve sıfatların aynı tamlanana yanlış bağlanması.
• Bağlaç Yanlışları: Cümleler arasında yanlış bağlaç kullanımı.
• Çatı Uyumsuzluğu: Özne ve yüklemin etken/edilgen olarak uyumsuzluğu.