Avrupa'da Yaşanan Gelişmeler ve 20. Yüzyılda Osmanlı Devleti

Avrupa'da 15. ve 16. yüzyıllarda yaşanan Rönesans (yeniden doğuş) hareketleri, Avrupa'nın bilim ve kültür dünyasında büyük değişimler yarattı. Skolastik düşünce yerini akılcılık ve bilimselliğe bıraktı. Daha sonra Reform hareketleri ile kilise otoritesi sarsıldı.

17. yüzyıldaki Aydınlanma Çağı, bilgiye ulaşmada akıl ve deney yöntemlerini ön plana çıkardı. Bu gelişmeler, 1789 Fransız İhtilali'nin çıkmasına zemin hazırladı. İhtilal, mutlak krallık yönetimi, ağır vergiler ve sınıflı toplum yapısına karşı bir başkaldırıydı.

Fransız İhtilali'nin sonuçları tüm dünyayı etkiledi. İnsanların eşit olduğu, temel insan hakları ve özgürlükler gibi kavramlar önem kazandı. Milliyetçilik düşüncesi yayıldı ve imparatorlukların dağılmasına neden oldu.

Not: Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımı, Osmanlı gibi çok uluslu imparatorlukları derinden etkileyerek azınlıkların bağımsızlık hareketlerini hızlandırdı.

Sanayi Devrimi ile üretimde insan ve hayvan gücü yerine makineler kullanılmaya başladı. Fabrikalar kuruldu, işçi sınıfı doğdu ve üretim hızlandı. Artan üretim, hammadde ve pazar arayışını doğurdu. Bu durum, sömürgeciliğin yayılmasına ve I. Dünya Savaşı'nın çıkmasına zemin hazırladı.

Osmanlı Devleti, Avrupa'daki bu gelişmeleri yeterince takip edemedi ve geri kaldı. Zengin kaynaklarıyla Avrupalı devletler için cazip bir hedef haline geldi. Kapitülasyonlar nedeniyle Avrupa'nın açık pazarı oldu ve borçlarını ödeyemeyince 1881'de Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) kuruldu.

Fransız İhtilali'nin etkisiyle Osmanlı'da demokratikleşme hareketleri başladı. Tanzimat Fermanı (1839), Islahat Fermanı (1856) ve I. Meşrutiyet (1876) ilan edildi. Bu gelişmelerle anayasal düzene geçildi ve halk ilk kez yönetime katıldı.

Mustafa Kemal'in Çocukluk ve Eğitim Hayatı

Mustafa Kemal'in çocukluğu, Osmanlı'nın Batı'ya açılan kapısı olan Selanik'te geçti. Çok farklı milletlerin bir arada yaşadığı bu şehir, canlı ticaret hayatı ve zengin kültürel yapısıyla Mustafa Kemal'in fikirlerinin şekillenmesinde önemli rol oynadı.

Mustafa Kemal, eğitimine önce annesinin isteğiyle Mahalle Mektebi'nde başladı, sonra babasının isteğiyle Şemsi Efendi Mektebi'ne geçti. Daha sonra Mülkiye Rüştiyesi'ne başladı ama yarıda bıraktı. Askerî Rüştiye'de ona "Kemal" adı verildi. Manastır Askerî İdadisi'nde Fransızcasını geliştirdi, edebiyat ve tarihe ilgi duydu.

İstanbul Harp Okulu'ndan teğmen olarak mezun oldu ve Harp Akademisi'nden kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Okul yıllarında özellikle tarih bilinci ve milliyetçi kişiliği gelişti.

Dikkat: Mustafa Kemal'in öğrenim gördüğü okullar arasında hem geleneksel hem de çağdaş eğitim veren kurumlar vardı, bu durum onun geniş bir düşünce yapısı geliştirmesine katkı sağladı.

Mustafa Kemal'in Askerlik Hayatı

Mustafa Kemal, ilk görev yeri olan Şam'da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni kurdu. 31 Mart Olayı'nın bastırılmasında görev aldı. Trablusgarp Savaşı'na gizlice gitti ve halkı örgütledi. Bu, onun ilk askerî başarısıydı.

Balkan Savaşları sırasında Edirne'nin alınmasında görev alan Mustafa Kemal, daha sonra Sofya'da Askerî Ataşelik yaptı. Burada Batılı bir toplumun yaşayışını gözlemledi ve yabancı temsilcilerle görüşme fırsatı buldu.

I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale Cephesi'nde gösterdiği başarı ile tanındı. Daha sonra Kafkas Cephesi'nde Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri aldı. Suriye-Filistin Cephesi'nde ordunun yok olmasını önledi.

Mustafa Kemal'in Hayatındaki Dört Şehir

Mustafa Kemal'in kişisel ve siyasi gelişiminde Selanik, Manastır, İstanbul ve Sofya önemli yer tutar. Selanik, farklı kültürleri ve sosyal hayatı görmesini sağladı. Manastır'da eğitim gördü ve milliyetçi düşünceleri güçlendi. İstanbul'da siyasi görüşleri olgunlaştı, okul yıllarında gazete ve dergi hazırladı. Sofya'da ise Batılı bir toplumun yaşayışını gözlemledi ve diplomasi deneyimi kazandı.

Mustafa Kemal, Osmanlı Devleti işgallere tepkisiz kalınca halkı örgütlemek için Anadolu'ya geçme kararı aldı. Bu, Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcı olacaktı.

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Antlaşması

I. Dünya Savaşı, sömürgecilik, milliyetçilik akımının etkisi, silahlanma yarışı ve devletler arası bloklaşma gibi nedenlerle başladı. Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları geri alma ümidi, Alman hayranlığı ve siyasi yalnızlıktan kurtulma isteğiyle savaşa girdi.

Osmanlı Devleti savaşta çeşitli cephelerde mücadele etti. Çanakkale'de büyük bir zafer kazanılsa da, diğer cephelerde istenilen başarı elde edilemedi. ABD'nin savaşa girmesi ve Wilson İlkeleri'nin yayımlanması savaşın bitmesinde etkili oldu.

Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918'de İtilaf Devletleri ile Mondros Ateşkes Antlaşması'nı imzaladı. Antlaşmanın ağır şartları arasında Boğazların açılması, ordunun terhis edilmesi ve İtilaf Devletleri'nin güvenliklerini tehdit eden yerleri işgal edebilmesi vardı.

Hatırlayalım: Mondros Antlaşması'nın 7. maddesi "İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit eden yerleri işgal edebilecek" ifadesiyle işgallere hukuki zemin hazırladı.

Antlaşma sonrası İstanbul Hükümeti teslimiyetçi bir tavır sergiledi. İtilaf Devletleri barış antlaşmasını beklemeden işgallere başladı. Azınlıklar, kurdukları cemiyetlerle işgalleri desteklerken, Türk halkı işgallere karşı direnişe geçti. Mustafa Kemal Paşa ise Anadolu'da yeni bir mücadelenin başlatılması gerektiğine inanıyordu.

İşgaller karşısında halkın örgütlenmesi gerekiyordu. Bölgesel direniş örgütleri olarak Kuvayımilliye birlikleri kuruldu. Bu birlikler, düzenli ordu kurulana kadar düşmanı oyaladı ve isyanları bastırdı. Ayrıca halkın işgallere karşı direnme azmini artırdı.

Türk halkı, vatanı korumak amacıyla yararlı cemiyetler kurdu. Bunlar arasında Kilikyalılar Cemiyeti, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti ve Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti vardı. Bu cemiyetler, daha sonra Sivas Kongresi'nde bir çatı altında birleştirildi.

Aynı dönemde azınlıkların ve bazı Türklerin kurduğu zararlı cemiyetler de vardı. Bu cemiyetler işgalcilerle iş birliği yaparak ülkenin parçalanmasına hizmet ettiler.

Kuvayımilliye Ruhu ve Millî Mücadele'nin Başlaması

İstanbul Hükümetinin işgallere sessiz kalması ve ordunun dağıtılması üzerine halk kendi savunma güçlerini oluşturmaya başladı. Kuvayımilliye birlikleri, halkın kendi bölgesini korumak için kurduğu milli kuruluşlardı. Bu birlikler, düşmanı oyalayarak düzenli ordu kuruluncaya kadar zaman kazandırdı.

Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919'da 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a çıktı. Asıl amacı halkı örgütleyerek Millî Mücadele'yi başlatmaktı. Havza Genelgesi ile işgallerin protesto edilmesini istedi ve milli bilincin uyandırılmasını amaçladı.

Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) ile "Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir" diyerek Millî Mücadele'yi eyleme geçirdi. "Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır" maddesiyle milli egemenlik vurgusu yaptı.

Önemli! Amasya Genelgesi, Millî Mücadele'nin resmen başlangıcı ve ilk programı olarak kabul edilir.

Erzurum Kongresi'nde $23 Temmuz - 7 Ağustos 1919$ "Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz" ve "Manda ve himaye kabul edilemez" kararları alındı. Bu kongrede Temsil Heyeti oluşturuldu ve başkanlığına Mustafa Kemal Paşa getirildi.

Sivas Kongresi $4-11 Eylül 1919$ ile bütün cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirildi. Böylece Millî Mücadele tek merkezden yönetilmeye başlandı. Kamuoyunu bilgilendirmek için İrade-i Milliye gazetesi çıkarıldı.

Amasya Görüşmeleri'nde $20-22 Ekim 1919$ İstanbul Hükümeti, Temsil Heyeti'ni resmen tanıdı. Temsil Heyeti'nin izni olmadan anlaşma yapılmaması kararlaştırıldı.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin açılmasıyla Misakımilli (28 Ocak 1920) kararları alındı. Bu kararlarda milli sınırlar çizildi ve tam bağımsızlık vurgusu yapıldı. Misakımilli'nin ilanından sonra İtilaf Devletleri İstanbul'u işgal etti ve meclis dağıtıldı.

Bunun üzerine Ankara'da yeni bir meclis açılması çalışmaları başladı. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920'de açıldı. Meclis başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. "Meclis üstünde güç yoktur" ilkesi benimsendi.

TBMM'nin açılmasından sonra İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletleri ve azınlıklar çeşitli ayaklanmalar çıkardı. Bu isyanların bastırılması, TBMM'nin otoritesini artırdı.

İstanbul Hükümeti, 10 Ağustos 1920'de İtilaf Devletleri ile Sevr Antlaşması'nı imzaladı. Bu antlaşma Türk halkı için bir ölüm fermanıydı. TBMM bu antlaşmayı tanımadı ve mücadeleye devam etti.

Ya İstiklal Ya Ölüm: Millî Bir Destan

Kurtuluş Savaşı, Türk halkının bağımsızlık mücadelesinin en önemli aşamasıdır. Bu savaş üç ana cephede yürütüldü: Doğu Cephesi, Güney Cephesi ve Batı Cephesi.

Doğu Cephesi'nde Ermenilerle mücadele edildi. Ermenilerin doğuda devlet kurma hayali, TBMM ordusu tarafından engellendi ve 3 Aralık 1920'de Gümrü Antlaşması imzalandı. Bu, TBMM'nin ilk askerî ve siyasi başarısıydı.

Güney Cephesi'nde Fransızlar ve onlarla iş birliği yapan Ermenilere karşı mücadele edildi. Hatay Dörtyol'da başlayan direniş, Maraş'ta Sütçü İmam, Urfa'da Ali Saip Ursavaş, Antep'te Şahin Bey öncülüğünde devam etti. Sonunda Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı.

Gururla Hatırlayalım: TBMM tarafından mücadelelerinden dolayı Antep'e "Gazi", Maraş'a "Kahraman", Urfa'ya "Şanlı" unvanları verilmiştir.

Batı Cephesi'nde Yunan ordusuyla mücadele edildi. Başlangıçta Kuvayımilliye birlikleriyle sürdürülen mücadele, daha sonra düzenli orduya devredildi. I. İnönü Savaşı $6-11 Ocak 1921$, düzenli ordunun ilk başarısıydı.

Bu zafer sonrası diplomatik gelişmeler yaşandı. Londra Konferansı'nda İtilaf Devletleri TBMM'yi resmen tanıdı. Moskova Antlaşması ile SSCB ile dostluk kuruldu, ancak Batum Gürcistan'a bırakılarak Misakımilli'den ilk taviz verildi.

II. İnönü Savaşı $23 Mart - 1 Nisan 1921$ zaferinden sonra halkın TBMM'ye güveni arttı. Ancak Kütahya-Eskişehir Savaşları'nda Türk ordusu Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmek zorunda kaldı.

Mustafa Kemal, ordunun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için Tekalif-i Milliye Emirleri'ni yayımladı. Sakarya Meydan Savaşı büyük bir zaferle sonuçlandı ve Mustafa Kemal Paşa'ya "Gazi" unvanı ve "Mareşallik" rütbesi verildi.

Sakarya zaferinden sonra imzalanan Kars Antlaşması ile doğu sınırımız kesinleşti. Ankara Antlaşması ile Fransa işgal ettiği yerlerden (Hatay hariç) çekildi.

26 Ağustos 1922'de başlayan Büyük Taarruz ile Yunan ordusu yenilgiye uğratıldı ve Anadolu'dan atıldı. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Türk-Yunan savaşı sona erdi ve Doğu Trakya savaşsız kurtarıldı.

Son olarak, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile askeri zaferler siyasi zaferlerle taçlandırıldı. Osmanlı'dan kalma pek çok sorun çözüldü ve tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri atıldı.

Lozan Antlaşması'nda sınırlar (Hatay, Musul, Batum hariç) Misakımilli'ye göre çizildi. Kapitülasyonlar kaldırıldı, azınlıklar, savaş tazminatı ve dış borçlar konuları çözüme kavuşturuldu.

Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

Atatürkçülük, temelleri Atatürk tarafından atılan, devlet hayatına, fikir hayatına ve ekonomik hayata ilişkin gerçekçi düşünce ve ilkelerdir. Bu düşünce sistemi, Türk insanının ihtiyaçlarından doğmuş, tam bağımsızlığı ve milli egemenliği hedeflemiştir.

Atatürkçü düşünce sisteminin oluşmasında Fransız İhtilali, Osmanlı Devleti'nin Avrupa'nın gerisinde kalması ve Avrupalı devletlerin Osmanlı'yı bölme çabaları etkili olmuştur. Ayrıca Jean-Jacques Rousseau, Voltaire, Montesquieu gibi Batılı düşünürler ile Namık Kemal, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret ve Mehmet Emin Yurdakul gibi Türk aydınları Atatürk'ü etkilemiştir.

İyi Düşünelim: Atatürkçülük, geçmişten kopma değil, çağa ayak uydurma ve çağdaşlaşma hareketidir. Kaynağını Türk kültüründen alır ve evrenseldir.

Cumhuriyetçilik ilkesi, egemenliğin millete ait olduğu yönetim biçimini savunur. Bu ilkeyle Türk halkına kanun önünde eşitlik, düşünce özgürlüğü ve devlet yönetimine eşit katılım hakkı sağlanmıştır. TBMM'nin açılması, Cumhuriyet'in ilanı, kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi bu ilke doğrultusunda yapılan inkılaplardır.

Milliyetçilik ilkesi, ortak dil, kültür ve tarih bilinci olan ve gelecekte bir arada yaşama inancındaki toplumu ifade eder. Atatürk milliyetçiliği ırkçılığı reddeder ve kendini Türk hisseden herkesi Türk olarak kabul eder. İstiklal Marşı, TBMM'nin açılması, Türk Tarih ve Dil Kurumlarının kurulması bu ilke doğrultusunda yapılan çalışmalardır.

Halkçılık ilkesi, toplumda sınıf ve zümre ayrımını reddeder, herkesin kanun önünde eşit olduğunu ve devlet imkânlarından eşit yararlanması gerektiğini savunur. "Devlet, millet içindir" anlayışı bu ilkenin temelidir. Soyadı Kanunu, unvan ve lakapların kaldırılması, Medeni Kanun bu ilke doğrultusunda yapılmıştır.

Devletçilik ilkesi, özel sektörün gerçekleştiremediği ekonomik faaliyetlerin devlet tarafından yapılmasını savunur. Kalkınma planları, devlet bankalarının kurulması ve KİT'lerin kurulması bu ilkeyi yansıtır.

Laiklik ilkesi, devlet düzeninin ve hukuk kurallarının dine değil, akla ve bilime dayandırılmasıdır. Din sömürüsünü ve mezhep kavgalarını önlemeyi amaçlar. Halifeliğin kaldırılması, Tevhidi Tedrisat Kanunu, Medeni Kanun'un kabulü bu ilkenin uygulamalarıdır.

İnkılapçılık ilkesi, çağın gerisinde kalmış kurumların yerine yenilerinin getirilmesini savunur. Değişim ve gelişime açık olmayı gerektirir. Yapılan tüm inkılaplar bu ilke doğrultusunda gerçekleştirilmiştir.

Bu ilkelerle şekillenen Milli Güç unsurları (Askerî Güç, Ekonomik Güç, Siyasi Güç, Sosyokültürel Güç) Türkiye'nin tam bağımsız ve çağdaş bir devlet olmasını sağlamıştır.

Çağdaş Türkiye Yolunda Adımlar

Atatürk önderliğinde gerçekleştirilen inkılaplar, Türkiye'yi çağdaş uygarlık seviyesine çıkarmayı amaçlamıştır. Bu değişimler birçok farklı alanda yapılmıştır.

Siyasi Alanda, millî egemenliği güçlendirmek için 1 Kasım 1922'de Saltanat kaldırıldı. 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edildi ve 3 Mart 1924'te Halifelik kaldırıldı. Kadınlara sırasıyla 1930'da belediye seçimlerine katılma, 1933'te muhtar seçilme ve 1934'te milletvekili seçilme hakları verildi.

Eğitim ve Kültür Alanında, 3 Mart 1924'te Tevhidi Tedrisat Kanunu çıkarılarak eğitim birliği sağlandı ve medreseler kapatıldı. 1 Kasım 1928'de Harf İnkılabı yapılarak okuma-yazma kolaylaştırıldı. Millet Mektepleri açılarak okuma-yazma seferberliği başlatıldı. Türk Dil ve Tarih Kurumları milli kültürün geliştirilmesi için kuruldu.

Unutma: Eğitim alanındaki inkılaplar, toplumun bilgi ve kültür seviyesini yükselterek çağdaşlaşmanın temelini oluşturdu.

Sosyal ve Toplumsal Alanda, Şapka Kanunu ile kıyafet düzenlemeleri yapıldı. Soyadı Kanunu ile herkes soyadı almaya başladı. Tekke, zaviye ve türbeler kapatıldı. Saat, takvim ve ölçülerde Batı standartları kabul edildi.

Ekonomi Alanında, 1923'te İzmir İktisat Kongresi toplandı ve "Misak-i İktisadi" kabul edildi. Aşar vergisi kaldırıldı, Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. Beş yıllık kalkınma planları hazırlandı. Atatürk Orman Çiftliği kuruldu. Sümerbank, İş Bankası gibi ekonomik kurumlar oluşturuldu.

Hukuk Alanında, 1921 ve 1924 Anayasaları kabul edildi. İsviçre'den Medeni Kanun, İtalya'dan Ceza Kanunu, Almanya'dan Ticaret Kanunu alındı.

Sağlık, Spor ve Sanat Alanında, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkarıldı, Kızılay ve Çocuk Esirgeme Kurumu gibi kuruluşlar desteklendi. Türkiye İdman Cemiyeti kuruldu ve Paris Olimpiyatları'na sporcu gönderildi.

Bu dönemde Atatürk'ün 10. Yıl Nutku ve Büyük Nutuk gibi önemli eserler ortaya çıktı. Büyük Nutuk, 1919-1927 arasındaki olayları anlatır ve birçok dile çevrilmiştir.

Ancak bu hızlı değişim sürecine karşı çıkan bazı isyanlar da yaşanmıştır. Şeyh Sait İsyanı, Atatürk'e İzmir'de suikast girişimi ve Menemen Olayı bunların başlıcalarıdır. Bu olayların bastırılması, yapılan inkılapların korunması açısından önemliydi.

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

Atatürk dönemi dış politikası; bağımsızlığı koruma, milli sınırlar içinde kalma, barışçı olma ve eşit şartlarda ilişki kurma esaslarına dayanıyordu. "Yurtta barış, dünyada barış" sözü bu politikayı özetlemektedir.

Balkan Antantı (1934), Balkanlarda barışı sağlamak ve sınır güvenliğini artırmak için Türkiye, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya arasında imzalandı. Bu antlaşma ile Türkiye batı sınırını güvence altına aldı.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936) ile Lozan'da kurulan uluslararası komisyonun yetkileri Türkiye'ye bırakıldı. Böylece Boğazlar üzerindeki tam egemenliğimiz sağlandı ve Misakımilli'ye uygun bir çözüm elde edildi.

Önemli Not: Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin egemenlik haklarını güçlendiren ve günümüzde hâlâ geçerli olan önemli bir diplomatik başarıdır.

Sadabat Paktı (1937), İtalya'nın yayılmacı politikalarına karşı Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalandı. Bu pakt ile Türkiye doğu sınırını da güvence altına aldı.

Hatay'ın Anavatan'a katılması süreci, Atatürk'ün büyük önem verdiği bir konu oldu. Lozan'da Fransa'ya bırakılan Hatay, önce 1938'de "Hatay Bağımsız Cumhuriyeti" oldu, ardından 1939'da Türkiye'ye bağlandı. Hatay, Misakımilli'ye göre anavatana katılan son toprak parçasıdır.

Musul Sorunu, Lozan'da çözülemeyen ve sonradan İngiltere ile yapılan Ankara Antlaşması (1926) ile sonuçlanan bir meseleydi. Bu antlaşma ile Musul, Irak'a bırakıldı ve petrol gelirlerinden 25 yıl süreyle pay alınması kararlaştırıldı.

Türkiye-Yunanistan ilişkileri, nüfus mübadelesi sorununun 1930'da çözümüyle düzeldi. Yerleşme ve doğum tarihine bakılmaksızın İstanbul'daki Rumlar ve Batı Trakya'daki Türkler yerleşik kabul edildi. Bu dostluk ilişkisi, Balkan Antantı'nın yapılmasına zemin hazırladı.

Atatürk, 1937'den itibaren sağlık sorunları yaşamaya başladı. Buna rağmen çalışmalarını sürdürdü. 10 Kasım 1938'de hayata gözlerini yumdu. Naaşı önce Etnografya Müzesi'ne kaldırıldı, daha sonra 1953'te yapılan Anıtkabir'e yerleştirildi.

Atatürk'ün dış politikadaki başarıları, Türkiye'nin uluslararası alanda saygınlık kazanmasını sağladı. Komşularla iyi ilişkiler kurma, anlaşmazlıkları barışçıl yollarla çözme ve tam bağımsızlığı koruma ilkeleri, günümüz Türk dış politikasına da yön vermektedir.

Atatürk'ün Ölümü ve Sonrası

Atatürk'ün ölümünden sonra dünya, II. Dünya Savaşı'na doğru hızla ilerliyordu. Savaşın nedenleri arasında devletler arası dengenin bozulması, I. Dünya Savaşı'nı bitiren antlaşmaların ağır şartları ve bazı ülkelerin yayılmacı politikaları vardı.

Türkiye, II. Dünya Savaşı'nda denge siyaseti izleyerek tarafsız kalmayı başardı. Savaşın sonlarında Birleşmiş Milletler Teşkilatına üye olabilmek için Mihver Devletlere savaş ilan etti. Savaş yıllarında ülkede kamu sağlığı ve güvenliği için önemli tedbirler alındı.

Savaştan sonra dünyada ABD ve SSCB odaklı iki süper güç ortaya çıktı. Soğuk Savaş döneminde Türkiye, ABD yanlısı bir politika izledi ve Marshall Planı'ndan yararlandı. 1952'de NATO'ya üye oldu. Kore Savaşı'na katılmamız, NATO üyeliğimizde etkili oldu.

Unutmayalım: Türkiye, Kore Savaşı'nda gösterdiği başarıyla uluslararası saygınlık kazandı ve stratejik önemini kanıtladı.

1974 yılında Kıbrıs'taki Türklere karşı yapılan saldırılar üzerine Türkiye, garantör devlet olarak Kıbrıs Barış Harekâtı'nı düzenledi. 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu. Türk Silahlı Kuvvetleri, soydaşlarımızın güvenliğini sağlamak için adada varlığını sürdürmektedir.

II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye'de demokrasiye geçiş çalışmaları hızlandı. 1945'te Milli Kalkınma Partisi, 1946'da Demokrat Parti kuruldu. Böylece çok partili hayata geçildi ve farklı görüşlerin mecliste temsil edilmesi sağlandı.

Türkiye'nin dış politikası, 1991'de SSCB'nin dağılmasıyla yeni bir boyut kazandı. Balkanlarda ve Orta Asya'da bağımsız devletler kuruldu. Türkiye, bu ülkelerle ilişkilerini geliştirmek için TİKA'yı kurdu.

Avrupa Birliği ile ilişkiler 1963 yılında başladı. 1980 İhtilali sonrası ilişkiler donduruldu, ancak 2005 yılında tam üyelik müzakereleri başladı.

Körfez Savaşları ve diğer bölgesel çatışmalar, Türkiye'yi ekonomik ve güvenlik açısından olumsuz etkiledi. Ambargolar, mülteciler, terör ve bölgede oluşan otorite boşluğu gibi sorunlarla karşılaşıldı.

Türkiye, sahip olduğu stratejik konum nedeniyle önemli enerji kaynaklarına sahip ülkelerle, bu enerjiye ihtiyaç duyan ülkeler arasında köprü konumundadır. Ayrıca bor, boraks ve toryum gibi değerli madenlere sahiptir.

Türk Silahlı Kuvvetleri, ülkemizi iç ve dış tehditlere karşı korumaktadır. Kıbrıs Harekâtı sonrası uygulanan ambargolar nedeniyle kendi savunma sanayimizi geliştirmeye başladık. Aselsan, Roketsan ve Havelsan gibi kuruluşlar bu amaçla kurulmuştur.

Türkiye günümüzde, bölgesel ve küresel barışa katkı sağlamak amacıyla BM ve NATO bünyesinde çeşitli ülkelere asker göndererek barış operasyonlarına destek vermektedir.