8.SINIF DERS NOTLARI

Bu ders notları, 8. sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin tüm ünitelerini kapsayan bir çalışma kaynağıdır. İlerleyen sayfalarda Osmanlı'nın son dönemi, Mustafa Kemal'in hayatı ve Milli Mücadele dönemini ayrıntılı şekilde inceleyeceğiz.

Dikkat! Bu notlar, sınavlarınızda başarılı olmanız için gereken tüm bilgileri içeriyor. Konuları adım adım takip ederek, kendi notlarınızla desteklemeniz başarınızı artıracaktır.

8. SINIF I. ÜNİTE

Bu ünitede, Osmanlı Devleti'nin dağılma sürecini, Avrupa'daki gelişmelerin imparatorluğa etkisini ve Mustafa Kemal'in hayatını detaylı olarak inceleyeceğiz.

Ünitedeki konular, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin nasıl atıldığını anlamamız açısından oldukça önemli. Hem Osmanlı'nın yaşadığı sorunları hem de bu sorunlara çözüm arayışlarını göreceğiz.

Bir Kahraman Doğuyor: Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı

Avrupa'da iki büyük olay dünyayı ve Osmanlı'yı derinden etkiledi: Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali.

Sanayi İnkılabı ile Avrupalı devletler buhar gücüyle çalışan gemiler icat ettiler ve dokuma fabrikaları kurdular. Küçük atölyeler yerini büyük fabrikalara, insan gücü yerini makine gücüne bıraktı. Artan üretimle birlikte ham madde ve pazar ihtiyacı da arttı. Bu durum sömürgeciliğin hızla yayılmasına neden oldu.

Fransız İhtilali (1789) ile hürriyet, eşitlik, adalet ve özellikle milliyetçilik fikirleri dünyaya yayıldı. Fransızlar "Her millete bir devlet" sloganıyla bu fikri yaydılar. Çok uluslu yapısıyla Osmanlı Devleti bundan en çok etkilenen ülkelerden biri oldu. Sırplarla başlayan isyanlar diğer azınlıklara da yayıldı.

19. yüzyılda Osmanlı, Avrupalı devletlerden yüksek faizle borç aldı ve ödeyemeyince alacaklı devletler Düyûn-u Umûmiye (Genel Borçlar İdaresi) adında bir teşkilat kurdu (1881). Bu teşkilat, Osmanlı gelir kaynaklarının büyük kısmına el koydu.

Unutma! Tüm bu gelişmeler Osmanlı'yı dağılma noktasına getirdi. Devleti kurtarmak isteyen aydınlar Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık ve Türkçülük gibi fikir akımları geliştirdiler.

Bir Kahraman Doğuyor: Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı

Osmanlı Devleti'ni kurtarmak için çeşitli fikir akımları ortaya çıktı:

Osmanlıcılık: Osmanlı sınırları içinde yaşayan herkesi, hiçbir ayrım yapmadan eşit haklarla Osmanlı vatandaşı kabul eden düşünce. Böylece dağılmanın önüne geçileceği düşünüldü.

İslamcılık: Tüm Müslümanları Osmanlı halifesinin etrafında toplamayı amaçlayan düşünce. Diğer adı Ümmetçiliktir.

Batıcılık: Osmanlı'nın dağılma nedenini Batı'nın bilim ve tekniğinden uzak kalmasına bağlayan, kurtuluşun Batı'ya ayak uydurmaktan geçtiğini savunan fikir. Diğer adı Garpçılıktır.

Türkçülük: En son ortaya atılan, dünyadaki bütün Türklerin bir yönetim altında toplanmasını amaçlayan düşünce. Amacı Turancılığı gerçekleştirmektir. Diğer adı Pantürkizmdir.

Osmanlı yöneticileri, dağılmayı önlemek için şu adımları attılar:

Tanzimat Fermanı (1839): Din ve ırk ayrımı yapmaksızın herkesin eşit olduğunu ilan eden ferman.

Islahat Fermanı (1856): Avrupalı devletlerin baskısıyla gayrimüslimlere fazladan haklar veren ferman.

I. Meşrutiyet (1876): Padişah II. Abdülhamit tarafından ilan edilen, Kanun-i Esasi adlı ilk anayasayla halkın yönetime katılımını sağlayan sistem.

II. Meşrutiyet (1908): İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskısıyla ilan edilen, Mebusan Meclisi'nin tekrar açılmasını sağlayan sistem.

Unutma! Bu çabalar azınlık isyanlarını durduramadı ve imparatorluk dağılma sürecine girdi.

Bir Kahraman Doğuyor: Mavi Gözlü Çocuk Mustafa

Mustafa Kemal, Osmanlı'nın önemli bir liman kenti olan Selanik'te dünyaya geldi (1881). Ailesi sevgi ve saygı dolu bir ortam sundu. Annesi Zübeyde Hanım (ev hanımı), babası Ali Rıza Efendi (gümrük memuru) idi.

Selanik, Mustafa Kemal'in düşünce dünyasını şekillendiren önemli özellikler taşıyordu:

• Türk, Rum, Bulgar gibi farklı milletlerin bir arada yaşadığı çok uluslu bir yapıya sahipti
• Batı'dan gelen fikir akımlarına açık, gazete ve dergilerin kolay temin edilebildiği bir şehirdi
• Önemli bir liman ve demir yolu bağlantılarıyla Batı ile etkileşimi yüksek bir kentti

Mustafa Kemal'in sırasıyla gittiği okullar:

1. Mahalle Mektebi: Ali Rıza Bey, eşi Zübeyde Hanım'ın isteğiyle Mustafa'yı önce burada okuttu
2. Şemsi Efendi Mektebi: Babası modern eğitim veren bu okula geçirdi
3. Selanik Mülkiye Rüştiyesi: Babasının ölümünden sonra başladığı okul
4. Selanik Askeri Rüştiyesi: Askerlerin üniformalarından etkilenip annesinden gizlice sınavlara girdi
5. Manastır Askeri İdadisi
6. İstanbul Harp Okulu
7. İstanbul Harp Akademisi

Önemli! Matematik öğretmeni, aynı ismi taşıdıkları için Mustafa'ya "Kemal" adını vermiştir. Böylece "Mustafa Kemal" ismi ortaya çıkmıştır.

Mustafa'nın okul hayatı boyunca farklı alanlarda kendini geliştirdi ve olayları yakından takip etmeye başladı.

Bir Kahraman Doğuyor: Mavi Gözlü Çocuk Mustafa

Mustafa Kemal'in eğitim hayatının devamı ve askeri kariyerinin başlangıcı şöyle şekillendi:

Selanik Askeri Rüştiyesi: Askeri üniformalardan etkilenen Mustafa, annesinin izni olmadan sınavlara girip kazandı. Matematik dersine ilgisi yüksekti ve matematik öğretmeni kendisine "Kemal" adını verdi.

Manastır Askeri İdadisi: Burada Fransız yazarlarını okuyarak eşitlik, adalet, demokrasi ve insan hakları fikirlerini öğrendi. Türk yazarları okuyarak milliyetçilik düşüncesini benimsedi. Vatanseverliğinin bir göstergesi olarak Türk-Yunan Savaşı'na katılmak için okuldan kaçmaya teşebbüs etti.

İstanbul Harp Okulu: Osmanlı'nın başkentine ilk gelişi bu okul sayesinde oldu. İstanbul, hem modern hem geleneksel yaşam biçiminin bir arada olduğu bir şehirdi. Burada İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin faaliyetlerini gözlemledi. 1902'de teğmen rütbesiyle mezun oldu.

İstanbul Harp Akademisi: Harp Okulu'ndaki kurmaylık sınavını başarıyla geçerek buraya girdi. Arkadaşlarıyla devlet sorunlarını tartıştığı ve el yazması gizli bir gazete hazırladığı bir dönemdi. 1905'te kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu ve ilk görev yeri olarak Şam'daki 5. Ordu'ya atandı.

Dikkat! Mustafa Kemal'in arkadaşlarıyla ülke meseleleri hakkında toplantılar yapması ve gizli gazete çıkarması, onun daha o yaşlarda bile liderlik ve örgütleyicilik özelliklerini gösteriyordu.

Bir Kahraman Doğuyor: Buhranlar Büyük Kahramanlar Doğurur

Mustafa Kemal'in fikir dünyasının şekillenmesinde birçok faktör etkili oldu:

• Doğup büyüdüğü Selanik'in sosyal ve kültürel ortamı
• Yaşadığı olaylar, savaşlar ve görev aldığı yerler
• Okuduğu kitaplar ve yazarlar
• Eğitim hayatındaki öğretmenleri
• Osmanlı'nın içinde bulunduğu zorlu durum

Mustafa Kemal'i etkileyen Türk düşünürler arasında Namık Kemal, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret ve Mehmet Emin Yurdakul gibi isimler vardı. Bu yazarlar onun vatansever ve milliyetçi düşüncelerinin gelişmesini sağladı.

Yabancı düşünürlerden ise Fransız İhtilali'nin öncüleri olan Montesquieu, Voltaire ve J. J. Rousseau'nun eserlerini okuyarak adalet, eşitlik, insan hakları, hürriyet ve demokrasi fikirlerini özümsedi.

Öğretmenleri ve arkadaşları da Mustafa Kemal'in fikir hayatında önemli rol oynadı:

• Ömer Naci: Manastır'daki yakın arkadaşı, güzel konuşma ve hitabet yeteneğini geliştirmesinde etkili oldu
• Yüzbaşı Mustafa Bey: Matematik öğretmeni, yeteneklerini keşfedip ona "Kemal" adını verdi
• Yüzbaşı Nakiyüddin Bey: Fransızca öğretmeni, geleceğe ilişkin fikirlerinin oluşmasına katkıda bulundu
• Kolağası Mehmet Tevfik Bey: Tarih öğretmeni, tarih sevgisi aşıladı
• Mehmet Asım Efendi: Edebiyata çok yönelmemesi konusunda uyardı

Unutma! Mustafa Kemal'in düşünce dünyası, çevresinden aldığı etkilerin yanı sıra kendi okuma, gözlem ve değerlendirmeleriyle şekillendi.

Bir Kahraman Doğuyor: Adım Adım Liderliğe

Mustafa Kemal'in askerlik hayatı ve liderlik vasıflarının gelişimi:

Şam Günleri (1905): İlk görev yeri olan Şam'da "Vatan ve Hürriyet" adında gizli bir cemiyet kurdu. Bu, onun liderlik ve teşkilatçılık özelliklerinin ilk örneklerinden biriydi. Daha sonra gizlice Selanik'e geçerek cemiyetin şubesini açtı.

Selanik Günleri: Burada İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birlikte çalışmalarını sürdürdü. Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni İttihat ve Terakki bünyesine dahil etti. 31 Mart Olayı'nı bastırmak için Hareket Ordusu'nda görev aldı. II. Meşrutiyet'ten sonra ordunun siyasetten uzak durması gerektiğini düşündüğünden İttihat ve Terakki ile yollarını ayırdı.

31 Mart Olayı (1909): İstanbul'da meşrutiyeti yıkmak için çıkarılan isyan, Selanik'ten gelen Hareket Ordusu tarafından bastırıldı. Bu ordunun kurmaybay başkanlığını Mustafa Kemal yaptı. "Hareket Ordusu" ismini de o verdi.

Trablusgarp Savaşı (1911): İtalya'nın Kuzey Afrika'daki Osmanlı toprağı Trablusgarp'ı işgal etmesiyle başladı. Osmanlı, coğrafi engeller nedeniyle yeterli yardım gönderemedi. Mustafa Kemal dahil birçok subay kılık değiştirerek bölgeye gitti. Derne ve Tobruk'ta halkı örgütleyip İtalyanlara karşı başarılı mücadeleler verdi.

Balkan Savaşları (1912-1913):

• I. Balkan Savaşı: Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ'ın Osmanlı'ya saldırmasıyla Balkan topraklarının çoğu kaybedildi
• II. Balkan Savaşı: Balkan devletleri arasındaki anlaşmazlıktan yararlanan Osmanlı, Edirne ve Kırklareli'yi geri aldı. Mustafa Kemal, Bolayır Kolordusu Kurmay Başkanlığı görevinde bulundu

Önemli! Bu savaşlar, Mustafa Kemal'in askeri dehasının ve liderlik yeteneğinin geliştiği dönemlerdi.

8.SINIF 2.ÜNİTE

Bu ünitede, Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında yaşanan gelişmeler ele alınacak. Osmanlı Devleti'nin savaşa giriş nedenleri, savaştığı cepheler ve savaş sonunda karşılaştığı durumu inceleyeceğiz.

Ayrıca Mustafa Kemal'in bu savaştaki rolü ve elde ettiği başarılar da ayrıntılı olarak işlenecek.

Milli Uyanış: I. Dünya Savaşı

Birinci Dünya Savaşı'nın Nedenleri:

Savaşın genel nedenleri arasında sömürgecilik, ham madde yarışı, pazar rekabeti, silahlanma yarışı ve milliyetçilik akımı yer alıyordu. Özel nedenler ise Almanya-Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu, Rusya'nın Panslavizm ve sıcak denizlere inme politikası ile Avusturya-Macaristan'ın Balkanları ele geçirme isteğiydi.

Savaş, Sırplı bir öğrencinin Avusturya-Macaristan veliahtını öldürmesiyle başladı. Avusturya, Sırplara savaş açtı. Ruslar da Sırpları koruma bahanesiyle savaşa girince, kısa sürede bloklar arasındaki çatışmaya dönüştü.

Savaş Öncesi Bloklar:

• Üçlü İtilaf: İngiltere, Fransa, Rusya
• Üçlü İttifak: Almanya, İtalya, Avusturya-Macaristan

Savaş Sırasındaki Bloklar:

• İtilaf Devletleri: İngiltere, Fransa, Rusya, Yunanistan, Sırbistan, İtalya, ABD, Japonya
• İttifak Devletleri: Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti, Bulgaristan

Dikkat! İtalya savaş başlamadan önce İttifak Devletleri'nin yanındayken, savaş başladıktan sonra taraf değiştirerek İtilaf Devletleri'nin yanına geçti.

Osmanlı'nın Durumu: Osmanlı önce İtilaf Devletleri'nin yanında yer almak istedi ancak reddedildi. Sonunda Almanya'nın yanında savaşa girdi. Almanya, Osmanlı'nın jeopolitik konumu, Boğazlar, halifelik gücü ve insan kaynağından yararlanmak istedi. Osmanlı ise İtilaf Devletleri'nin topraklarında gözü olması ve İttihat ve Terakki liderlerinin Alman hayranlığı nedeniyle Almanya'yı tercih etti.

Unutma! Osmanlı, siyasi yalnızlıktan kurtulmak, kaybettiği toprakları geri almak ve kapitülasyonları kaldırmak gibi amaçlarla savaşa girdi.