Dünya edebiyatı

Alternatif metin:

top- Tum, birey ilişkisi içinde açıklayan bir düşünür dür. → Hocası Sokrates gibi, sokak- larda ve pazar yerlerin de öğretim yapmak istememiş, tam tersine, ne yaptığını bilmeyen kuru kala- balıktan uzak bir yerde bir okul kurarak seçkin öğrenciler yetiş- tirmeyi düşünmüştür. Bunun için meşhur okulu "Akademi "yi kur- muştur. Eserleri: Düşünce: Devlet, Diyaloglar Aristoteles Mantigi. metafiziği, fiziği ve biyolojisiyle modern ૬૧૦ kadar otorite olmuş Yunanlı bilim adamı ve düşünür dür. Varlığın ne olduğunu araştırmış, yapıtlarında bu doğrultudaki dü- şüncelerini dile getirmiştir. → Hem Platon'un idealarına hem de Demokritos 'un maddi atom görüşüne karşı çıkmıştır. Eserleri: Düşünce: Organon, Metafizik, Politika, Poetika, Nikomak hos'a Ahlak Homeros DÜNYA EDEBİYATI Yunan Edebiyati Mö 9. yüzyılda Smyra (izmir) de yaşadığı sanılmaktadır. ➜ Rivayete göre kör bir ozan olduğu düşünülmektedir. → Yunan duygu ve düşüncesi- nin ilk ürünleri olan ilyada ve Odysseia adlı destanlarının derleyicisidir. → Yapıtları ilk edebiyat ürün- leri olmasına rağmen sağlam yapısı ve epik anlatımıyla dün- ya edebiyatının önemli yapıt-. larından sayılır. Eserleri: Destan: ilyada, Odysseia Aisopos Fabl yazarı olarak tanınmış, fabllarında ibret dersi vermeye çalışmıştır. " Atinalıların. E20p Masalları diyerek söyleye geldikleri, Möye ait masallar onundur. Aisk hy los Tragedyada koro yerine diya- lagu ön plana çıkarmıştır. Tragedyalarında, tanrıların gücüne inanmış; dünyay, ve insan- ları, tanrıların olması gerektiği gibi yönettiği, tanrılara isyan eden- lerin cezalandırılması gerektiği te aini savunmuştur. Eserleri: Tragedya: 2incire Vurulmuş Pro- metheus, Persler, Yalvaran Kızlar, Agamemnon Sophokles Tragedyalarında olanı değil, olması gerekeni yansıtmaya Ga- lışmıştır. Tragedyalarında insanlar kader- leriyle ve Tanrılarıyla savaşmış; fakat yenilen insanlar olmuştur. Tragedyada koronun önemini azaltmıştır. Eserleri: Toplumsal yaşamda aksayan Tragedya: Aias, Antigone, Elektra, yönleri, insanların yanlışlarını hayvanları konuşturarak dile ge- Kral Oidipus, Trakhis Kadınları, Oidipus Kolonos'ta tirdiği bu yapıtlarıyla özellikle Fransı2 sanatal La Fontaine'i önemli ölçüde etkilemiştir. Goethe Alman Edebiyati Romantizmin en önemli tem- silcilerindendir. → Sanat dünyasında çok büyük yankılar uyandıran romanı "Geng Werther in Acıları döneminin ürünüdür. .. bu genalik → Sanat yaşamının bu dönemin- de daha çok oyun yazmış, 1770. ten beri tasarlayıp geliştirdiği adli dramını tamamla- "Faust miştir. Eserleri: Roman: Gönül Yakınlıkları, Wilhelm Meister in Gıraklık Yılları Oyun: Faust, Stella, Pandora Mark Twain Schiller ➜ Romantizmin öncülerindendir. ilk oyunu "Haydutlar", özgür- lük düsüncesinin dile getirilişi ba- kımından hem tiyatro tarihi, hem de Almanya için bir ilktir. Eserleri: Oyun: Haydutlar, wilhelm Tel Şiir: Mutluluk Şarkısı Grimm Kardesler → Almanya'nın köylerini dolaṣa- rak masallar derleyip yayımlamış, ayrıca Almanca 'nın tarihini ve gra- merini içeren kitaplar yazmışlardır. Pamuk Prensesle Vedi Cüceler, Giameli Kedi, Kül kedisi derledik- leri en önemli masallardır. Amerikan Edebiyatı Realizmin temsilcilerin dendir. → Yapıtlarında, toplum gerçekleri ni miaahi bir dille ele almıştır. Eserleri: T.S. Eliot Amerikan ve ingiliz edebiyatı- 315 önemli ismidir. Gagdas siire katkılarından do- lay, 1962'de Nobel Edebiyat ödü- Roman: Tom Sawyer in Maceraları, lüne layık görüldü. Missisipi de Hayat Jack London Realist olan yazar, eserlerinin Goğunu kendi yaşamından esinlene- rek yazmıştır. Beyaz Dis, Deniz Kurdu eserle rindendir. Eserleri: Siir: Gorak ülke, Boş Adamlar Tiyatro: Kutlu Çarşamba, Katedralde Cinayet Stendhal Romanların da realizmin etki- siyle gerçekai ruh tahlillerine yönelmiş; gördüklerini olduğu gibi süsleme den. yalın bir dil ve üslupla aktarmıştır. Roman anlayışını: "Roman. anayolda gezen bir aynadır. Bir an göklerin mavisini, bir an ayok altındaki Emile Zola Naturalizmin kurucusu ve en önemli temsilcisidir. " Rougen Macquartlar" adlı roman dizisiyle Fransa toplumu- nun derinlemesine bir çözümleme- sine girmiştir. Bu dizi, en tanın- mis romanları "Nana", "Germinal" "Toprak" ve Gamurlu su biri- Sar. kintilerini yansıtır." sözleriyle dile getirmiştir. Eserleri: Roman: Kizil ve Kara, Parma Manastırı Öykü: italya Hikâyeleri Gustave Flaubert Eserleri: Meyhaneci" yi de kap- Roman: Meyhane, Germinal, Nana, Toprak Dizi Roman: Rugen Macquartlar Alphonse Daudet Güçlü gözlemlerle, şiirsel bir anlatımla ve naturalist anlayışla ➜ Fransız edebiyatının gerçek yapıtlar ortaya koymuştur. Gi ilk romancısı sayılır. " ilk romanı olan "Madam Bo- vary yayımlandığın da, yazar ve yayıncı hakkında dava açılmış, dava beraatle sonuçlanmış, Sancılarını → Kullanılmayan bir un değirmeni- ne taşınıp oradan yazdığı, tas- ranın modernleşme ustaca dile getirdiği kısa öykü- lerden oluşan Degirmenim den Sanata, ülke Gapında ünlenmiştir. Mektuplar Eserleri: Roman: Madam Bovary, Salam- bo Öykü üa Hikâye Paul Verlaine Sembolist ve empresyonisttir. 2uhal Şiirleri ridir. tir. " adlı yapıtıyla tanınmış. Goncourt Kardesler → Gerçekai anlayışla yapıtlar ortaya koymuşlardır. Bir hizmetai kızın yaşamını ko- nu olan "Germinie Lacarteux" adlı en bilinen ese- yapıtları, ilk naturalist roman sayılın Lamartine Fransa'da klasisizmden roman tiame geaisin ilk şairlerindendir. ilk romantik Fransız şairidir. "Şairane Duyuşlar" adlı yapı- tıyla ün kazanmış ve genç ro- mantikler tarafından usto+ ilan edilmiştir. Eserleri: Victor Hugo Fransa'da romantizmin sözcü- sü sayılmış, yapıtlarında yurt ve insan sevgisi temalarını işlemis- tir. → Romantik dramın kurucusudur. → "Cromwell adli draminin ön sözünde romantizmin temel ilke- lerini açıklamış, "Hernani "ese- bunu uygulamıştır. Siir: Sairane Duyuşlar, Tefekkür rinde ler Roman: Graziella Jean Jacques Rousseau ➜ Fransız ihtilali'nin fikri ha- 2ırlayıcılarındandır. Yapıtların da erdemi, özgür- lüğü ve eşitliği savunmuştur. •Toplum Sözleşmesi" öğreti- " siyle tanınmıştır. Eserleri: Düşünce: Toplum Sözleşmesi, itiraflar Roman: Emile Alexandre Dumos Pere Fransız edebiyatının romantik yazarların dandır. ', → "Üç Silahşörler ve "Monte Kristo Kontu" tarihsel macera. romanlarının en güzel örnekleri- dir. Eserleri: Sefiller, Notre Dame in Kamby- ru: Roman Cromwell, Hernani: Tiyatro Honore De Balzac Fransa'da romantizmin hakim olduğu dönemde realizmin öncü- lüğünü yapmıştır. ilk romanı olan "Köylü İsyani". adlı yapıtı tanınmasını sağla- miştir. " insanlık Tüm eserlerini Komedyas," adı altında toplamış- tir. Eserleri: Roman: Goriot Baba, vadideki 2ambak, otuz Yaşındaki Kadın, Köylü isyanı, Köy Hekimi, iki Gelininin Hatıraları, Eugenie Grandet Montaigne Frans12 Edebiyatı Dünya edebiyatında deneme türünün ilk örneklerini vermiş ve bu türün kurucusu kabul edil miştir. • insanı özellikle de kendini büyük bir acık sözlülükle anlat- tig, dünya edebiyatının başya- pıtlarından olan "Denemeler" adlı yapıtı için: "Ben kitabımı yaz- digim kadar, kitobim da beni yazdı." demiştir. La Fontaine Fabl türündeki masallarıyla tanınmıştır. → Yapıtlarını herkesin anlayabile- ceği bir dille kaleme almıştır. → Masallarını "Fabllar" adlı yapı- tında toplamıştır. Corneille Tragedya türünde yapıtları. ile tanınmıştır. Klasik tragedyanın kuralları na akla uygunluk ve yer, zaman, olay birligi hariç uymaktan kaçınmıştır. "Le Cid" adlı eseriyle tanınmış tir. Eserleri: Racine ilk oyunlarını, Corneille 'nın et kisinde yazmısştiri ancak Corneille- nın tersine o klasik kurallara sıkı Sıkıya bağlı kalmıştır. "iskender adli tragedya sıyla ün- lenmiştir. Eserleri: Tragedya: Berenice, Phedre, isken- der. Davacılar, Andromak Moliere → Komedya türünde yapıtlarıyla tanınmıştır. Komedyalarında top- lum ve insandaki gülünç adetleri, Girkin ve kötü huyları, kusurları sergileyerek, güldürerek düşün- dürmeyi, eğlendirerek öğretmeyi amaçlamıştır. "Gülüna Kibarlar " adlı oyunuy- la büyük beğeni toplamıştır. Eserleri: Komedya: Savruk, Kadınlar Mek- tebi, Tartuffe Cimri, Kibarlık Bu- dalası, Adamcil, Zoraki Tabip, Scapin in Dolapları, Hastalık Hasta- SI, Gülüna Kibarlar Chateaubriand → Romantizm akımının öncülerin- dendir. Tragedya: Cinna, Horace, Rodogu-->Atala ve Rene eserleriyle ne, Heraclius tanınmıştır. ingiliz Edebiyatı William Shakespeare Trajedi ve komedi türlerinde hem şiir, hem düzyazı hem de şiir - düzyazı biçiminde yapıtlar ortaya koymuştur. Daniel Defoe " "Robinson Crusoe" adlı romanı ile tanınmıştır. Romanların yanı sıra şiir, öykü tarihsel, din sel, politik, didaktik ve ekonomik yazılar kaleme al- Eserlerinde kin, aşk, dostluk, yükselme, öç alma gibi duygula-mıştır. rin derinlemesine irdelemiştir. → Eserlerinde gerçekai bir tarz. ➜ Manzum hikayeleri ve roman- tik siirleri de vardır.. Eserleri: Tiyatro: Hamlet, Macbeth, Ro- meo ve Juliet, Venedik Taciri, Othello, Kral Lear, Hirgin K12, Yanlışlıklar Komedyası, Jul Sea Bacon → Eserleriyle bilimin ve felse- fenin gelişimini göstermiş, doğa ve akıl arasında bir bag ku- rulabileceği fikrini yerleştirmiş tir. da cesaret, mutluluk ve insan ira- desinin verimli kullanılması gibi konuları işlemistir. Eserleri: Macera Romani: Robinson Crusoe Charles Dickens ingiliz edebiyatın da realist romanın öncülerindendir. Eserlerinde 19 yüzyıl ingiltere- sinin sorunlarını ele almıştır. Döneminin toplum düzeninin Gelişki ve sorunlarına daha de- rinden yaklaşmış, katı burjuva Ona göre bilim, doğanın özü- bencilliğinin karşısına ne yönelmelidir. → Düşüncelerini "Denemeler"ve "Yeni Atlantis" adlı eserlerinde dile getirmiştir. Jonathan Swift Usta hiciv yazarıdır. -> Gulliver in Gezileri romanı en önemli eseridir. halkın içinden sade ve sıradan insanların Safligini ve temizliğini çıkarmıştır. Eserlerinde, kişilerin ruhsal yapı- sini ve toplumsal çevresini derinle- mesine tahlil etmiştir. Eserleri: Roman: Oliver Twist, Antikacı Dükkanı, iki şehrin Hikayesi Rus Edebiyatı Aleksandre Puşkin Rus edebiyatının kurucusu Sayılır. Romantizmin temsilcilerin dendir. Şiir ve roman yazarıdır. ilk şiirlerin de toplumsal içerikli eleştiri niteliğindedir. Eserleri: Roman: Yüzbaşının Kızı Hikâye: Maca Kızı Maksim Gorki Toplumcu gerçekai romanın ön- cülerinden dir. → Yapıtlarında çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı acılar, Rusya'da. ki yoksulluk yıllarını anlatmıştır. Eserleri: Roman: Ana, Foma, Benim Üniver- sitelerim Hikaye: italya Hikâyeleri Siir Gingeneler Dostoyevski Tiyatro: Ayak takımı Arasında Anton Gehov Realizmin güçlü temsilcilerin- Durum anlatımına dayanan, den dir. Dine ve geleneklere bağlı kal mış, yapıtlarında ruh tahlilleri- ne yer vermiştir. Eserleri: Roman: Sug ve ceza, insancık- lar, Karamazov Kardeşler, Budala, Ecinniler, Kumarbaz, Beyaz Gece- ler, Yeraltından Notlar Gogol → Realizmin etkisinde yapıtlar ortaya koymuştur.. Mizahi yönü ağır basan bir üslubu vardır. "Ölü Canlar" romani en bilinen eseridir. Eserleri: Roman: Ölü Canlar, Taras Bulba Oyun: Müfettiş Hikaye: Palto "Gehov tar2," modern öykücülü- gün kurucusudur. "Alti Numaralı Koğuş" adlı ya- pitinde özgürlükçü düşünceleri savunmuştur. Eserleri: Tiyatro: Marti, Vanya Day, Vişne Bahaesi Hikaye Altı Numaralı Kogus Turgenyev → Realist Rus romancılığının kuru- cularındandır. » Romanlarında güncel ve sosyal dayları dile getirmiştir. → In tanınmış ve yetkin yapıtı "Babalar ve oğullar" adlı romanı- dir. Eserleri Roman: Rudin, Duman, Babalar ve oğullar John Steinbeck Yapıtlarında büyük toplum- Ernest Hemingway Amerikan edebiyatının kurucu- Sal değişimlerin yaşandığı topraklarındandır. lardaki yaşamı tüm aiplakliği ile anlatmıştır. Bu yönüyle yapıtların yalın bir dille anlatmıştır. da naturalizmin özellikleri görü- lür. -> "Bitmeyen Kavga" da tarım işilerinin grevi ve bu greve ön derlik eden iki işçiyi anlatmış. Amerikan çalışma sistemine sert eleştiriler yöneltmiştir. "Fareler ve insanlar "da iki göamen isai arasındaki garip ve karmaşık ilişkinin öyküsünü anlat mıştır. En önemli yapıtı olan "Gazap Üzümleri"nde ise tarımdaki h12- 1 kapita listleşme sürecini anlat miştir. Eserleri: Roman: Kenar Mahalle, Bitmeyen. Kavga, Fareler ve insanlar, Sardal- ya Sokağı Acı Hayatlar Cervantes → Romanlarında gerçek yaşamı "Günes de Doğar" adlı yapıtın- da savaş yorgunu bir askerin anı- larını anlatmış, daha sonra yayım- lanan "Silahlara Veda" adlı yapıtı. ile büyük ün kazanmıştır. Eserleri: Roman: ihtiyar Adam ve Deniz, Silahlara veda, Ganlar Kimin için. Galıyor Edgar Allan Poe Doğaüstü, korkutucu ögeler ice- ren öyküler yazmış, yanı sıra ede. biyat eleştirileri ve şiirler kaleme almıştır. "Anabel Lee" şiiri sanatçıyla ade- ta özdeşleşmiştir. Morg Sokağı Cinayeti" adlı yapr + ise öykü türündedir. ispanyol Edebiyatı Dünya edebiyatının baş yapıtları arasında yer alan "Don Kisotu, o günler de çok tutulan sövalye romanlarına bir yergi olarak yazmıştır. ➜ Modern romanin. meye ilk örneği sayılan yapıt to 17. yüzyılda çök- eleştirel gözümle. yüz tutan ispanyol feodal toplumunun mesini yapmıştır.